‍ چرا فرانسه یک میانجی “صادق و امین” نیست؟

 در روزهای گذشته آقای مکرون ابراز آمادگی کرده، کشورش در نقش یک میانجی صادق امین میان ایران امریکا ایفای نقش نماید اما از این سخن استقبال نشد.

وقتی تاریخ روابط بلند دوجانبه بین تهران و پاریس را مرور کنیم، به روشنی می توان دلیل این عدم استقبال را یافت.

ایران نخستین بار سرمایه خود را در “فین کنشتاین” به فرانسه سپرد. سرمایه ای که پاریس بر سر آن در “تیلسیت” با روسیه معامله کرد.

پاریس، طی دویست سال اخیر هیچگاه از این خیانت در امانت ابراز ندامت نکرد تا این تصویر را از ذهن ایرانیان بزداید که تاجری است فرصت طلب که برایش سرمایه دیگران یک اسباب کاسبی است.
بنابراین برای ارک نشینان تهران از عهد قاجاری تا دوره جاری، دیگر فرق نمی کند که ناپلئون بناپارت این پیشنهاد سخاوتمندانه را بدهد یا امانوئل مکرون.

 یک نوبت دیگر؛ ایران سرمایه خود را به فرانسه در آغاز یک تحول تاریخی داد: “کنسرسیوم اروپایی غنی سازی اورانیوم” ساختاری که با  سرمایه گذاری یک میلیارد دلاری ایران در سال ۱۹۷۳ میلادی و ۴ کشور اروپایی فرانسه، ایتالیا، ایتالیا و بلژیک به نام “ارودیف” شکل گرفت و وقتی سرمایه جاری ان نیاز به حمایت بیشتر داشت یک میلیارد دلار دیگر هم تنخواه از سوی ایران به آن شرکت سپرده شد و ایران سهامدار ۱۰ درصدی برای پیش ران صنعت هسته ای فرانسه بر روی پیست رقابت توسعه ای جهانی شد.

 اندکی بعد با “معامله های قرن” که دامنه ای گسترده از خرید هواپیماهای مسافربری ایرباس، مونتاژ آخرین مدل خودروهای فرانسوی در ایران، ساخت مترو تهران و گشایش بازار ایران بر روی شرکت های فرانسوی در بخش های ساختمانی و مخابراتی را در بر می گرفت، این سرمایه گذاری بر روی پاریس دنباله ای تازه یافت. وقتی ایران سرمایه های ملی خود را برای احداث ۵ نیروگاه هسته ای در دارخوین در اختیار شرکت فراماتوم نهاد، امید داشت پاریس برای زدودن خاطره تیلسیت، صادقانه رفتار کند اما یک دهه بعد سرمایه گذاری سنگین ایران در فرانسه با “بورس بازی” الیزه یغما رفت.

پس از قانون “تحریم” داماتو، این نوبت پاریس بود که سرمایه خود را با توتال و سپس پژو و رنو- سیتروئن وارد ایران کرد. انگار پاریس تمایل داشت عصری تازه برای بازگشت باور و بنیان اعتماد در تهران رقم بزند.

 از آن زمان تا کنون دوبار این سرمایه آمد و دوبار هم در اوج ساخت باور و اعتماد به همان سببی که آمده بود، یعنی ” تحریم” بیرون کشیده شد.

در اسباب بی اعتمادی تاریخی عمیق مردم ایران به روسیه یک نقل است: پس از سرمایه گذاری سنگین ایرانیان در گره زدن تجارت شمال و جنوب ارس وقتی دولت بلشویکی “منات” را “روبل” کرد. منات های نزد تجارتخانه های شمال ایران “هیچ” شدند. روایت است در تبریز و رشت و انزلی و اردبیل یک تصمیم جمعی گرفته شد: منات ها را در سماور روسی ریختند و آخرین چای خود را با قند روسی نوشیدند و پس از آن هم سماور ساختند و نیشکر کاشتند.

رفتاری که فرانسه با سرمایه های سیاسی و تجارتی، صنعتی و توسعه ای ایران کرد کم از آنچه روسیه داشت، نبود. از این رو وقتی الیزه می گوید: آمده ام صادقانه امانت شما را ببرم تا در واشنگتن نقد کنم، برای هر ایرانی یک خاطره دویست ساله را زنده می کند. خاطراتی که صفحات تلخ آن بر ذهن بیشتر تاثیر می گذارد.

با این همه؛

■ آیا باید پنجره را بست و درها را تخته کرد؟

■ آیا باید فرصت تصحیح در عملکرد ناصواب پیشنیان را از آقای مکرون سلب کرد؟

■ آیا باید اجازه داد سایه سنگین این کژتابی ها و فرصت طلبی ها بر سر روابط برقرار بماند؟

پاسخ به یقین مثبت نیست.

چه باید کرد و از کجا باید ساخت؟

بنظر ساده است، از همان چیزی که آقای مکرون می گوید، از منطقه اما از ایستگاه شامات و نه خلیج فارس.

چرا؟ چون شامات برای فرانسه دامنه استراتژیک فرهنگی است، از سیطره استعماری یاد نمی کنم، چون دیگر پاریس توان مدیریت بحران های اجتماعی مناطق ۱۹ و ۲۰ خود را ندارد چه رسد به بیروت و دمشق، اما هنوز یک دامنه اثر گذاری فکری و فرهنگی را به خاطر سرمایه بازمانده زبانی و مناسبات خاندانی با برخی از شبکه های منطقه ای اش دارد.

بنابراین، اگر الیزه می خواهد نشان دهد صادق است، در مسیر مسائل این بخش از منطقه مسئولانه، صادقانه و با رعایت امانت گام بردارد. از نقش حزب الله در حفظ ثبات لبنان برای آن سوی معادله که می خواهد میانجی آنان باشد، رازگشایی کند. اگر توانست این امانت را حفظ کند نشان داده صادق است و می توان درباره آزمون سرمایه سپاری دوباره اندیشید.
این گوی و این میدان.

*کاردار ایران در فرانسه ۲۰۰۱ – ۲۰۰۵

منتشر شده در کانال نویسنده

310311