باید برای تک‌بناها جنگید| دیگر چیزی به نام بافت تاریخی در همدان باقی نمانده

محمدمهدی کلانتری در نشست ایسنا با موضوع بررسی «لزوم اهمیت حفظ بافت‌های تاریخی همدان»، اظهار کرد: آغاز تخریب بافت‌های تاریخی از دوران پهلوی اول با خیابان‌کشی‌های به اصطلاح رضاخانی در داخل شهرهای تاریخی آغاز شد و این تخریب‌ها در دوره پهلوی دوم نیز ادامه پیدا کرد و بعد از انقلاب نیز با سرعت بیشتری صورت گرفت به طوریکه قبل از انقلاب تنها یک خیابان داخل بافت تاریخی کشیده و یک بدنه تجاری در حد یک مغازه ایجاد می‌شد اما بعد از انقلاب یک پلاک تجاری به پاساژ تبدیل شده و به عمق بافت نفوذ کردند.

وی با بیان اینکه بعد از انقلاب حجم تخریب بافت‌های تاریخی افزایش پیدا کرد و اکنون ۷۰ درصد از بافت تاریخی اصیل در سراسر کشور را از دست داده و باید برای حفظ ۳۰ درصد بافت‌های باقیمانده تلاش کنیم، افزود: بافت فرسوده به اشتباه به بافت‌های تاریخی اطلاق می‌شود که این اتفاق بعد از جنگ توسط راه و شهرسازی انجام شد و عنوان بافت فرسوده، بافت مسأله‌دار و بافت‌های ناکارآمد شهری را باب کرده و این سه عنوان را به کار برد و بین حلبی‌آبادها و بافت‌های ارزشمند تاریخی تفکیک قائل نشدند، گاهی بافت اصیل شهری دچار فرسایش شده و یکی کردن و نسخه واحد پیچیدن برای تمامی بافت‌ها که تخریب و نوسازی شوند، نسخه بسیار غلطی بود که همچنان توسط شهرداری‌ها و راه و شهرسازی پیاده می‌شود.

وی با ذکر یک مثال به خوبی ارزش و اهمیت حفظ بافت‌های تاریخی را تشریح کرد و ادامه داد: برای تشخیص تفاوت بین بافت‌های تاریخی و بافت‌های فرسوده بی‌ارزش باید آنها را با یک کتاب خطی تاریخی و کتاب‌های درسی ۳۰ یا ۴۰ سال پیش مقایسه کنید که دیگر در سیستم آموزش استفاده نمی‌شوند و به وفور از این کتاب‌های درسی موجود است که در نهایت چند نسخه از آنها به عنوان سند آموزشی کشور نگه داشته شده و مابقی کتاب‌های درسی را خمیر و بازیافت کرده و از کاغذ بازیافتی کتاب جدید تولید می‌کنند اما آیا اجازه بازیافت کتاب خطی را نیز به مردم می‌دهند؟ خیر، کتاب خطی باید صفحه به صفحه مرمت شود و به موزه برود، خانه‌ها و بافت‌های تاریخی هم حکم کتاب خطی را دارند و نباید به آنها با دید بنای فرسوده و نیازمند تخریب که زمین آن قابل استفاده است، نگاه کرد بلکه باید بین بافت تاریخی و بافت واجد ارزش تفکیک قائل شد.

در برخی شهرها نسخه تخریب و نوسازی را در طرح بازآفرینی در پیش گرفتند 

کلانتری با بیان اینکه طی چند سال اخیر طرح‌هایی با محورهای فرهنگی و تاریخی مطرح شده است، اضافه کرد: در ۱۰ سال اخیر طرح بازآفرینی شهری مطرح شد که در بعضی از استان‌ها و شهرها مورد سوءاستفاده قرار گرفت چراکه این طرح برای تخریب و نوسازی نیست بلکه معنایش آن است که از کالبدها یک زندگی جدید شکل گیرد و شهر از مسائل بزه اجتماعی و فساد اخلاقی و بهداشتی مانند اعتیاد خالی شده و زندگی دوباره به آن شهر تزریق شود و این موارد به نوعی بازآفرینی شوند اما در بعضی از شهرها از عنوان بازآفرینی سوءتعبیر شد و نسخه تخریب و نوسازی را پیش گرفتند.

وی ادامه داد: وقتی تفکر بازآفرینی شهری مطرح شد نیت تخریب و نوسازی نبود بلکه می‌خواستند همان بافت‌ها تقویت و از شرایط نامناسب خارج شود و دوباره به زندگی شهری مناسب برگردد همچنین گاهی مردم اصیل از آن شهر مهاجرت کرده و این بافت‌ها خالی شدند و مهاجر یا افراد از شهرهای دیگر به آن مناطق آمده و عرقی به آن شهر ندارند و رسیدگی و نگهداری از بافت‌های تاریخی برای آنها مهم نیست، برای همین نیت بازآفرینی، برگشت و حفظ مردم اصیل آن شهر بوده که باید در این راستا خدمات شهری افزایش پیدا کند و ایمنی و بهداشت در شهرها مورد توجه قرار گیرد.

کلانتری با بیان اینکه بافت تاریخی به صورت تک بنا نیست و همچون تاروپود یک قالی است، گفت: بافت تاریخی به قالی شباهت داشته و معابر شهری، گذرها و کوچه‌ها مانند تاروپود، گل‌های درشت شبیه بناهای شاخص و گل‌های کوچکتر و رنگ‌های زمینه مانند بناهای کم‌اهمیت‌تر اما ارزشمند هستند. همانطور که کل یک فرش دستباف ارزش دارد و نمی‌توان برای حفاظت از یک فرش تنها شمسه را برید و آن را در موزه گذاشت، در بافت شهری هم نمی‌توان تنها مسجد جامع و راسته بازار را حفظ کرد و مابقی را جزئی از زوائد دانست و از بین برد. همانگونه که تمامیت یک فرش باید حفظ شود، حفظ تمامیت بافت شهری نیز باید مورد توجه قرار گیرد اما متأسفانه شبیه یکسری از بافت‌های فرش که بید خورده و تکه به تکه از بین رفته، بخشی از بافت‌های تاریخی نیز تخریب شده و لکه‌هایی از آن باقی مانده است.

وضعیت بافت تاریخی یزد در بهترین حالت قرار دارد

وی بیان کرد: وضعیت بافت تاریخی یزد در بهترین حالت قرار دارد به علت اینکه آن یکپارچگی حفظ شده و باقیمانده و بناهای نوساز کمتری در آن ساخته شده که ارتفاع نگرفته و حریم آسمانی را مخدوش نکرده‌اند و در صورت ضبط یک عکس هوایی بافت شهری همچنان دیده می‌شود اما متأسفانه در یکسری از شهرها بافت به معنای بافت تاریخی وجود ندارد و تخریب شده و تنها تعدادی از بناهای شاخص و ارتباط بین آنها باقیمانده و این تخریب در بعضی از شهرها بیش از اندازه و در بعضی از شهرها کمتر بوده است.

دبیر پویش نجات بافت‌های تاریخی ایران خاطرنشان کرد: از ۳۶۰ هکتار بافت تاریخی شیراز هنوز ۹۰ درصد بافت موجود بوده و شاکله بافت حفظ شده و تنها تعدادی خیابان در دوره رضاخان و محمدرضا شاه و بعد از انقلاب کشیده شده اما محدوده اصلی همچنان باقیمانده است و وقتی عکس هوایی از این منطقه گرفته می‌شود می‌توان دید آنجا هنوز کارکرد بافت تاریخی را دارد اما متأسفانه اصفهان یا همدان دیگر کارکرد بافت ندارند و اگر بناهای شاخص اصفهان حذف شود بناهای تاریخی داخل بافت دیگر وجود نداشته و آنها نوسازی شده و از کل بافت تاریخی تک بناها و لکه‌هایی باقیمانده است.

در استان‌های اصفهان، کرمان و همدان بافت تاریخی از بین رفته و تک بنا و لکه‌هایی از بافت اصلی باقیمانده است

وی با بیان اینکه در استان‌های اصفهان، کرمان و همدان بافت تاریخی از بین رفته و تک بنا و لکه‌هایی از بافت اصلی باقیمانده است، مطرح کرد: رینگ اول همدان شامل میدان امام خمینی(ره) و شش خیابان متصل به آن، به عنوان هسته اول بافت تاریخی شهر شناخته می‌شود که اکثر بناها در این قسمت نوسازی شده و به ندرت بناهای تاریخی باقیمانده و باید برای این تک بناها جنگید و دیگر چیزی به نام بافت تاریخی در همدان باقی نمانده است بنابراین در محدوده بافت تاریخی بسیاری از آثار از بین رفته‌اند و تک لکه‌هایی وجود دارد که باید برای حفظ این شاکله تلاش کنیم.

این پژوهشگر دکتری ﻣﺮﻣﺖ و احیای ابنیه و بناهای تاریخی با بیان اینکه در نقشه ثبت جهانی همدان، تپه هگمتانه، محدوده بازار و مسیر شش خیابان منتهی به میدان و جداره‌های آنها وارد شده که این موارد یک چهارم بافت اصلی همدان است، تصریح کرد: برای ۱۶۸ شهر در وزارت راه و شهرسازی و شورای عالی معماری و شهرسازی محدوده شهرهای تاریخی مصوب شده که یکی از این شهرها، همدان است و محدوده‌ای که برای ثبت جهانی پیشنهاد شده در مقایسه با محدوده مصوب بسیار کم بوده و سه چهارم بافت به علت اینکه دیگر اثری از آن بنا باقی نمانده یا حریم آن از بین رفته و مخدوش شده و دیگر مورد پذیرش یونسکو نیست، در پرونده ثبت جهانی وارده نشده است.

وی بعضی از اتفاقات مانند نوسازی و ساخت مجدد بناهای تخریب شده را نوش‌دارو بعد از مرگ سهراب دانست و اضافه کرد: در محله کبابیان سه بنای ارزشمند تاریخی تخریب شد و اعتراضاتی به دنبال آن شکل گرفت و میراث فرهنگی بعد از تخریب، تازه آنها را ثبت کرد و حکم داد که آنها باید عین به عین بازسازی شوند و این موضوع در دنیا وجود دارد به طور مثال بناهای ارزشمندی در جنگ جهانی اول و دوم از بین رفتند اما آنها به علت اینکه از قبل کاملاً مستندنگاری شده بودند، بازسازی شدند.

کلانتری با بیان اینکه مرکز محله تنها در همدان به عنوان چمن معرفی می‌شود، افزود: اکنون شهرداری تهران دو دروازه‌ای که توسط رضاشاه تخریب شده بود را طبق اسناد آنها بازسازی کرده و عمارت بلدیه در میدان توپخانه یا امام خمینی(ره) به صورت عین به عین بازسازی شد اما این دیگر ارزش اولیه را ندارد و اصالت اثر از بین رفته و چیز جعلی به جای آن ساخته شده است اما در زمینه این سه پلاک تخریب شده در محدوده کبابیان سوالی مطرح می‌شود که آیا از آنها مستندات به اندازه کافی وجود دارد؟ نقشه درست، دقیق و تزئینات آن چه بوده؟ یا اینکه به طور هوایی گفته شده که این سه پلاک به صورت مشابه بازسازی می‌شوند البته گاهی این وعده‌های بی‌اساس برای خواباندن صدای رسانه‌ها داده می‌شود.

وی با بیان اینکه در شیراز ۱۰ بنای ثبت ملی به علت طرح توسعه حرم شاهچراغ تخریب شدند و در شورای عالی امنیت ملی حکم دادند که آنها عین به عین بازسازی شوند اما بعد از ۱۰ سال هنوز بازسازی انجام نشده و دیگر نیتی برای بازسازی وجود ندارد و نهادی هم نیست که این بازسازی را پیگیری کند و ارزش آنها از بین رفته است، اعلام کرد: در تمام شهرها آثار تاریخی در حال تخریب هستند که باید مانع این کار شویم و در مورد آنهایی که تخریب شده، دیگر کار از کار گذشته و انرژی باید روی بناهای باقیمانده گذاشته شود تا این بناها حفظ شوند.

دبیر پویش نجات بافت‌های تاریخی ایران بیان کرد: یکی از ایراداتی که در زمینه حفظ و نگهداری بافت‌های تاریخی وجود دارد تصمیم در پشت درهای بسته است به طوریکه یکسری افراد به فراخور اینکه مدیر شدند، پشت درهای بسته تصمیم می‌گیرند که خیابانی برای کاهش بار ترافیکی کشیده شود و متوجه بار این حرف و تصمیم نیستند که خطی که روی نقشه می‌کشند زندگی چند هزار انسان را با تخریب منازل و بافت‌هایی که نام فرسوده به آنها تعلق می‌گرفت تا تخریب و بازسازی شوند، تحت تأثیر قرار می‌دهد. این در حالیست که برای مرمت این بناها وامی داده نمی‌شود البته از سال گذشته وام مرمت اعطاء شده و در تهران ۴۰۰ میلیون، در کلان‌شهرها ۳۰۰ میلیون و در روستاها ۲۰۰ میلیون وام به مرمت بناهای تاریخی فرسوده تعلق می‌گیرد که این مسأله تاحدودی رفع شده اما تا آرمانی شدن فاصله زیاد است.

اگر بناهای تاریخی به عنوان ثروت ملی شناخته می‌شوند دولت باید برای حفظ آنها هزینه کند و نگوید به علت اینکه این ملک شخصی است، برای آن هزینه نمی‌کنم

وی اضافه کرد: اگر بناهای تاریخی به عنوان ثروت ملی شناخته می‌شوند دولت باید برای حفظ آنها هزینه کند و نگوید به علت اینکه این ملک شخصی است، برای آن هزینه نمی‌کنم، درست است که ملک شخصی بوده اما ثروت کل مردم ایران و هویت ملی ماست و بخشی از پول نفت و سرمایه‌های مردم باید در این حوزه هزینه شود، در صورت بقا، آن بنا جزئی از میراث فرهنگی کل ایرانیان است بنابراین دولت باید کمک کند تا این بناها مرمت شوند و هیچ‌کس ایراد نخواهد گرفت چرا پول بیت‌المال هزینه مرمت ملک شخصی شده است چراکه میراث فرهنگی بوده و دولت وظیفه حفاظت از آن را برعهده دارد.

کلانتری با بیان اینکه ایران کشوری است که بی‌نهایت آثار تاریخی دارد و به علت ازدیاد این بناها و آثار از ارزش افتاده است، ادامه داد: با سفر به کشورهای دیگر خواهیم دید که اگر آنها حتی یک طاق داشته باشند آن را مرمت کرده و از آن درآمدزایی کرده و توریست جذب می‌کنند. در کشورهای اروپایی وضعیت حفاظت از بناهای تاریخی بسیار عالی است و علم حفاظت و مرمت از آنجا آمده است یا حتی در ترکیه، آذربایجان و ازبکستان حجم توریست و گردشگر و ورود ارز به خاطر موضوع بازدید از بناهای تاریخی بوده به طوریکه در ترکیه برای دیدن آثار تاریخی باید ساعت‌ها در صف ایستاد و درآمد دوم این کشور از راه جذب توریسم است. آیا ایران از کشورهای دیگر آثار تاریخی کمتری دارد؟ چطور آنها فهمیدند گردشگری را به چه سمتی ببرند و چگونه استفاده کنند اما ما هنوز دور خودمان می‌چرخیم و عده‌ای می‌گویند این بناها تنها یک مشت خشت و گل بوده و اگر تخریب شده و به جای آنها مراکز تجاری ساخته شود، بهتر درآمدزایی خواهد داشت.

بسیاری از تخریب بافت‌های تاریخی مردمی نبوده بلکه دولتی است

وی اعلام کرد: بسیاری از تخریب بافت‌های تاریخی مردمی نبوده بلکه دولتی است و نهادهای دولتی بیشتر آثار را تخریب می‌کنند و پروژه‌های بزرگ مانند خیابان‌کشی، تخریب بافت و توسعه اماکن مختلف توسط دولت انجام می‌گیرد چراکه اکنون با توجه به افزایش آگاهی ۹۰ درصد مردم دید میراثی و حفاظت از میراث دارند و باید مسئولان نسبت به این موضوع آموزش داده شوند هر چند آنها هم آگاهی دارند اما بین سود مالی و فرهنگ، اولی را انتخاب می‌کنند به طوریکه پول تراکم بیشتر با مزاج شهرداری‌ها سازگار است چراکه نگاه سوداگری، سود محور و کسب درآمد شده در صورتی‌که باید در محدوده تاریخی شهر نگاه درآمدزایی و تراکم و شهرفروشی انجام نشود و به روش دیگری درآمدزایی کنند، آنها موظف هستند حتی بخشی از درآمد تراکم‌فروشی از جای دیگر را در این محدوده‌ها هزینه کنند.

وی بیان کرد: برج میلاد به عنوان نماد تهران با هزینه زیادی ساخته شد و هنوز هم به عنوان نماد شهری جا نیفتاده و ارتباط شکل نگرفته، تنها محیط گران‌قیمتی است که استفاده از آن برای سه درصد جامعه میسر است. آیا اگر هزینه ساخت برج میلاد برای منطقه ۱۲ تهران و مرمت کل بافت تاریخی و حصار ناصری صرف می‌شد نمی‌توانست به نماد تهران تبدیل شود؟ و مردم به جای اینکه تهران قدیم را در شهرک غزالی و سینمایی یا فیلم‌ها ببینند در آن منطقه مشاهده کرده و لذت می‌بردند. اکنون تهران قدیم در حال تخریب بوده و نیاز به احیاء دارد در حالیکه هزینه شهر به سمت پروژه‌های این‌چنینی برده شده و اگر هزینه یکی از این ابرپروژه‌ها برای بافت تاریخی صرف شود، بافت از این وضعیت خارج خواهد شد اما این نگاه وجود ندارد و بافت تاریخی به عنوان بافت فرسوده و ناکارآمد و مسأله‌دار معرفی می‌شود یا اینکه به علت حضور معتاد در بناهای تاریخی آن را تخریب می‌کنند که امنیت به بافت برگردد در حالیکه تاکنون با تخریب، امنیت برنگشته است. مدیران شهری باید بناهای تاریخی را به عنوان ثروت شهری ببینند و رسیدگی به آن باعث ارتقاء آن شهر و خوش‌نامی آنها می‌شود.

ساختن شهر این نیست که توسعه ناهمگون در آن آورده شود بلکه ساختن شهر در چیزهای دیگر نیز اتفاق می‌افتد و نباید شهر قدیم را به خاطر شهر جدید نابود کنیم

کلانتری تصریح کرد: شهرداری که نام نیک از آن می‌ماند، شهرداری است که نگاه آن به سمت تاریخ و هویت شهر باشد و از شهرداری که مدام بزرگراه و پل طبقاتی بسازد به نیکی یاد نشده و نمی‌شود، ساختن شهر این نیست که توسعه ناهمگون در آن آورده شود بلکه ساختن شهر در چیزهای دیگر نیز اتفاق می‌افتد و نباید شهر قدیم را به خاطر شهر جدید نابود کنیم.

وی افزود: در اصفهان صفوی شهر یک هسته سلجوقی داشت و شاه‌عباس از هسته سلجوقی فاصله گرفت و میدان نقش جهان، چهارباغ و بازار جدید را ساخت و به صورت هندسی به بازار ارگانیک دوره سلجوقی وصل و آن قسمت شهر را حفظ کرد و شهر صفوی را در کنار آن ساخت که متأسفانه این دید در بسیاری از مدیران وجود ندارد و برای خلق مکانی جدید، قبلی را تخریب می‌کنند در حالیکه زمین‌های زیادی وجود دارد و اگر مدیران می‌خواهند چیزی خلق کنند با حفظ شهر تاریخی انجام دهند و اجازه انجام هر کاری را در رینگ تاریخی شهر ندهند، به عنوان مثال در رینگ اول شهر همدان و محدوده بافت تاریخی پل غیرهمسطح ساخته شده و این سوال مطرح است که آیا این پل، ترافیکی را حل کرده؟ در واقع پل‌سازی و زیرگذرسازی نماد تمدن نیست بلکه حفظ هویت و بافت تاریخی شهر تمدن محسوب می‌شود.

کلانتری با بیان اینکه دیدگاه اصالت دادن به ماشین اشتباه بوده و منسوخ شده است و در این راستا حمل‌ونقل عمومی تقویت شده و ماشین اجازه ندارد از هر جایی عبور کند، گفت: ترکیه در کنار آثار تاریخی خود خط تراموا کشیده و ماشین اجازه عبور ندارد و همدان نیز با پیاده‌راه سازی میدان امام خمینی(ره) و خیابان‌های بوعلی و اکباتان عرصه و اصالت را به پیاده‌محوری و مردم این شهر داده، مردم نیاز به عرصه‌های عمومی شهر دارند که در آن از بوق و دود ماشین رها شوند و در سطح شهر قدم بزنند. در حقیقت پیاده‌راه‌سازی به مورد توجه قرار گرفتن میراث تاریخی کمک شایانی کرده و زمانی‌که ماشین و اتوبوس در میدان حرکت می‌کرد، کسی نگاه نمی‌کرد که این میدان و جداره تاریخی چقدر ارزش دارد اما با پیاده‌راه شدن مردم متوجه می‌شوند که این منظر شهری باارزش است و اتفاقات این‌چنینی کمک می‌کند که میراث مورد عرضه قرار گرفته و همه از آن لذت ببرند که میراث فرهنگی قابل استفاده است به طوریکه اکنون روند نگاه به هویت و حفاظت از بافت تاریخی در همدان شکل گرفته و رسانه‌ها پشت این موضوع هستند و نباید این روند متوقف شود.

در اواخر دهه ۹۰ شاهد خرابی‌ بناهای تاریخی بسیاری بودیم

دانش آموخته کارشناسی ارشد معماری و فعال فرهنگی نیز در دفتر ایسنا، اظهار کرد: معماری بخش جدایی‌ناپذیر از تاریخ و شناسنامه و هویت ماست اما در دهه اخیر به ویژه شاهد هستیم که شرایط زندگی معمولی دیگر آن شکل قدیم را ندارد و انسان‌ها به مثابه شهروند کارکرد خودشان را نداشته و ساختمان‌ها و بناها هم به عنوان اجزای تشکیل‌دهنده یک شهر دیگر آن کارکرد را ندارند و در اواخر دهه ۹۰ (سال‌های ۹۷ و ۹۸) که از آن به عنوان سال‌های برزخ یاد می‌شود، شاهد خرابی‌های بسیاری بودیم اما فعالان این حوزه به مصداق «به راه بادیه رفتن، به از نشستن و خفتن است» تلاش می‌کنیم بخشی از این هویت‌ها را حفظ کنیم کما اینکه مساجد که تاریخی هستند و بخشی از روایتگری تاریخ شهر را بر عهده دارند و خانه‌ها یا بافت تاریخی را باید از معرض تخریب نجات دهیم و برای آیندگان به عنوان نقاط مهم شهری و محل‌های مهم برای زیست و زندگی شهروندان حفظ کنیم.

فرزاد سپهر ادامه داد: شهر همدان هم کم از این بناها و بافت‌ها ندارد، زنده‌یاد پرویز اذکایی، همدان‌شناس می‌گفت «همدان چهارراه ایران است» و از آن عبور می‌کردند و کاروانسراها، بناهای تاریخی و مجموعه بافت بسیار مهمی دارد که امیدواریم با تلاش مسئولان ذیربط و فعالان عرصه میراث فرهنگی این بخش‌ها و بافت‌ها حفظ شود.

وی اضافه کرد: با افزایش حضور تلفن‌های همراه هر شخص یک نوع رسانه شد اما هیچ‌گاه جایگاه رسانه‌های رسمی را نمی‌گیرد، رسانه‌هایی چون ایسنا که بحث مطالبه‌گری در آنها سندیت و رسمیت دارد؛ به عنوان مثال درست کردن و ساختن عین به عین دوباره بناهای تخریب‌شده چه دلیلی دارد وقتی می‌توان جلوی تخریب را گرفت. باید خبرنگاران و فعالان میراث فرهنگی در کنار اهمیت ثبت جهانی هگمتانه و منظر تاریخی شهر، ساختمان‌های تاریخی باقیمانده در بافت‌های تاریخی همدان که واجد ارزش بوده و ثبت ملی شده‌اند و حتی بناهایی که به ثبت ملی نرسیده‌اند و در حلقه نخست به مرکزیت میدان امام شهر واقع هستند را شناسایی کرده و توجه مسئولان را به آنها جلب کنند که مراقب باشید.

حضور دوباره بلدوزرهای در چمن کبابیان

سپهر بیان کرد: این روزها در چمن کبابیان در پلاک‌های تخریب شده توسط شهرداری شاهد حضور بلدوزرها هستیم، انگار با خبر آن روزها با تیتر «صدای پای بلدوزرها در پای میراث فرهنگی» دوباره مواجه می‌شویم. چمن‌ها یکی از وجوه متمایز همدان به نسبت سایر شهرهای دیگر است. چمن کبابیان کلمه‌ای است که به قول استاد اذکایی می‌توان به معنای دلبستگی اهالی به آن و احساس نزدیکی آنها به آن منطقه رسید که می‌خواهند آن را حفظ کنند. در چمن‌های کبابیان، کلپا و حاجی که مورد بررسی از طرف مجموعه بازآفرینی شهری قرار گرفت قرار بود مرکز محله شامل فضای سبز، مسجد که بوده، مدرسه، حمام و یک بازارچه حفظ شود و خانه‌های تاریخی‌اش را به سراهای محله یا فرهنگسرا تبدیل کنند اما در چمن کبابیان با عنوان خطر ریزش با تخریب بناهای تاریخی و حالا با حضور بلدوزرها و شهرداری مواجه شدیم. اینجا این سوال مطرح است که آیا من مخاطب، شهروند و رسانه‌ای‌ها می‌توانند از شهرداری بپرسند اینجا چه کاری می‌خواهی انجام دهی؟ آیا نمی‌شود پیش از حضور آنجا ماکتی بگذارند تا اهالی محل درباره کارکرد آن اظهارنظر کنند و در جریان امور قرار گیرند؟ بنابراین لزوم نظرسنجی از اهالی محله‌های قدیمی همدان برای افزودن یا حتی کاستن یک عنصر معمارانه اعم از یک ساختمان باید به عنوان یک مطالبه از سوی مردم و رسانه‌ها مدنظر قرار گیرد.

ثبت جهانی باعث توجه به کاروانسراهای همدان شد. همدان معبر بوده و کاروانسراهای فوق‌العاده ذی‌قیمتی دارد به طوریکه در حال حاضر سه کاروانسرای گلشن، گمرک و میرزا کاظم در حال مرمت هستند

وی در ادامه گریزی به ثبت جهانی هگمتانه زد و اظهار کرد: ثبت جهانی باعث توجه به کاروانسراهای همدان شد. همدان معبر بوده و کاروانسراهای فوق‌العاده ذی‌قیمتی دارد به طوریکه در حال حاضر سه کاروانسرای گلشن، گمرک و میرزا کاظم در حال مرمت هستند و این اتفاق خوبی است و بخشی از توجیه استفاده بیت‌المال برای مرمت میراث فرهنگی وظیفه رسانه است و بخشی از آن وظیفه همراهی کارشناسان و فعالان حوزه میراث فرهنگی است. در واقع وقتی کاروانسرایی مرمت می‌شود و مسافری برای خرید به داخل کاروانسرا رفته و اقامت می‌کند و در آنجا می‌چرخد و وعده غذایی صرف می‌کند، یعنی آورده به همراه دارد این در حالیست که هم‌اکنون کاروانسراها انباری هستند هیچ صرفه اقتصادی برای مردم ندارند.

این فعال میراث فرهنگی تصری کرد: در میدان مرکزی شهر و خیابان‌های منشعب می‌توان دفاتر کوچک کاری ایجاد کرد در حقیقت مشاغل زودبازده و کم‌هزینه که نیاز به یک دفتر کار دارند، می توانند در بناهای تاریخی موجود در دور میدان مستقر شوند بنابراین با این کار هم شغل ایجاد، بنا حفظ و چراغشان روشن می‌شود و هم کارکرد این بناها توجیه خواهد شد.

ساختمان‌های قدیمی ثروت هستند

وی با تأکید بر اینکه ساختمان‌های قدیمی ثروت هستند و حفظ آنها احتیاج به آموزش دارد و باید بگوییم بناهای تاریخی سطح شهر می‌تواند تبدیل به اقامتگاه بومگردی، سفره‌خانه، فرهنگسرا، سرای محله یا حتی کتابخانه شود و بخشی هم مربوط به کمک دولت و شهرداری است به طوریکه راهکار و برنامه‌دهی مثبت از طرف کارشناسان این کار و مسئولان است.

سپهر در ادامه با اشاره به مبحث پیاده‌راه‌سازی در شش خیابان منتهی به میدان مرکزی شهر همدان مطرح کرد: قرار بود این طرح در تمام خیابان‌ها پیاده شود که از زمان اجرای آن مطلع نیستیم اما فعلاً با دو پیاده‌راه بوعلی و اکباتان انجام مواجه هستیم که جداره‌هایش در حال مرمت است. در ضمن پیشنهاد می‌شود در حلقه مرکزی شهر با همدان قدیم مواجه شویم به طوریکه در خیابان شریعتی یا عباس‌آباد، خیابان تختی یا سنگ شیر، خیابان شهدا یا شورین، خیابان باباطاهر یا لااله الا الله و خیابان بوعلی جداره‌ها و ساختمان‌های مهمی داریم که اتفاقا مراکز تجاری هستند و توجیه اقتصادی دارند و مردم موافق حفظ آنها بوده و مخالف تخریبشان برای ساخت پاساژ یا پارکینگ‌اند بنابراین باید به همدان قدیم و بافت تاریخی و هویت ساختمان‌های تاریخی، یک فضای سبز هم اضافه کنیم چراکه با تخریب با فقدان انسان به مثابه شهروند و تخریب ساختمان به عنوان عناصر هویت‌ساز شهر مواجه هستیم به طوریکه روزی در کنار این بناها فضای سبز بوده و وقتی فضای بزرگتری ساخته می‌شود فضای سبز یا همان چمن‌های همدان هم کوچک و کوچکتر و در نهایت حذف می‌شود.

انتهای پیام