چرا روس ها تصمیم به خروج از قزاقستان گرفتند؟

مهسا مژدهی:‌ قزاقستان با طوفانی از اعتراضات رو به رو شد ورییس جمهور این کشور توانست با کمک نیروهای روسی اوضاع را به سرعت ارام کند. اما این ارامش بدون اصلاحات سیاسی ممکن نبود.نظربایف معتقد است که در هفته های اخیر در قزاقستان کودتایی علیه او در حال وقوع بوده. اما حالا ارامش به شهرهای این کشور بازگشته است و نیروهای خارجی به سردستگی روسیه تا روزهای اینده این کشور را ترک میکنند. هفته گذشته اعتراض به وضعیت اقتصادی در یک شهر کوچک نفتی به سرعت به دیگر نقاط کشور کشیده شد ونظربایف تحت فشار شدید از روس ها برای حفظ قدرت خود کمک خواست. مسکو هم دست رد به خواسته او نزد و اعزام نیروهای روسیه به این کشور توانست اوضاع را به شکل سابق برگرداند. در هوشمند نیوز با دکتر حسن بهشتی پور کارشناس اوراسیا به گفتگو پرداخته ایم:

در هفته ای که گذشت شاهد درگیری های بسیار شدیدی در قزاقستان بودیم. چه عواملی در این کشور باعث شد تا ناگهان جمعیت زیادی به خیابان ها بیایندو توقایف را مجبور کنند تا از نیروهای خارجی برای کنترل اوضاع کمک بگیرد؟

به طور کلی بحران هایی که در یک کشور به وجود می‌آیند چندین عامل دارند. قزاقستان هم همین طور است. بهانه ای که این وضع را به وجود اوردافزایش قیمت گاز مایع بود که در این کشور به عنوان سوخت بیشترین مصرف را دارد. نرخ این گاز دو برابر شد و باعث شد تا بخشی از مردم در شهر آق‌تپه یا آکتوپه به خیابان ها بیایند و اعتراض کنند. دولت بلافاصله واکنش نشان داد و سعی کرد که بگوید بالا رفتن قیمت دیر کالاها را کنترل می کند. اما تظاهرات به سرعت به دیگر شهرها و حتی شهرهای بسیار کوچک رسید. وقتی اوضاع به این شکل پیش رفت توقایف دولت و نخست وزیر را برکنار کرد و یک تکنوکرات نسبتا جوان به نام علی خان اسماعیلف را جایگزین کرد. او فکر کرد که با این اقدام می تواند معترضان را راضی کند و حتی گفت که قیمت گاز را به قبل برمی گرداند. اما طبقه متوسط به فساد و رشوه خواری معترض بودند. با اینکه قزاقستان رشد اقتصادی خوبی داشته و مردم درامد بالایی دارند، توذیع درامد و گردش نخبگان در این کشور درست انجام نمی شود. در دهه‌های گذشته فقط چند خانواده قدرت را به دست داشته اند و در راس انها نظربایف بود که در 2019 کنار کشید و قدرت به تقایوف رسید.

مردم قزاقستان از وضعیت اقتصادی و فساد و رشوه خواری در وهله اول ناراضی بودند. گروه هایی که خواهان گردش قدرت هستند و می خواهند دیگران هم بتوانند به این حلقه بسته وارد شوند، به معترضان پیوستند. در همان روزهای ابتدایی اعتراضات بسیاری از این افراد از خانواده نظربایوف برکنار شدند. مهم ترین برکناری هم مربوط به ماکسیمایوف بودکه رییس اداره امنیت ملی قزاقستان از 1995 تا کنون بود. توقایوف از این فرصت استفاده کرد تا قدرت خود را افزایش دهد چرا که بر اثر همین اتفاقات نظربایوف از ریاست شورای امنیت ملی این کشور هم استعفا داد.

واقعیت این است که قزاقستان از کشورهای دیگر همسایه مثل تاجیکستان و ازبکستان وضعیت خیلی بهتری دارد.

>>> بیشتربخوانید:

بازیگران پشت‌پرده قزاقستان؛پای ترکیه با پروژه دوم جنگ قراباغ در میان است؟

روسیه در قزاقستان؛صلح‌بانی یا حضور نظامی؟

صلحبانی روسیه در زمستان آلماتی؛قزاقستان با آتش بازی می کند

در داخل قزاقستان بعد از این اتفاقات که ظاهرا به خیر گذشته چه تحولاتی ایجاد می شود؟

پیامد این اتفاق این بود که توقایوف نتوانست کار را با کمک نیروهای امنیتی به پیش ببرد و مجبور شد تا از روسیه بخواهد به کمک بیاید.طبق پیمان امنیت دست جمعی، در صورت تهدید خارجی علیه یکی از اعضا، بقیه به او کمک کنند. هرچند اینجا خبری از تهدید خارجی نبود اما توقایوف انها را تروریست خواند چون اقدامات خرابکارانه ای در الماتی کرده بودند و به دفتر رییس جمهور حمله کردند.به همین دلیل موفق شد تا روسیه و برخی کشورهای دیگر را وارد درگیری ها کند. البته حضور بقیه کشورها نمادین است و مسکو وارد عمل شد. اثرش هم این بود که مادیدیم یک مساله داخلی با لشکرکشی یک کشور خارجی مواجه شد. حالا البته گفته می شود که نیروهای روس قرار است در روزهای اینده قزاقستان را ترک کنند و امیدواری ها این است که این اتفاق انجام بگیرد و مشکلات از طریق خود مردم حل شود.

برخی از تحلیل ها نقش امریکا و غرب را در بروز این اعتراضات پررنگ دانسته ووضعیت قزاقستان رابا اوکراین مقایسه کردند. ایا چنین چیزی در بین اعتراضاتی که به دلایل اقتصادی رخ داده بود، دیده شد؟

ما کلیشه ای به نام انقلاب رنگی داریم که هر تحولی در این کشورها را به انقلاب های رنگی و امریکا ربط می دهیم. در مورد قزاقستان شرکت های امریکایی در سه دهه گذشته فعال بوده اند و چیزی بیش از 35 میلیارد دلار سرمایه گذاری در این کشور داشته اند. دولت قزاقستان با امریکایی ها و رژیم صهیونیستی رابطه نزدیکی دارد و از آن سو هم روابطش با چین و روسیه خوب است و نوعی موازنه مثبت در روابط خارجی این کشور حکم فرما بوده است. اصولا انگیزه ای نبوده که امریکایی ها بخواهند دولت را سرنگون کنند. در این کشور ادمی که بتواندقدرت را به عنوان الترناتیو به دست بگیرد وجود ندارد. یک فردی که قبلا وزیر تجارت و جزو بانک دارانی بود که بانکش را مصادره کرده بودند، دررسانه ها انتقاداتی می کند. اما قدرتی ندارد که بتواند در قزاقستان تحولاتی ایجاد کند. او الترناتیوی نیست که امریکایی ها رویش سرمایه گذاری کنند. بلکه آنها روی تیم نظربایوف و توقایوف سرمایه گذاری کرده اند. مردم انتتظار داشتند که رییس جمهور پیش از انجام اصلاحات اقتصادی فکری به حال فساد اقتصادی کند.

پیامد این حضور روسیه در قزاقستان چطور خواهد بود؟ این کشور می گوید نیروهای خود را در طی روزهای اینده خارج می کند. اما به نظر می رسد که چنین دعوتی بدون پیامد نباشد.

باید توجه کرد که حدود 20 درصد جمعیت قزاقستان روس تبارند که در مراکز مهم این کشور فعالیت می کنند. از 2001 هم زبان روسی زباندوم این کشور است. قزاقستان جزو کشورهایی بوده که اتحاداقتصادی اوراسیا را با روسیه به وجود اورده. دو کشور روابط نزدیک سیاسی و امنیتی واقتصادی با روس ها دارد و بعد از بلاروس دومین کشور مهم برای مسکو است. با توجه به این مسائل پوتین نمی توانست به درخواست توقایوف بی اعتنا باشد. حضور روس ها توانست اوضاع را ارام کند اما نیاز به اقدامات تکمیلی برای بهبود وضعیت این کشور وجوددارد. روسیه الان در سه جبهه درگیر است. در بلاروس با غرب، در اوکراین هم باغرب و حالا در موضوع قزاقستان درگیر است و نمی تواند این وضعیت ادامه پیدا کند. به همین خاطر روس ها تصمیم به خروج از قزاقستان گرفته اند. روس ها و چینی ها از توقایوف حمایت کردند و او هم از فرصت پیش امده برای حذف نظربایوف و خانواده اش از قدرت استفاده کرد.

312 310