وضعیت اسلام سیاسی در شمال آفریقا/ جنبش‌های جهادی چگونه کمرنگ شدند؟

به گزارش هوشمند نیوز، مرکز ویلسون در تحلیلی با عنوان “تونس و افول اسلام سیاسی” نوشت:

النهضه

تنش بین رقبا در سال ۲۰۱۳ تشدید شد، زمانی که القاعده در مغرب، النهضه را محکوم کرد. این سازمان هشدار داد:«فریب مردمی را نخورید که با تزیین دموکراسی، به آن دعوت می کنند و به آن جامه مذهبی می دهند». آنها از چالش‌های اقتصادی دولت، از جمله بیکاری، برای جلب همدردی عمومی استفاده کردند. با افزایش ترورها و بمب گذاری های جهادی، معترضان در سال ۲۰۱۳، النهضه را به دلیل ناتوانی در مهار ستیزه جویان مقصر دانستند. در انتخابات ۲۰۱۴، النهضه ۲۰ کرسی و در انتخابات ۲۰۱۹، ۱۷ کرسی را از دست داد. در سال ۲۰۲۱، النهضه توسط رئیس جمهور قیس سعید، که حزب را منحل و دستور دستگیری غنوشی و دیگر رهبران حزب را صادر کرد، مجبور به ترک سیاست شد.

حماسه النهضه تصویری از تنش‌های بین جنبش‌های اسلام‌گرا و احزاب سیاسی سکولار در شمال آفریقا و خاورمیانه است. با تکامل جنبش، حتی سعی کرد هویت اسلامی رسمی خود را کنار بگذارد. راشد غنوشی، رهبر النهضه، در کنگره حزب در سال ۲۰۱۶ گفت:«ما دموکرات‌های مسلمان هستیم که دیگر ادعای اسلام سیاسی نداریم». النهضه از لحاظ تاریخی امتیازاتی به احزاب سکولار داده بود. اما سخنرانی غنوشی باعث ایجاد شک و تردید در میان رقبای سیاسی و ناظران خارجی شد. اختلافات بین نیروهای اسلام‌گرا و سکولار در تونس زمانی عمیق‌تر شد که قیس سعید با حکمی نخست‌وزیر و قضات جدید را منصوب کرد و بعداً قانون اساسی جدیدی را ارائه کرد.

گروه های شبه نظامی

جهادگرایی پس از قیام ۲۰۱۱، که دولت خودکامه رئیس جمهور بن علی را سرنگون کرد، افزایش یافت. اسلام گرایان از زندان آزاد شدند و اجازه یافتند که آشکارا تبلیغ کنند. انصارالشریعه در آوریل ۲۰۱۱، تنها سه ماه پس از قیام اعراب تأسیس شد. این گروه از ناامیدی عمومی از شرایط بد اقتصادی سوءاستفاده کرد و برای جلب طرفداران به ارائه خدمات عمومی از جمله نظافت خیابانها پرداخت.

کتائب عقبه بن نافی، یک جنبش جهادی وابسته به القاعده در سرزمین‌های مغرب اسلامی در اواخر سال ۲۰۱۲ تشکیل شد. با توسل به جوامع ضعیف در امتداد مرز تونس با الجزایر، حمایت مردمی را به دست آورد. این گروه در سال ۲۰۱۳ حملات خود را علیه نیروهای امنیتی تونس آغاز کرد. در سال ۲۰۱۴، یکی از شاخه های عقبه بن نافی با داعش اعلام وفاداری کرد. این گروه نام جندالخلافه تونس را برگزید و همچنین از سوی جوامع به حاشیه رانده شده در شمال غربی تونس حمایت شد. این گروه برای ارعاب به آدم ربایی و ترور نیروهای امنیتی و غیرنظامیان پرداخت. در سال ۲۰۱۸، کمپین ضدتروریسم تونس، عملیات جند الخلافه را محدود کرد.

کتائب عقبه بن نافی و جند الخلافه بر سر قدرت و نفوذ با یکدیگر رقابت می‌کردند، حتی زمانی که به طور پراکنده به غیرنظامیان و نیروهای امنیتی حمله می‌کردند. در سال ۲۰۱۵، یک مرد مسلح که ظاهراً از ایدئولوژی جهادی الهام گرفته بود، به یک تفرجگاه ساحلی آتش گشود و ۳۸ غیرنظامی، عمدتاً گردشگران را در سوس کشت. غنوشی در یک نشست خبری پس از این حمله گفت:«تروریست‌ها دولت، انقلاب و اصول اسلامی را هدف قرار داده‌اند، اما ما بر آنها پیروز خواهیم شد».

دولت ائتلافی تونس، شامل النهضه، یک کمپین ضد تروریسم را در شمال غرب به راه انداخت و امنیت مرزها را بهبود بخشید. با حمایت مالی ایالات متحده، برنامه ضدتروریسم آن در کاهش حملات موفق بود. در سال ۲۰۱۷، تندروها ۴۷ حمله انجام دادند. در سال ۲۰۲۲، آنها تنها به چهار عملیات موفق شدند. اما این کشور شمال آفریقا جهادگرایی را به طور کامل ریشه کن نکرده است.

انصارالشریعه در سال ۲۰۱۱ توسط سیف الله بن حسین، یک شبه نظامی تونسی که بنا بر گزارش ها با اسامه بن لادن در افغانستان همکاری می کرد، تأسیس شد. او بعداً در ترکیه دستگیر و به تونس تحویل داده شد و به ۴۳ سال زندان محکوم شد. بن حسین پس از قیام اعراب در سال ۲۰۱۱ عفو شد و از زندان آزاد شد.

انصارالشریعه از ایدئولوژی جهادی سلفی تندرو حمایت می کرد و به دنبال تحمیل شریعت در تونس بود. انصارالشریعه برای رسیدن به هدف، خدمات اجتماعی، تبلیغ دینی و خشونت را ترکیب کرد و رقیب ایدئولوژیک جنبش النهضه بود.

انصارالشریعه پیوندهای تاریخی با القاعده داشت. بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵، این گروه حملات پراکنده‌ای – از جمله بمب‌گذاری‌های انتحاری – علیه نیروهای امنیتی تونس انجام داد. در سال ۲۰۱۲ اعتراضی را به دلیل یک ویدیوی جنجالی درباره حضرت محمد(ص) سازماندهی کرد که در آن تونسی‌ها به سفارت ایالات متحده یورش بردند. فعالیت این گروه در سال ۲۰۱۵ پس از کشته شدن موسس آن در یک حمله هوایی کاهش یافت.

311311