نگاهی به قسمت دوم سریال خاتون – باران خونین داس و چکش

قسمت دوم سریال خاتون همه انتظاراتی که از یک درام تاریخی می‌رود را برآورده می‌کند و با روایتی تکان‌دهنده، احساسی و جذاب موفق می‌شود تا احساسات ملی‌گرایانه و وطن‌پرستانه تماشاگر ناامید ایرانی را قلقک دهد. با وجود افتتاحیه ضعیف‌تر از سطح انتظار جدیدترین سریال نماوا، نخستین تجربه سریال‌سازی تینا پاکروان در ایستگاه دوم پیشرفت قابل توجهی می‌کند و به یک عنوان ارزشمند و تماشایی تبدیل می‌شود. با ویجیاتو همراه باشید.

تاریخ معاصر ایران به حدی پیچیده و شلوغ است که روایت داستان‌های آن می‌تواند تا سال‌ها ادامه داشته باشد. سرزمین ما به دلیل اهمیت ژئوپولتیکی‌اش همواره یکی از مهم‌ترین کشورهای منطقه بوده و اگرچه بارها مورد سواستفاده عوامل خارجی و داخلی قرار گرفته اما هم‌چنان پابرجا مانده است. سریال خاتون در روزهای سیاه این سرزمین باستانی که مدت‌هاست با ویروس کرونا می‌جنگد، وارد عمل شده تا روایتی حماسی و خیره‌کننده از سال‌های دهه ۱۳۲۰ ارائه دهد؛ روزهایی که ایران در ابتدای جنگ جهانی دوم به صحنه درگیری اتحاد جماهیر شوروی، آلمان نازی و بریتانیا تبدیل شده بود.

در ابتدا به نظر می‌رسید سریال تینا پاکروان شباهت‌های بسیاری با سریال شهرزاد دارد. تماشاگری که در قسمت نخست با روایتی عاشقانه مواجه شده بود که در بستری درام-تاریخی روایت می‌شد در قسمت دوم سریال خاتون با یک روایت حماسی مواجه می‌شود که به معنای واقعی کلمه تکان‌دهنده است. با وجود پیشرفت قابل تاملی که در مسیر روایی سریال خاتون ایجاد شده، این سریال همچنان ایرادهایی دارد که تماشاگر ریزبین را آزار می‌دهد.

کارگردانی ضعیف‌تر از حد انتظار

سریال خاتون خودش را به عنوان یک درام تاریخی عرضه کرده است. درام‌های تاریخی از دشوارترین عناوین سینمایی و تلویزیونی هستند و کارگردانی آن‌ها امری پیچیده به نظر می‌رسد. برخلاف سریال شهرزاد که از بستر تاریخی برای روایت درام عاشقانه‌اش یاری می‌گرفت، قسمت دوم سریال خاتون به خوبی ثابت می‌کند که قرار نیست در کنار سریال حسن فتحی قرار بگیرد. به نظر می‌رسد جدیدترین سریال نماوا بیشتر علاقه‌مند است تا روایت‌های تاریخی را به تماشاگر نشان دهد و شاید به همین دلیل است که روایت عاشقانه‌اش را در حاشیه داستان دنبال می‌کند.

بنابراین سریال خاتون را می‌توان در کنار سریال در چشم باد قرار داد. با این حال سریال تینا پاکروان هرگز قابل مقایسه با سریال ارزشمند مسعود جعفری جوزانی نیست. نخستین تجربه سریال‌سازی تینا پاکروان به مراتب ضعیف‌تر از سریال در چشم باد به نظر می‌رسد؛ نه به آن دلیل که جعفری جوزانی سریال به‌یادماندنی‌اش را با بودجه‌ای عظیم‌تر در پنج سال ساخت و پاکروان با بودجه‌ای محدود کار را در دو سال به پایان رسانده است. سریال خاتون به وضوح در سطح پایین‌تری از سریال در چشم باد قرار می‌گیرد چون کارگردانی جدیدترین سریال نماوا اساسا چنگی به دل نمی‌زند.

قسمت دوم سریال خاتون یک اپیزود شلوغ است و جزییات بسیاری دارد. پاکروان در یک اقدام تحسین‌برانگیز و برخلاف بسیاری از کارگردان‌های ایرانی که با سریال‌هایی خسته‌کننده مطرح شده‌اند، داستانش را با سرعت قابل قبولی روایت می‌کند. اما شلوغ‌شدن قسمت دوم سریال خاتون باعث شده کارگردانی نسبتا ضعیف او مورد توجه تماشاگر قرار بگیرد. تدوین سریال به شکل واضحی می‌توانست کیفیت بهتری داشته باشد و کیفیت نه‌چندان قابل قبول آن در این اپیزود که حرف‌های بیشتری برای روایت‌کردن وجود دارد، بیشتر از قبل آزاردهنده به نظر می‌رسد.

اگرچه تینا پاکروان سابقه همکاری با کارگردان‌های شناخته‌شده سینمای ایران یعنی بهرام بیضایی و مسعود کیمیایی را داشته اما به نظر می‌رسد آموزه‌های این دو کارگردان صاحب‌سبک چندان به او کمک نکرده‌اند. عجله سریال برای روایت داستانی که قرار است در دومین اپیزود در نقطه مشخصی به پایان برسد، باعث شده سرعت روایت ماجرا به شکل گیج‌کننده‌ای افزایش پیدا کند و به همین دلیل سریال آن‌طور که باید روی بخشی از سکانس‌هایش مانور نمی‌دهد.

با این حال فیلم‌برداری سریال خاتون کیفیت قابل قبولی دارد و فضاسازی‌ها هم به خوبی انجام شده‌اند. اما عملکرد نه‌چندان قابل قبول کارگردانی، همه آن‌چه از این سریال انتظار می‌رفت را یک سطح پایین‌تر قرار می‌دهد. شاید یکی از دلایل اصلی پایین‌تر قرارگرفتن سطح کارگردانی سریال خاتون در مقایسه با فیلم‌برداری، فضاسازی و فیلم‌نامه آن را باید مشترک‌بودن نویسنده و کارگردان سریال دانست. اگر تفاوتی میان دیدگاه کارگردان و نویسنده سریال وجود داشت احتمالا کیفیت بصری سریال افزایش پیدا می‌کرد.

درباره اقتصاد سرگرمی در خاورمیانه بخوانید:

• کارخانه خلاقیت یاس در امارات متحده: آن‌چه از صنعت سرگرمی انتظار دارید
• واکاوی رشد صنعت سینما در عربستان سعودی: فرصت‌های میلیارد دلاری

نماوا به لطف سریال خاتون یک بار دیگر ثابت می‌کند که به شکل واضحی تلاش می‌کند تا سریال‌های ارزشمندی برای مخاطب شبکه نمایش خانگی تدارک ببیند. اگرچه فیلیمو این روزها به ساخت یک جهان سریالی پیرامون تاریخ قاجار مشغول شده اما سریال‌هایی مانند سریال خاتون به نماوا کمک می‌کند تا همچنان برای مخاطب جذاب باشد.

شخصیت‌هایی براساس واقعیت

پس از آن که سریال تینا پاکروان در نخستین اپیزود به معرفی فهیمه اکبر پرداخت [بررسی قسمت اول سریال خاتون را اینجا بخوانید] در قسمت دوم سریال نوبت به شخصیت‌های تاریخی دیگری رسید تا وارد داستان شوند. اگرچه سریال خاتون براساس روایت‌های کاملا واقعی ساخته نشده اما فیلم‌نامه برای واقعی‌ترشدن وقایع تاریخی‌ای که به تصویر می‌کشد، شخصیت‌هایی را از میان صفحات تاریخ این سرزمین وام گرفته است.

در قسمت دوم سریال خاتون هم این شخصیت‌ها حضور دارند. یدالله بایندر، سروان نیروی دریایی ایران، که در جریان حملات بی‌امان ارتش اتحاد جماهیر شوروی به ایران به مقام شهادت نائل شد در این اپیزود به تماشاگر معرفی می‌شود. او برادر غلامعلی بایندر، امیر نیروی دریایی ایران بود که در جریان حملات انگلیسی‌ها به خلیج فارس به شهادت رسید. برادران بایندر در سریال در چشم به باد هم به تماشاگر معرفی شده بودند.

اما شخصیت دیگری که در قسمت دوم سریال خاتون به تماشاگر معرفی می‌شود و پایگاهی تاریخی دارد، محمود اعتمادزاده است. وقتی فهرست بازیگران سریال خاتون منتشر شد، بسیاری از وجود نام علی فروتن در آن لیست تعجب کردند. علی فروتن که بیشتر به دلیل هنرنمایی در برنامه تلویزیونی عموهای فیتیله‌ای شناخته می‌شود در قسمت دوم سریال خاتون در نقش محمود اعتمادزاده هنرنمایی می‌کند. اعتمادزاده که به م. الف. به‌آذین هم مشهور بود بیشتر به دلیل حضور ارزشمندش در ادبیات شناخته می‌شد اما او برای مدتی در نیروی دریایی خدمت کرده بود.

محمود اعتمادزاده در جریان حضورش در نیروی دریایی در برابر حملات نیروی هوایی اتحاد جماهیر شوروی ایستادگی کرد. دست چپ او در جریان درگیری‌های شهریور ۱۳۲۰ به شدت آسیب دید و به همین دلیل اعتمادزاده مجبور شد با قطع‌کردن دست خویش باقی عمر را با معلولیت بگذراند. سریال خاتون در روایت وقایع تاریخی شخصیت‌های ارزشمند تاریخ معاصر ایران موفق عمل می‌کند و به نظر می‌رسد این مسیر در اپیزودهای بعدی سریال هم ادامه دارد.

باران خونین داس و چکش

چه چیزی باعث ارزشمندشدن یک درام تاریخی می‌شود؟ احتمالا تبدیل‌شدن آن به یک عنوان به‌یادماندنی که مرز میان داستان‌سرایی و تاریخ‌پردازی را به خوبی رعایت می‌کند. قسمت دوم سریال خاتون حرکت مرزی میان داستان و تاریخ که در یک درام تاریخی اهمیت دارد را به خوبی به پایان می‌رساند. از آن‌جایی که تمرکز داستان سریال روی روایت اشغال ایران در جریان جنگ جهانی دوم قرار دارد، به نظر می‌رسد سریال در ادامه راه ماموریت دشواری دارد.

قسمت دوم سریال خاتون یک اپیزود کاملا روایت‌کننده است. اپیزودی شگفت‌انگیز، تکان‌دهنده و سرشار از تعلیق که اشک را از چشم‌های مخاطب سرازیر می‌کند. اما روایت‌کننده‌بودن این اپیزود باعث شده تا سریال فرصت کافی برای پردازش شخصیت‌های جدید را نداشته باشد. عدم پردازش شخصیت‌های جدیدی که در این اپیزود به سریال اضافه شده‌اند، می‌تواند در اپیزودهای بعدی ضربه‌هایی دردناک به بدنه فیلم‌نامه وارد کند. اما از آن‌جایی که به نظر می‌رسد سریال خاتون همه تمرکزش را روی روایت تاریخ در دل خرده‌داستان‌های انسانی قرار داده احتمالا شخصیت‌پردازی نه‌چندان قابل قبول شخصیت‌ها چندان آزاردهنده نمی‌شود.

دومین قسمت سریال خاتون یک پیشرفت بزرگ برای این سریال بود. عنوانی که این روزها بیشتر تابلوهای تبلیغاتی شهرهای بزرگ را به خودش اختصاص داده و یکی از موردانتظارترین سریال‌های انحصاری نماوا لقب می‌گیرد. اما اپیزودهای بعدی این سریال ماموریتی غیرممکن را برعهده گرفته‌اند. نیازی به یادآوری نیست که سریال قورباغه هم با کمپین تبلیغات عظیمی از راه رسید و در اپیزودهای اولیه هم مورد توجه تماشاگران قرار گرفت اما در نهایت پایانی ناامیدکننده داشت.

از مجموعه سریال‌های فراموش‌شده در ویجیاتو بخوانید:

• جیمز باند بی‌تربیت در سریال Archer
• فیلسوف کمدین نیویورکی در سریال Louie
• کمدی‌تر از زندگی کارمندی با سریال The Office
• وقتی والتر وایت در سریال Ozark حسابدار می‌شود
• سریال The X-Files و مخوف‌ترین پرونده‌های ماورایی
• سریال Sons of Anarchy و داستان رفتن و نرسیدن پیوسته
• شیوع ویروسی در سال ۲۰۲۰ در سریال The Last Man on Earth
• سریال Freaks and Geeks و روزهایی که ستاره‌های هالیوود نوجوان بودند