نقد فیلم تی تی – زنی با دنیای رویایی

آیدا پناهنده چند سالی است که توانسته با ساخت فیلم‌هایی چون ناهید و اسرافیل اولا نشان دهد که سینمای زنانه‌ را درست می‌شناسد و اسیر شعارهای فمنیسمی گل درشت نشده و در ثانی ثابت کند که قدرت و تبحر خاصی در روایت قصه کاراکترهای اصلی فیلم‌هایش و تبدیل کردن آنها به یک «شخصیت» دارد. او در تی تی این کار را به حد اعلا رسانده و کاراکتری خلق کرده بس دوست داشتنی و جذاب که با بازی فوق‌العاده الناز شاکردوست، به یادماندنی‌تر هم شده است. با نقد تی تی همراه ویجیاتو باشید.

ابراهیم دانشمند (فیزیکدان) است و اخیرا توانسته به فرمولی دست پیدا کند که با آن ثابت می‌کند سیاهچاله بزرگی در حال جارو کردن جهان است و این اتفاق زودتر از آنچه پیش‌بینی می‌شد، رخ خواهد داد. ابراهیم حالش بد می‌شود و به کما می‌رود و در همین حین، کاغذهایش گم می‌شود. تی تی که یکی از خدمه بیمارستان است، این کاغذها را می‌گیرد و با خود به خانه می‌برد. رابطه افلاطونی و عجیب و غریبی بین ابراهیم و تی تی رخ می‌دهد و این زن جوان که یک کولی است، به دریا می‌رود و تا صبح راز و نیاز می‌کند تا ابراهیم از بستر بیماری بیدار شود. زندگی ابراهیم و تی تی به هم گره می‌خورد و با آمدن نامزد تی تی یعنی امیر ساسان، ماجرا پیچیده‌تر می‌شود.

فیلم تی تی به دور از سیاه‌نمایی‌های رایج در آثار اخیر سینمایی ایران، یک فضای با نشاط و آکنده از رئالیسم جادویی را خلق می‌کند. تی تی یک زن کولی است که هم نامزدش و هم دیگر مردم شهر به او به چشم یک زن خل و چل نگاه می‌کنند. او در کودکی یتیم شده و همواره به دنبال کمک به بشریت است. تی تی این کمک را در اجاره دادن رحم خود به زوج‌های نابارور دنبال می‌کند. نامزدش در واقع منیجر اوست و برایش مشتری جور می‌کند. تی تی همه اینها را می‌داند و کماکان عاشق نامزدش است.

شخصیتی که آیدا پناهنده در فیلم تی تی خلق می‌کند، یکی از به یادماندنی‌ترین شخصیت‌های دوست‌داشتنی سینمایی چند سال اخیر است. تی تی زنی است که به قول خودش دارد «مثل انسان» زندگی می‌کند. مهربانی و اخلاق بچه‌گانه تی تی نشان از معصومیت بیش از حد این زن دارد؛ زنی که گرد مردانی است که همه به او یا به چشم خل و چل نگاه می‌کنند یا یک هرزه. ابراهیم اما این دیدگاه را به تی تی ندارد، به او می‌گوید تو مثل هیچ زنی نیستی که تا امروز دیدم و ذره ذره عاشقش می‌شود.

شخصیت پردازی دقیق مهمترین عنصر فیلم جدید آیدا پناهنده است که مانند آثار قبلی‌اش، فلیمنامه آن را با ارسلان امیری، همسرش که امسال فیلم زالاوا را در جشنواره داشت، نوشته است. الناز شاکردوست ثابت می‌کند که از آن فضای گذشته دوران بازیگری خود دور شده و پس از «شبی که ماه کامل شد» یک جهش بزرگ در کارنامه بازیگری خود به وجود آورده است. کارگردانانی چون نرگس آبیار و فریدون جیرانی توانسته‌اند قدرت بازیگری الناز شاکردوست و استعداد بازیگری او را شکوفا سازند و حالا می‌توان به جرات گفت او جزو بازیگرانی است که آینده بسیار درخشان‌تری نسبت به گذشته خود دارد.

شاکردوست با لهجه‌ای که البته هر از گاهی خارج از میدان می‌زند در قالب یک زن جوان شمالی فرو رفته و دقیقا مانند زنان سخت‌کوش و مقتدر خطه شمالی کشورمان رفتار می‌کند و راه می‌رود. او زنی است که به تنهایی زندگی خود را می‌چرخاند و از هیچکس و هیچ چیز نمی‌ترسد. او قدرت‌هایی دارد که تا انتهای فیلم مشخص نمی‌شود که آیا واقعا سحر و جادویی در این زن نهفته شده یا اینکه او فقط به این موارد باور دارد و در حال شعبده بازی است. تی تی می‌خواهد انسان باشد و دیگران نیز انسان باشند و دلش برای بشریت می‌سوزد، بشریتی که از دیدگاه چشمان درشت و بی‌گناه او، پر از اشکال و ایراد است و «یک چیزی‌اش می‌شود.»

تی تی زنی است که جادوی معصومیتش در تک تک سکانس‌های فیلم وجود دارد. نامزد او که یکی از بهترین ضدقهرمانانی است که در چند سال اخیر نیز در سینمای ایران دیده شده است. او مردی است که با تی تی درآمدزایی برای خود ایجاد می‌کند و نامزدش را تبدیل به یک روبات زایمان برای این و آن کرده است اما در عین حال عاشق اوست. او نمی‌تواند کس دیگری را در برابر خود ببیند. سعی می‌کند در برابر ابراهیم خودش را نشان دهد و به او می‌گوید که «مخ موسیقی» است. امیر ساسان اما در واقع یک معتاد تریاکی و تقریبا دائم‌الخمر است که دست بزن هم دارد و در زندگی به شکست خورده است. او اما نمی‌خواهد این مساله را باور کند و دائما می‌گوید برای من «کلی دختر ریخته است». او از زندگی نکبت‌باری که برای خودش و تی تی فراهم کرده فرار می‌کند و باور نمی‌کند که شخصی مانند ابراهیم بتواند عاشق تی تی شود و وارد زندگی او شود. از مردانی مثل ابراهیم متنفر است و نمی‌خواهد پایشان به زندگی‌شان باز شود.

از آن طرف ابراهیم را داریم، شخصیتی که نسبت به دو کاراکتر دیگر کمتر جزییات دارد و پارسا پیروزفر توانسته با نقش آفرینی ماهرانه خود این نقصان را جبران کند. ابراهیم یک دانشمند و فیزیکدان است که هم و غم زندگی‌اش به فرمول‌های پیچیده‌اش برمی‌گردد. او از خانواده خود غافل مانده و یک مرد خانواده نیست. زنش را طلاق داده و حالا که تنهاتر شده بیشتر زندگی را می‌فهمد و برای آن ارزش قائل است. دوستش او را دور زده و به دنبال زنش است تا با او ازدواج کند، دخترش با او رابطه خوبی دارد اما بچه‌تر از آنست که بتواند فعلا همدم پدرش باشد. زنش به او به چشم یک مرد نگاه نمی‌کند و ابراهیم در انبوه فرمول‌های خود غرق شده است. حاضر است بمیرد اما این فرمول‌ها را گم نکند. زندگی‌اش را در گروی این کاغذها می‌داند و تی تی می‌خواهد به او بعد جدیدی از زندگی را نشان دهد که در تمام این سالها، ابراهیم از آن غافل مانده است.

عشق مثلثی بین ابراهیم و امیر ساسان و تی تی رابطه عجیب و غریبی است. در یک سمت آن زنی متفاوت وجود دارد که دو معشوق کاملا متضاد با یکدیگر دارد. یک بی سواد و با سواد، یک فرهیخته و یک قالتاق، یک مرد و یک نامرد. تی تی اما بازهم تاکید دارد که اگر امیر ساسان نبود شاید ۸۰ درصد عاشق ابراهیم می‌شد، او به عشق اول خود وفادار است و حاضر است زندگی‌اش را به او ببخشد. اعتمادی که او به امیر ساساندارد، معنی واقعی عشق و زندگی دو نفره است ولی از نظر امیر ساسان، این رفتار احمقانه و دیوانگی است.

تی تی شخصیت پردازی بسیار دقیقی دارد و سه کاراکتر اصلی که معرفی می‌کند و بازیگران ماهری که به آنها جان می‌بخشند باعث شده که فیلمنامه جذاب‌تر از همیشه به نظر برسد. آیدا پناهنده با کمک گروه خود توانسته از منظر فنی نیز تی تی را بسیار جذاب‌تر بسازد. نماهای لانگ شاتی که برای فیلمش انتخاب کرده و بازیگران را در کنج تصویر قرار می‌دهد و به لوکیشن سرسبز و شمالی‌اش بیشتر اهمیت می‌دهد، نماهایی که می‌خواهد دنیای این کاراکترها را بیشتر به ما نشان دهد تا خودشان را. او شخصیت‌هایش را از طریق دیالوگ‌های پرمغزی که نوشته به مخاطب می‌شناساند و زیرکانه از زیر شعار دادن فرار می‌کند. تا یکی از شخصیت‌ها قصد دارد بالای منبر برود و دیالوگ‌هایش کلیشه‌ای شود، آن جملات را دور می‌اندازد و روی داستان اصلی تمرکز می‌کند. دوربین را طوری کاشته که جهان جادویی فیلمش را به رخ بکشد و کاراکترها را در کنار آن پرورش دهد.

تی تی از منظر بصری هیچ کم و کسری ندارد و از منظر سمعی نیز با حضور بهمن اردلان گل کاشته است. صداگذاری و همچنین موسیقی فیلم گوش نواز است و کارگردان توانسته از طریق آوا نیز موقعیت جغرافیایی فیلمش را تثبیت کند. از رقص مردان و زنان شمالی در یک عروسی محلی گرفته تا صدای دریا و باران که در کنار تصویربرداری ماهرانه فیلم کاری کرده که بوی خیس تن خاک به مشام تماشاگر برسد.

تی تی از بهترین فیلم‌های جشنواره فجر امسال است. آیدا پناهنده و همسرش توانستند مسیر اسرافیل و ناهید را به درستی ادامه دهند و یک فیلم زنانه قدرتمند بسازند. تی تی یک زن قوی و مقتدر است و قرار نیست که مانند ابلق یا دیگر فیلم‌هایی که درباره زنان و معضلاتشان ساخته می‌شود، به یک بعد از این مشکلات پرداخته شود. فیلمی که تنها یک کاراکتر زن دارد و همین تک شخصیت به تنهایی می‌تواند حال و هوای فیلم را به تصاحب خود در بیاورد. پناهنده نیازی به انبوه شخصیت‌های رنگین ندارد تا داستانش را پیش ببرد و حرفش را بزند، او کارش را بلد است و آینده سینمایی درخشان‌تری در انتظارش است.

بیشتر بخوانید:

• نقد فیلم تک تیرانداز – اسنایپر علمی تخیلی
• نقد فیلم زالاوا – ترسِ بومی‌شده
• نقد فیلم مصلحت – آنسوی خط قرمز
• نقد فیلم خط فرضی – سینمای سیاه اجتماعی روی خط کج معوج
• نقد فیلم روزی روزگاری آبادان – نفرین ابدی بر همه موشک‌ها
• نقد فیلم شیشلیک – خانه واقعا سیاه است
• نقد فیلم مامان – مادری که غر زیاد می‌زند