مرحوم دکتر عظیمی: دولت در مسیر توسعه چه ویژگی هایی دارد؟

به گزارش خبرگزاری هوشمند نیوز، این ویژگی ها در واقع شش راس یک شش ضلعی هستند. به عبارت دیگر اگر بخواهیم حکومتی داشته باشیم که از دید نظری بتواند توسعه را سامان دهد، باید شش مؤلفه ثبات ساختاری، ماهیت توسعه ای، شایستگی اجرایی، نقش پذیری علمی، پاسخگویی مدنی و جایگاه مناسب بین المللی را درون خود پرورش دهد.

به مناسبت درگذشت دکتر حسین عظیمی آرانی بخش‌هایی از مصاحبه وی در سال ۱۳۸۰ در پی می آید:

دولت در مسیر توسعه چه ویژگی هایی دارد؟

*مشروعیت ابتدایی ترین مؤلفه ای است که حکومت باید به آن دست یابد و سپس در مسیر توسعه قدم بگذارد. در بحث ثبات ساختاری به عنوان نخستین آیتم این مبحث، تنها مشروعیت حکومت مطرح است. در طول تاریخ حکومت ها همواره ادعای تسلط بر منابع و انسان ها را داشته اند. یعنی حکومت ها معتقد به درک بهتر و تخصیص مناسب تر منابع نسبت به افراد دیگر هستند که این به معنای تسلط حکومت ها بر منابع انسانی و غیرانسانی جامعه است. از دیدگاه فلسفه حکومت و در بحث مشروعیت آن، حکومت باید مبانی نظری داشته و این مبانی نظری برای اکثریت جامعه قانع کننده باشد. پس از این مرحله حکومت ها باید قادر به ارائه یک سری خدمات اصلی نظیر امنیت، دفاع، خدمات اولیه اقتصادی و… باشند.

*در کنار این موارد این موضوع را نیز نباید نادیده گرفت که حکومت ها باید در جهت اثبات مشروعیت خود دارای فیلسوفانی باشند. یعنی افرادی که دارای ذهن فعال، فلسفه و جهان بینی مشخص و همچنین آگاه به شرایط جهان امروز و اندیشه های حاکم در آن هستند. در کنار این فیلسوفان نیز باید سیاستمداران و مدیران اجرایی وجود داشته باشند. مدیرانی که شایسته سمت خود هستند و صلاحیت آنان زمینه رشد آنها را فراهم آورده باشد. ترکیب فیلسوفان و سیاستمداران در واقع یک تیم متشکل از مردمان دانشمند و مردمان اهل سیاست را به وجود می آورد. اگر زمانی بین این دو قشر شکافی ایجاد شود حکومت به راحتی به ثبات نخواهد رسید.

*دومین ویژگی حکومت ماهیت توسعه ای آن است. حکومت ها در صورتی می توانند در فرآیند توسعه قرار گیرند که پس از برخورداری از ثبات ساختاری دارای ماهیت توسعه ای باشند. یعنی درواقع پس از اخذ مشروعیت که عبارت از تشکل مدیران و دانشمندان است حکومت به ماهیت توسعه ای می رسد و به این ترتیب با اخذ ویژگی های دیگر دایره توسعه را تکمیل می کند.

ماهیت توسعه ای

*حکومت ها از نظر اجتماعی باید خود را به دو قشر متکی کنند. این دو قشر عبارتند از کارآفرینان صنعتی و متخصصان. درواقع از این منظر حکومت هایی می توانند دارای ماهیت توسعه ای باشند که در نهایت مبنای اجتماعی خود را براساس ترکیب این دو قشر شکل داده باشند. یعنی ضمن این که حکومت در خدمت تمام اقشار جامعه است باید استخوان بندی خود را روی کارآفرین صنعتی و متخصص محکم کند. تجربه کشورهای جنوب شرقی آسیا و کره نیز مؤید این مطلب است.

شایستگی اجرایی

* ویژگی دیگری است که حکومت های مدرن باید به آن مجهز باشند. مطابقت با موازین فنی و علمی و همچنین سلامت دستگاه اداری شایستگی اجرایی هر حکومتی را تضمین می کنند. در این میان سلامت دستگاه اداری و نبود فساد در ارگانیزم اداری همواره موردنظر بسیاری از کارشناسان جهانی بوده است به نحوی که تا به حال نیز برای گریز از یک نظام بوروکراسی فاسد راه حل های بسیاری ارائه شده است. در این مبحث باید این موضوع را در نظر گرفت که بجز مواردی معدود الگوی رفتاری افراد براساس حداکثرکردن سود شخصی شکل گرفته این اصل خطری بزرگ برای سلامت دستگاه اداری است.

*در برخی از کشورها توانسته اند با تکیه بر الگوی شایستگی اجرایی تا حدی ضریب فساد بوروکراسی را کاهش دهند. به عنوان مثال در کشوری مانند ژاپن تنها درصد کمی از افراد تحصیلکرده برای جذب در ساختار اداری انتخاب می شوند، چون سیستم اداری یک ساختار بسیار با ارزش اجتماعی تلقی می شود به نحوی که کار در این سیستم یک افتخار است. در چنین ساختاری به هیچ وجه تلاشی در جهت تغییر الگوی رفتاری اشخاص صورت نمی گیرد. بلکه حتی همان افراد معدودی که به درون ساختار اداری راه می یابند با جدیت منافع شخصی خود را دنبال می کنند اما از ابتدا این نظام با ارزش اجتماعی به گونه ای براساس مفاهیم مدرن مدیریتی و الگوهای واقعی شکل می گیرد که افراد برای تأمین منافع خود مجبورند که با سلامت درون نظام اداری زندگی کنند. منتهی در کنار سیستم اداری ارگان های حسابرسی و قضایی قوی و کارآیی نیز وجود دارند که این واحدها نیز مطابق دیگر الگوهای اداری اجتماعی سلامت خود را براساس منافع افراد تعریف کرده اند. به این معنا که کارکنان برای تأمین منافع خود چاره ای جز ارتقای سلامت نظام اداری ندارند.

۲۲۳۲۲۷