فقها چه تدابیری برای فراز و فرودهای تاثیرگذار در صنعت گردشگری می‌اندیشند؟

حجت‌الاسلام دکتر علی شفیعی، امروز ۲۷ فروردین ماه، در سمینار «زیارت نوروزی، تکریم زائر در رمضان» که در پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی برگزار شد در خصوص چالش‌های فقهی شهر زیارتی و رمضان، اظهار کرد: اولین نکته‌ای که باید در خصوص چالش‌های فقهی یک شهر زیارتی بیان کرد این است که یکی از مبانی بحث نسبت‌سنجی انسان و فقه است که در این نسبت‌سنجی حداقل با رویکردهای کلان انسان خدمت‌گذار دین و انسان خدمت‌گذار فقه و انسان در خدمت فقه مواجه هستیم؛ زیرا فقه و دین انسان را تعریف و نیازهای او را مطرح می‌کند.

وی اضافه کرد: دومین رویکرد این است که دین و فقه خادم انسان محسوب می‌شوند، به این معنا که دین و فقه به وجود آمده‌اند تا در خدمت انسان باشند و دغدغه‌ها و چالش‌ها را مورد توجه قرار دهند.

عضو پژوهشکده اسلام تمدنی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی بیان کرد: اکنون در دوران معاصر با یک تلقی‌ها و تلقین‌هایی از فقه شیعه مواجه هستیم که این تلقین‌ها و تلقی‌ها از فقه شیعه یک تقلید و تلقی سخت‌اندیشانه ساخته است و گمان می‌شود که تنها همین مورد است. به عبارتی تصور می‌کنیم در تاریخ فقه نه تساهل و تسامح، نه توجه به دغدغه‌های انسانی و نه توجه به چالش‌های زیست انسانی بوده است، همچنین تصور می‌شود که در حال حاضر با چنین مواردی در این دوره مواجه هستیم که در حقیقت اینگونه نیست.

وی ادامه داد: بنابراین هر کدام از این دو رویکرد را که انتخاب کنید در پاسخ چالش‌هایی که در ادامه مطرح می‌شود تاثیرگذار خواهد بود. به عبارتی اگر فردی دستگاه فقه را خادم انسان بداند حتما پاسخ چالش‌ها متفاوت خواهد بود با فردی که انسان را خادم فقه نمی‌داند؛ به جهت اینکه اگر نگاه به این باشد که انسان خادم دین و فقه نیست بلکه فقه و دین است که به انسان خدمت می‌دهد، آن زمان تلاش خواهد کرد چالش‌های انسانی را مورد توجه قرار دهد.

شفیعی در خصوص قلمروی جغرافیای زیست انسان‌ها در فقه تصریح کرد: با توجه به این مسئله باید بدانیم که فقه تا کجا می‌خواهد ادامه پیدا کند و این موضوع مسئله مهمی است که آیا فقه آمده تا صفر تا صد زندگی را مدیریت کند یا خیر. با توجه به این موضوع سه مقوله مطرح می‌شود که ابتدا فقه حداقلی است و افراد معتقد هستند فقه برای خود قلمرو جغرافیایی تعریف کرده و بیش از آن نمی‌تواند ورود کند و تنها به قلمروی عبادات مربوط می‌شود و در این حوزه‌ها ورود می‌کند.

وی بیان کرد: رویکرد دوم فقه حداکثری است که فقه آمده صفر تا صد زندگی انسان‌‎ها را پوشش دهد، به تعبیری برخی زمانی که فقه و دین ورود پیدا کنند، هیچ فضای خلوتی برای عرف و عقل نیست و اگر می‌خواهند در جایی ورود کنند باید خود را با فقه هماهنگ کنند. سومین رویکرد نیز پاسخ میانه است که تقسیم وظیفه می‌کنند و می‌گویند تنها عبادات نیست بلکه حوزه‌های دیگر نیز وجود دارد و با ارائه پیشنهادات عقلانی می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.

عضو پژوهشکده اسلام تمدنی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: بحث نو پدیدی که بیش از دو دهه تبدیل به دغدغه شده شکل‌گیری عناوینی مانند شهر زیارتی، شهر گردشگری، شهر تجاری و … است. ما در میراث فقهی خود این مدل تقسیمات را نداریم و جایی پیدا نمی‌شود که فقها باب ذهنی غیر از شهر زیارتی و احکام آن گشوده باشند. علت عمده این است که شاید فقه یک دانش بشری زمانمند است و در زمان شکل می‌گیرد و با زمان هماهنگ می‌شود. 

وی اظهار کرد: ما در دانش فقه با یک تقسیمات تحت عنوان شهرهای زیارتی و شهرهای گردشگری به این دلیل مواجه نیستم که برخی از چالش‌های ما محصول فقدان عدم پرداخت دیگر فقها به این موضوعات بوده است. چالش‌هایی که به نظر می‌رسد شهرهای زیارتی مانند مشهد و قم در ایامی مانند ماه رمضان که با آن مواجه هستند چندین چالش را نیز تجربه می‌کنند.

شفیعی در ادامه اضافه کرد: ابتدا فقدان عنوان و بابی مستقل در میراث فقهی که به رابطه شهر زیارتی و به مباحثی مانند رمضان بپردازد احساس می‌شود و این یک چالش است که فقه و فقها باید برای این موضوع چاره‌ای بیاندیشند. بنابراین باید دید فقها چه تدابیری برای فراز و فرودهایی که در صنعت گردشگری تاثیرگذار است و بحث معیشتی و اقتصادی به همراه ندارد، می‌اندیشند.

وی گفت: چالش دوم عدم ورود احکام متناسب با شهرهای مختلف زیارتی و گردشگری است. صنعت گردشگری، یک صنعت مدرن است و فقهای ما درک روشنی از این موضوع ندارند. صنعت گردشگری با احکام سفر متفاوت است. صنعت گردشگری یک موضوع معاصر است که در چند سال گذشته دغدغه فقها نبوده و ما تلاش می‌کنیم که با تمسک به پاره‌ای از احکام به گردشگری پاسخ دهیم. عدم ورود فقه و فقیهان به پیامدهای تعارض شهرهای زیارتی و مقولاتی مانند رمضان از جمله چالش‌های جدی است.

عضو پژوهشکده اسلام تمدنی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی تصریح کرد: گردشگری در مشهد اگر هم‌تراز با زائر نیست اما موردی نزدیک به آن است، زیرا جذابیت‌های گردشگری در این شهر بسیار زیاد است و باید فکری در این زمینه داشته باشیم. ما گاهی پاره‌ای از ورودی‌های غیر دقیق علمی و فقهی در دوران معاصر را مساوی با رای فقیهان می‌گیریم و این غلط است. 

شفیعی افزود: فقهای ما تصویر روشنی از گردشگری ندارند و باید امر گردشگری را به یک صنعت نوپدید در دوران معاصر تبدیل کنیم. خطای فاحشی که اتفاق می‌افتد این است که گاه تقلیل‌گر واقعیت‌ها هستیم به این معنا که واقعیت‌ها را به قدری کوچک می‌کنیم که به اندازه ذهن و داشته‌های کوچک خودمان است و می‌گوییم پاسخ آن را داده‌ایم.

انتهای پیام