دیدنی های زابل ؛ از شهر سوخته تا قلعه رستم

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۷/۰۴/۲۷ منتشر شده و در تاریخ ۱۴۰۰/۰۹/۰۴ به‌روزرسانی شده است.}

زابل، یکی از شهرهای ایران در استان سیستان و بلوچستان است. زابل در قدیم سکستان یا سجستان (سیستان) و نیمروز نامیده می‌شد. محلی که امروز زابل نامیده می‌شود، در گذشته زمین‌هایی با تپه‌هایی از ماسه‌های روان و رسوبات دریایی بوده که قسمتی از آن در مسیر رودخانه هیرمند قرار داشته‌ است. با کم شدن آب رودخانه بر وسعت خشکی‌های اطراف آن افزوده شد. بعدها تأسیس پادگان نظامی بر اهمیت آن افزود. در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی بر طبق مصوبه هیئت وزیران، آن آبادی را زابل نامیدند و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به مرکز سیستان تبدیل شد. با کجارو همراه باشید تا دیدنی‌های زابل را به شما معرفی کنیم.

قلعه رستم

_{عکس‌ از وب‌سایت تاریخ ما}

قلعه رستم در ۶۰ کیلومتری جنوب غربی شهر زابل قرار دارد که در حال حاضر در اثر عوامل جوی به ویرانه‌ای تبدیل شده است. چهار برج و دروازه ورودی آن قابل‌مشاهده است. گفته می‌شود که این مکان چهارصد تا پانصد سال پیش متروک شده باشد. در این قلعه تاکنون کاوش باستان‌شناسی علمی صورت نپذیرفته است؛ اما تکه‌های سفال‌های لعابدار و بدون لعاب ریخته شده حکایت از تاریخ طولانی دارد.

قلعه کهک کهزاد

_{عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری فارس}

 قلعه کهک کهزاد در نزدیکی رودخانه هیرمند سیستان و در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی زابل قرار دارد که شرقی‌ترین مرز مشترک ایران و افغانستان است. قلعه مذکور با توجه ‌به نوع ساخت و با در نظر گرفتن موقعیت استراتژیکی منطقه، به یک دژ نظامی شبیه است. «ذوالفقار کرمانی» در کتاب جغرافیای نیمروز می‌نویسد:

این قلعه در روی تپه واقع شده است و آن را حشمت‌الملک جهت حفظ و حراست بند (سد) سیستان ساخته است.

• آدرس: ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی زابل

مجتمع سایر الله

مجتمع فرهنگی، پژوهشی، تحقیقاتی و تفریحی سایر‌الله الاعظم (عج) با بیش از پنج هزار هکتار درکنار حوضچه‌های طبیعی و آبگیرهای چاه نیمه در ۵۰ کیلومتری جنوب شرق زابل و ۱۰ کیلومتری شهر زهک ساخته است.

گمرگ بلژیکی‌ها

_{عکس‌ از وب‌سایت رسپینا۲۴}

یکی از اماکنی که اروپاییان در زابل قدیم در آن مشغول فعالیت بودند، گمرک بود که بیشتر به گمرک بلژیکی‌ها معروف است. فعالیت این مورد در سیستان به اوایل قرن بیستم برمی‌گردد.

• آدرس: ۹ کیلومتری جاده زابل به نهبندان

کاروانسرای فرنگی

این بنا مربوط‌به دوره صفوی است و در شهرستان زابل، ۹ کیلومتری جاده زابل به نهبندان واقع شده است. کاروانسرای فرنگی در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۹۵۵۴ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• آدرس:  ۹ کیلومتری جاده زابل به نهبندان

آسبادهای حوض‌دار

_{عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری فارس}

آسبادها نمادی از تمدن ۲۸۰۰ سال قبل در این منطقه‌اند

آسبادها در منطقه گردشگری «حوض‌دار» در نزدیکی شهر سوخته قرار گرفته‌اند؛ به‌طوری که گردشگر با یک ساعت کویرنوردی می‌تواند نمادی از زندگی نظام‌مند در ۲۸۰۰ سال قبل را مشاهده کند. آسبادهای منطقه سیستان ۲۸۰۰ سال قبل در ناحیه «حوض‌دار» در فاصله هفت کیلومتری جنوب شهر سوخته بقایای شهر قدیمی که از دوران ساسانیان شکل گرفتند و تا زمان صفویه به زندگی ادامه دادند. وجود آسبادها درکنار قلعه‌ها نشان از تمدن غنی در این محل بوده که حد فاصل بین سیستان و دیگر نقاط استان و استان‌های همجوار بوده که دراین‌میان میراث فرهنگی استان اقدام به ثبت این آسبادها در فهرست آثار ملی کرده است. بی‌گمان خاستگاه نخستین آسبادها منطقه سیستان انبار غله ایران است. این آسبادها در گذشته و در چندین هزار سال پیش ساخته شده است.

• آدرس: زابل، منطقه حوضدار، نزدیک شهر سوخته

بانک ایران و انگلیس

_{عکس‌ از وب‌سایت اقتصادنیوز}

اثر تاریخی بانک ایران و انگلیس که در سال ۱۳۹۴ به شماره ۱۱۱۹۱ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. بانک ایران و انگلیس با بیش از سه هزار و ۱۸۰ مترمربع مساحت و ۶۲۳ مترمربع زیر بنا در مرکز شهر زابل قرار دارد. این اثر تاریخی مجموعه‌ای از آثار استعمار است که به‌صورت موزه‌ای باز، مکان ارزشمندی برای مطالعه فعالیت‌های تجاری و سیاسی استعمار در شمال سیستان‌وبلوچستان است.

موزه مردم شناسی زابل

_{عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری ایرنا}

ساختمان موزه مردم‌شناسی سیستان در آغاز قرن نوزده میلادی توسط انگلستان به‌عنوان کنسولگری برای اهداف استعماری در منطقه احداث شد.

در سال ۱۳۶۸ این ساختمان به‌عنوان گنجینه موقت و نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان زابل عنوان یافت و بعد از ۱۸ سال موزه مردم‌شناسی فعالیت خود را در این مکان شروع کرد.

آرامگاه خواجه غلطان

_{عکس‌ از وب‌سایت فارس‌نیوز}

آرامگاه خواجه غلطان، مهم‌ترین زیارتگاهو از جاهای دیدنی زابل محسوب می‌شود که همواره پذیرای تعداد زیادی از زائران، گردشگران و علاقه‌مندان به آثار تاریخی بوده و این بنا در بالاترین ارتفاع قله کوه خواجه و در جبهه شمال شرقی به‌شکل مستطیل ساخته شده و شامل سردر ورودی با طاق نیزه‌دار و یک اطاق گنبددار است.

درون این اتاق، قبری بزرگ دیده می‌شود که در کتاب «احیاالملوک» شاه حسین سیستانی، آرامگاه مذکور را متعلق به برادر دانیال نبی نسبت می‌دهد. کوه خواجه دارای بسیاری از مجموعه‌های تاریخی از جمله کاخ و معبد کوه خواجه، قلعه‌های رستم، کافران، سام، کوک کهزاد، چهل دختر، سرسنگ و زیارتگاه خواجه غلتان، ساختمان‌های پیرگندم بریان، خانه شیطان، آرامگاهای قدیمی و قبور دوران اسلامی است. کوه خواجه در دوره میترایی و در دوره‌های زردتشتی، به‌سبب وجود آتشکده، مرکزی عبادی بوده و در دوره‌های بعدی نیز همچنان احترام خود را حفظ کرده، این کوه نزد سه دین زرتشت، مسیحیت و اسلام همواره مقدس بوده و به‌همین علت در میان ایرانیان از جایگاه و ارزش والایی برخوردار است.

دهانه غلامان

_{عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia}

دهانه غلامان، نام یک محل باستان‌شناختی در منطقه سیستان در جنوب خاوری ایران است. دهنه غلامان بازمانده شهری است که روزگاری مرکز اداری-سیاسی ساتراپی (والی‌نشین) زرنگ (زرنج) در شاهنشاهی هخامنشی بود. محل دهنه غلامان در حدود ۴۵ کیلومتری شهر زابل و دو کیلومتری روستای قلعه نو است. در این محوطه تاکنون ۲۷ ساختمان شناسایی شده‌اند که تا مکانی بلند به نام قبر زردشت ادامه دارند. نام واقعی این مکان در کتیبه‌های هخامنشی، بیستون، تخت جمشید و نقش رستم به نام «زرک» یا «زرنکای» یاد شده است.

مقبره سید غلام رسول

_{عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری مهر}

آرامگاه سید غلام ‌رسول در پنج کیلومتری شمال غربی چابهار قرار دارد. شماره ثبت ملی آن ۱۵۵۹٫۳ است. قدمت آن به سال ۴۶۵ هجری قمری بازمی‌گردد. این آرامگاه با دیواره‌های سفید رنگ به سبک معماری هندی که دروازه ورودی آن در ضلع غربی بنا واقع شده است.