ثبت در «جیاس» و ایجاد حاشیه امن برای باغستان سنتی قزوین

محمود داوران در گفت‌وگو با ایسنا ضمن اشاره به موضوع ثبت باغستان سنتی قزین در جیاس (میراث کشاورزی مهم جهان) اظهار کرد: به نظر می‌رسد هر گونه معرفی و ثبتی که سبب شود باغستان سنتی قزوین در سطح منطقه، کشور و جهان شناخته شود می‌تواند یک حاشیه امن برای حفظ باغستان از مجموعه عوامل تخریبی باشد که در دهه‌های اخیر این مجموعه با آن روبه رو بوده است.

این کارشناس محیط زیست ادامه داد: اگر این ثبت به طور اصولی و با حمایت مدیران همراه شود امید می‌رود نه تنها روند تخریب باغستان را متوقف کند بلکه با گرفتن حمایت‌ها در ابعاد مختلف باغستان سنتی قزوین در جهت احیا قرار بگیرد. باغستانی که روزی ۶۰۰۰ هکتار وسعت داشته است امروز به ۳۰۰۰ هکتار رسیده و تنها ۲۷۸۴ هکتار آن ثبت ملی است و باید دید چه مقدار از باغستان در سند جیاس ثبت خواهد شد.

وی با اشاره به ملاک‌های جیاس برای انتخاب میراث جهانی کشاورزی بیان کرد: وقتی جیاس یک مجموعه را انتخاب می‌کند آن را از منظر پهنه خاص و شیوه کاشت، داشت و برداشت مورد توجه قرار داده است چرا که توجه این مجموعه معطوف به تولید مواد غذایی است؛ باغستان پهنه باغداری است و با مکانیسم منحصر به فرد تاریخی محصولات بی‌بدیلی نظیر پسته، انگور، بادام، انواع میوه‌های درختی و گیاهان دارویی را تولید می‌کند اما دچار بی‌مهری‌هایی است که روند تحریب و آسیب دیدن آن را تسریع کرده است.

داوران با اشاره به این مسئله که منظور از حمایت‌های مسئولین در واقع حمایت مجموعه استانداری، شهرداری، راه و شهرسازی، میراث فرهنگی، آب منطقه‌ای، جهاد کشاورزی و نیز محیط زیست است، گفت: در درجه اول لازم است یک شناخت واقع‌گرایانه بر اساس مستندات از مجموعه باغستان به عمل آید، سپس برنامه‌ریزی دقیق در خصوص باغستان انجام گیرد و در ادامه در این راه و برنامه‌ریزی شود و از نظرات نمایندگان و حامیان باغستان، حاکمیت و نمایندگان شهروندان قزوینی و فعالان این زمینه از جمله نهادهای مدنی که چند دهه اخیر در این زمینه پژوهش کرده‌اند، استفاده شود تا احیای باغستان در یک ریل‌گذاری درست به انجام برسد.

ثبت ملی باغستان عملاً بی‌فایده بوده است

وی با گلایه از این موضوع که ثبت ملی باغستان تاکنون کاری برای این مجموعه صورت نداده است و نتوانسته روند تخریب آن را متوقف کند، عنوان کرد: اگر ثبت در جیاس ۲ خروجی برای باغستان داشته باشد می‌توان گفت که این ثبت سرانجام تأثیری بر حال و روز باغستان گذاشته از جمله آنکه اولاً موجب شود شرایط و امکانات لازم برای زنده ماندن باغستان فراهم گردد و در ثانی روندی شکل بگیرد که با تولید اقتصادی باغستان روی پای خود بایستد.

این کارشناس محیط زیست با توضیح این مسئله که باغستان در موضوع ثبت ملی از منظر فرهنگی و امور اجتماعی مورد توجه قرار گرفته، خاطرنشان کرد: موضوع فرهنگی زمانی شکل می‌گیرد که تداخل عمل انسانی و محیط شکل گرفته باشد و نیز ثبت باید به گونه‌ای باشد که ضوابط منجر به حفظ و نگهداری مجموعه شود، ثبت ملی باغستان باید سبب می‌شد که از حجم گزندها به این مجموعه کاسته شود ولی از آنجایی که این ثبت تنها روی کاغذ بود و عملاً خروجی و تأثیری روی خود باغستان نداشت به یک اقدام بی تأثیر در واقعیت بدل شد و می‌بینیم حتی با وجود ممنوعیت ساخت و ساز در باغستان هنوز این اتفاق می‌افتد و یا برخی تغییر کاربری‌ها انجام می‌شود.

وی با انتقاد از روند ثبت باغستان در میراث ملی کشور، تصریح کرد: هنوز ضوابط و اصول مندرج در این ثبت در اختیار شهروندان قرار داده نشده و اینکه شورای باغستان روی کاغذ در اتاق‌های بسته برای باغستان تصمیم می‌گیرند نشان می‌دهد که هنوز ثبت باغستان در جیاس هم قطعی نشده است.

این استاد دانشگاه یادآور شد: تفاوت باغستان با سایر فضاهای تاریخی این است که باغستان یک موجود زنده است و نمی‌شود مانند بناهای تاریخی که ثبت می‌شوند و بعداً در خصوص آن‌ها تصمیم‌گیری می‌شود باغستان را به حال خود رها کرد چراکه هم‌اکنون مهم‌ترین میراث زنده ایران است.

وی توضیح داد: امروز باغستان در معرض یک آسیب اساسی قرار گرفته است و پهنه شرقی آن در وضعیت قرمز قرار دارد با این حال و علی‌رغم همه این صدمات اگر مدیریت کلان منطقه و کلیه اداراتی که در این موضوع سهیم هستند پای کار بیایند باغستان این پتانسیل را دارد که با صرفه اقتصادی رشد کند، اگر در این زمینه خود باغداران را اولویت نمی‌دانیم به این علت است که بی‌مهری‌ها انگیزه را از آن‌ها گرفته است. اگر جهاد کشاورزی از همان منظر که به سایر فعالیت‌های کشاورزی در پهنه استان نگاه می‌کند به باغستان توجه کند بخش قابل توجهی از مشکلات آن حل می‌شود.

داوران در پایان گفت: امروز اقداماتی نظیر جاده‌کشی آسیب‌های بسیاری را برای باغستان به همراه آورده و نیز وجود جاده‌ها تا حدودی امنیت باغ‌ها را هم خدشه‌دار کرده است. بدیهی است که با ثبت جهانی باغستان جلب حمایت‌های بین‌المللی می‌توان در جهت حفظ و احیای آن قدم برداشت ولی در این موضوع همراهی و دغدغه‌مندی اصولی مدیران حائز اهمیت است.

انتهای پیام