تفرشی: وجود انجمن ایران‌شناسی فرانسه برای ایران از تعطیلی آن سودمندتر است

این نوع انجمن‌ها تحت کنترل حکومت ایران یا تحت نظارت دورادور ایران هم نیستند و به‌ندرت پیش می‌آمد که صددرصد فعالیت‌های‌شان با نظر حکومت ایران مطابق باشد.

طبیعتا هر زمان روابط ایران با کشور دیگری بهتر بود، تنش در رابطه با چنین انجمن‌ها و مراکزی کمتر بود، ولی هرقدر روابط دچار اشکالات بیشتری می‌شد، تنش‌ها هم افزایش پیدا می‌کرد. زمان شاه به دلیل روابط حسنه تهران با غرب، تنش با مراکز اینچنینی متعلق به کشورهای غربی کمتر بود، ولی حتی در آن زمان هم تنش‌ها صفر نبود.

بعد از انقلاب به دلیل ماهیت غرب‌ستیزی جناح‌هایی از بخشی از حاکمان جدید ایران، این حساسیت‌ها افزایش یافت. حتی در دوران انقلاب هم در ماه‌های منتهی به پیروزی انقلاب یکی از اهداف انقلابی‌ها برای حمله، انجمن فرهنگی ایران و امریکا، انجمن فرهنگی ایران و انگلیس، بریتیش کانسیل یا شورای فرهنگی بریتانیا و حتی موسسات آموزش زبان وابسته به این دو کشور بود. بعد از انقلاب مرکز فرهنگی ایران و امریکا پس از اشغال سفارت به کلی تعطیل شد، اما در مورد انگلیس و فرانسه همواره این شائبه از سوی حکومت وجود داشت که این مراکز، محل فعالیت علیه ایران است و به نوعی شائبه سیاسی بودن در مورد آنها وجود داشت. همه کشورها تقریبا فعالیت‌های فرهنگی آکادمیک و علمی در ایران داشته‌اند؛ چه این فعالیت‌ها از طریق یک دفتر مستقل انجام شود یا از درون سفارت این کشورها، ولی بریتانیا و فرانسه دفاتر مستقل داشتند.

در مورد فرانسه، انجمن ایران‌شناسی فرانسه بود که وابسته به مرکز مطالعات علوم‌انسانی فرانسه بود. درمورد بریتانیا موسسه ایران‌شناسی بریتانیا یا BIPS British Institute of Persian Studies بود. این دو مرکز فعالیت گسترده‌تری نسبت به کشورهای دیگر داشتند و اداره و دفتر مستقل داشتند و هنوز هم دارند. در مورد موسسه ایران‌شناسی بریتانیا BIPS به دلایل مختلفی علی‌رغم فراز و فرودهای شدید در روابط ایران و بریتانیا، BIPS توانست به فعالیت خودش ادامه بدهد و هنوز هم تا حد زیادی به فعالیت‌هایش ادامه می‌دهد.

یکی از دلایل اصلی کمتر بودن حساسیت روی این مرکز، این بود که BIPS نوع فعالیت خودش را از ابتدا روی ایران باستان، سده‌های میان و قرون گذشته متمرکز کرده‌ بود و فعالیت‌های آن کمتر در حوزه ایران معاصر بود. فعالیت این مرکز آن‌قدر محدود و متمرکز است که بود و نبودش چندان برای حکومت ایران نگرانی ایجاد نمی‌کند. حداکثر فعالیت‌ها در حال حاضر در حد تهیه خوابگاه برای یکی، دو دانشجوی بورسیه، اعزام اساتید برای سفرهای کوتاه به ایران یا اعزام اساتید ایرانی به خارج است.

در دوره‌هایی فعالیت‌ها گسترده‌تر بود، مثلا در سال ۲۰۰۶ کنفرانس جهانی دوسالانه ایران‌شناسی در لندن برگزار می‌شد و بدون دردسر این مرکز کمک کرد تا بیش از ۱۰۰ ایرانی برای شرکت در این کنفرانس ویزا دریافت کنند، ولی از آن زمان روز به روز فعالیت‌های این مرکز محدودتر شده است. در مورد انجمن ایران‌شناسی فرانسه اما شرایط با BIPS فرق می‌کند. بخش عمده‌ای از فعالیت‌های انجمن ایران‌شناسی فرانسه معطوف به ادبیات معاصر، سیاست معاصر و مسائل جامعه‌شناسی، مردم‌شناس و قوم‌نگاری معاصر بود.

همه این مسائل،موضوعات شائبه‌برانگیزی بودند و همواره زیر رصد دولت ایران بود و دولت ایران خیلی از نتایج تحقیقات این مرکز راضی نبود.آدم‌هایی که دراین مرکز کارمی‌کردند،بعضا ایران‌شناس‌ ها،خاورمیانه‌شناس‌ها یا اسلام‌شناس‌های بسیار بزرگ و برجسته‌ای بودند.افرادی مانند برنارد هورکاد یا رمی بوشارلا یا یان ریشار یا کریستف بالایی وچندین دانشمند برجسته دیگر با این مرکز همکاری می‌کردند. حساسیت روی بسیاری از این افراد چون با مسائل روز سر و کار داشتند، بسیار بیشتر بود. در سال‌های اخیر هم شاهد بودیم که برای برخی از همکاران انجمن ایران‌شناسی فرانسه گرفتاری پیش آمد. از جمله این افراد خانم دکتر فریبا عادل‌خواه بود که همواره از ایران حمایت می‌کرد و نهایتا به دلیل ارتباطی که از طریق این انجمن داشت دستگیر شد که به نظر شخص من ایشان تا جایی که اطلاعات من اجازه می‌دهد، هیچ کار خلافی انجام نداده است و قربانی تنش‌های بین دو کشور شده است.