اهمیت طرح ایران برای حل بحران غزه/ افکار عمومی دنیا می‌تواند با این ایده همراهی کند

ابوالفضل خدائی: رژیم صهیونیستی در روزهای اخیر وحشیانه ترین حملات خود را علیه مردم بی دفاع غزه آغاز کرده و با قساوت تمام زنان، مردان و کودکان را به قتل می رساند. در سایه انفعال سازمان های بین المللی برای توقف کشتار و خونریزی بار دیگر رسوایی کشورهای غربی در زمینه حقوق بشر به بهترین شکل آشکار شد. همزمان جمهوری اسلامی ایران با تحرکات دیپلماتیک خود به دنبال راهی برای توقف جنایات صهیونیست ها در غزه و کمک به فلسطینیان است. حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان در روزهای اخیر سفرهای فشرده ای را از نیویورک تا قطر و ترکیه در دستور کار داشته و با سران نیروهای مقاومت نیز دیدار کرده است. آیا ایران می تواند نقش مثبتی در تحرکات دیپلماسی خود برای توقف جنگ ایفا کند؟ آیا در این بین طرح وجود دارد؟

دکتر سید شهرام ایرانبومی وکیل پایه یک دادگستری در آلمان و پژوهشگر حقوق در گفتگو به هوشمند نیوز به اهمیت ایفای نقش ایران در بحران غزه و توقف جنایات صهیونیست ها پرداخت و گفت:
ایران دارای تاریخ دیرینه و مهم در جهان است. با این سابقه این کشور نه تنها نقش مهمی در ایجاد فرهنگ و تمدن‌های جهانی ایفا کرد بلکه در سیاست‌های بین‌الملل و ترویج صلح نیز اثری ماندگار داشته است. بی جهت نیست که از دوران هخامنشیان تا امروز، ایران به عنوان یک کشور با سابقه تاریخی غنی و تأثیرگذار در منطقه و جهان شناخته می‌شود.

کوروش یا ذوالقرنین با منشور حقوق بشر خود سیاستی صلح‌آمیز را برای زمامداری بر اتباع تحت حاکمیت خود ترویج و تبیین ‌کرد که تا امروز مایه مباهات مانده است. در دوران‌های بعدی نیز، دولت‌های مختلف مثل سلجوقیان و حتی ایلخانیان توانستند مروج صلح و ثبات در منطقه غرب و مرکز آسیا در شرایطی باشند که اختلافات و نبردها نیز درون این منطقه وجود داشت. اکنون و در عهد معاصر؛ ایران به عنوان کشوری با تأثیر گسترده در منطقه خاورمیانه شناخته می‌شود. کشوری که به دلیل همان پیشینۀ تاریخ و فرهنگ بسیار پرافتخار نقش مهمی در توسعه صلح و ثبات منطقه ایفا کرده و هم مانع از آن شده که تجاوز صدام خدشه ای بر قلمرواش وارد آورد، طی سی و اندی سال اخیر نقش اثرگذاری برای حفظ امنیت و استقرار صلح در منطقه هم داشته است.

بیشتر بخوانید:

این کارشناس در ادامه افزود: ایران به مانند سایر کشورهای مهم منطقه خاورمیانه، در مسائل مختلف چون برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز، عدم اشاعه هسته‌ای، حقوق بشر و تحقیقات گام‌های بلندی را برداشته و پایبندی خود به معاهده عدم گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) و انجام مذاکرات بین‌المللی در مورد برنامه هسته‌ای را همواره نشان داده است. مواردی که بلاشک به تقویت صلح و امنیت در منطقه و جهان کمک می‌کند. با این حال، منطقه با چالش‌ها و تنش‌های متعدد و مزمن روبروست و اختلافات ادامه دارد. اکنون بیش از همیشه معلوم شده است که نقش محوری ایران در تلاش برای حل اختلافات و ترویج صلح در منطقه با تاکید بر قوانین بین‌المللی و رعایت حقوق مردم اساس تضمینی بر تحقق صلح و امنیت در منطقه است. نقشی که بی جهت در تمام دو قرن گذشته از سوی قدرتهای بزرگ به چالش گرفته شد.

دو هزار و اندی سال کوروش (۵۵۰-۵۳۳ پیش از میلاد)، یکی از مهمترین حکام تاریخ ایران توانست اثر مهم را در ایجاد صلح و حاکمیت بر بسیاری از مناطق و اقوام ایفا کند. از این رو او در تاریخ جهان به عنوان یکی از شخصیت‌های متمایز شناخته می‌شود. سالیان سال قلمرویی که او ساخت در صلح و ثبات نگاه داشته شد و با استفاده از سیاست‌های منصفانه و رعایت حقوق مردم، توانست با وجود تنوع اقوام و مذاهب مختلف در ایران، آن گستره پهناور از جهان قدیم را اداره کند. یکی از مهمترین ویژگی های حکمرانی وی احترام به مذاهب مختلف بود و با ایجاد یک محیط مذهبی همراه با آزادی موجب انسجام در سرزمین خود شداو پس از ورود به بابل، در شرایطی که جنگ و خونریزی روی نداد، نظامی را ساخت که تا امروز مایه مباهات ایرانیان است. همین نیز سبب شد در قرآن نام او به عنوان پادشاه عادلی ماندگار شود. احترام وی به حقوق مدنی و تضمین حقوق شهروندی مردم سبب شد نه تنها امپراتوری بزرگی ایجاد شود بلکه بسیاری از اصول و اقدامات او در تاریخ تأثیرگذار و مثال زدنی باشد.

این کارشناس با اشاره به اینکه تاریخ ایران همیشه همراه با رعایت حقوق انسانی برای تمام اقوام بوده است و ایرانیان هرگز به خونریزی و جنگ طلبی روی نیاوردند گفت: گواه این سخن آثاری است که به زبان های مختلف در مورد ایران باستان نوشته شده است که مشهورترین آنها کتاب شاهنامه است که از سوی برترین شرق شناسان دنیا به عنوان یکی از ۱۰ اثر برتر دنیا شناخته شده و همچنان در محافل آکادمیک دنیا بر روی آن مطالعه صورت می پذیرد. بدینگونه نقش ایران در حقوق بین‌الملل بسیار گسترده و پیچیده است. ایران عضو موثری از جامعه ملل و از امضاکنندگان نخستین در ایجاد منشور ملل متحد و بسیاری از سازمان‌ها، توافق‌نامه‌ها و کنوانسیون بین‌المللی است. این تعهدات بین‌المللی شامل تعهدات در حوزه‌هایی مانند حقوق بشر، حقوق انسان، حقوق ‌زن، محیط‌زیست، حقوق کودک و غیره می‌شود. ایران خود را موظف به رعایت این تعهدات بین‌المللی دانسته و نقش موثر در توسعه حقوق بین‌الملل ایفاکرده است.

این حقوقدان با تاکید به اینکه در عرصه سیاست خارجی هم ایران در میانه یک منطقه جغرافیایی با اهمیت قرار گرفته است و نقش مهمی در امور منطقه‌ای دارد و سیاست‌ خارجی ایران تأثیرگذار بر روابط منطقه‌ای و بین‌المللی است افزود: براین اساس ایران می تواند در امور منطقه‌ای و حل اختلافات و تشویق به صلح و استقرار در منطقه مؤثر باشد. همانطور که در سال های گذشته هم بارها اتفاق افتاد؛ ایران میانجی‌گری مناسب در جنگ های منطقه‌ای و میان کشورهای هم مرز خود بوده است. لذا نمی توان نقش ایران را در برقرای صلح در قفقاز، افغانستان و عراق و سوریه را نادیده انگاشت. ضمن آنکه ایران به عنوان یک همسایه قدرتمند نقش زیادی را در استمرار ثبات در منطقه داشته و دارد. از سوی دیگر ما شاهد رویکردهای سازنده از سوی ایران در غرب و مرکز آسیا هستیم و نقشی که ایران در جهت ایجاد ثبات میان این کشورها ایفا می کند، همواره نمونه روشنی از نگرش تهران به دنیای سیاست جهانی است.

ایرانبومی تصریح کرد: ایران در گذشته تحت تأثیر اتهامات و تنش‌ها و حتی تجاوز و نقض بیطرفی خود در روابط بین‌المللی بود. در زمینه‌هایی مانند برنامه هسته‌ای و حقوق بشر ایران مذاکره و گفتگو را مبنای سیاست خود دانست. اگرچه نقش ایران در حقوق بین‌الملل به دلیل عدم تمایل قدرتهای بزرگ برای بازیگری آن بسیار پیچیده و دشوار نمود یافته اما عوامل مختلفی از جمله تعهدات بین‌المللی، سیاست‌های خارجی فعال و عملگرا، تعامل بین‌المللی سازنده و اجتناب از تنش‌های منطقه‌ای موجب شده تا ایران کارکرد موثر خود را حفظ کند. متاسفانه در سال های اخیر تنش های زیادی در کشورهای هم پیمان با ایران ایجاد شد، از جمله می توان به نمونه اخیر جنگ روسیه و اوکراین اشاره کرد. اگرچه برخی کشورها با اتهاماتی که زده شد و اثبات هم نشد تاثیر منفی بر سیاست خارجی ایران به خصوص در تعامل با غرب گذاشتند اما ایران شجاعانه مواضع بیطرفانه خود را ادامه داد و بارها از تمایل برای ورود به نقش میانجی در این موضوع نیز سخن گفته شده است. جنگ در اوکراین موجب افزایش تنش‌ها در روابط بین‌الملل شده و تعارض‌هایی را بین کشورهایی همچون روسیه، اوکراین، اتحادیه اروپا و ایالات متحده به وجود آورده است. اقداماتی که منجر به تشدید رقابت‌ها و اعمال تحریم های ظالمانه نیز شده است. تحریم‌هایی که به عنوان ابزار فشار اقتصادی به کار رفته‌اند. این تحریم‌ها ممکن است تأثیر منفی بر اقتصاد منطقه خاورمیانه و جهان داشته باشند، به ویژه اینکه برخی از کشورها در این منطقه به عنوان تأمین‌کننده‌های اصلی انرژی در جهان هستند و ایران هم یکی از منابع مهم تامین انرژی در جهان به شمار می رود.

این حقوقدان افزود: اکنون دهه های متوالی است که خاورمیانه به عنوان یک منطقه تأمین‌کننده اصلی نفت و گاز جهانی اهمیت دارد. تشدید تنش‌ها و تحریم‌ها ممکن است به انقلاب‌های نفتی و ناپایداری در بازارهای انرژی در خاورمیانه منجر شود که قیمت‌های انرژی را تحت تأثیر قرار می دهد. با این وجود ایران نقش ثبات افزایی را برعهده گرفته و مانع از تشدید بحرانهای اقتصادی شده است. اکنون جنگ اخیر اسرائیل در نوار غزه منطقه خاورمیانه را بسیار ناپایدار کرده است. بی تفاوتی نسبت به حقوق بشردوستانه در زمان جنگ از سوی اسرائیل و بی تفاوتی مجامع بین الملل در شرایطی که کشورها می‌توانند با رعایت حقوق بشر و تعهد به توافق‌نامه‌ها و کنوانسیون بین‌المللی، زمینه صلح را فراهم کنند، اکنون دغدغه ایران است. ایران در گذشته نشان داد آماده نشستن بر سر میز مذاکره است بنابراین دلیلی ندارد که این بار هم نتواند به این رویکرد سازنده خود وفادار نماند.

وی اضافه کرد که قراردادهای بین المللی نیازمند پیش نیازهایی هستند که باید از سوی همه طرفها رعایت شود و ایران هم با تحرک دیپلماتیک خود منجمله رای به قطعنامه مجمع عمومی ثابت کرده که قصد صلح و ایجاد تعادل و ثبات در منطقه را دارد و خاطرنشان کرد: به رغم اینکه حل اختلافات بین‌المللی میان دولت‌ها یک فرآیند پیچیده است، اما امکان‌پذیر است و معمولاً به وسیله تدابیر دیپلماتیک، قوانین بین‌المللی و توافق‌نامه‌ها انجام می‌شود. مذاکرات معمولاً ابتدایی‌ترین و معمولی‌ترین راه برای حل اختلافات بین‌المللی هستند. دولت‌ها می‌توانند به مذاکرات توافق‌آمیز بپردازند تا اختلافات خود را حل کنند. این فرآیند به وسیله دیپلماسی، مشاوره‌ها، و مشارکت میان دو طرف صورت می‌گیرد و ایران نشان داده از مهارت لازم در این روند برخوردار است. با اینکه استفاده از واسطه‌گران یا دیپلمات‌ها برای تسهیل مذاکرات و حل اختلافات می‌تواند مفید باشد و واسطه‌گران می‌توانند نقش مهمی در تسریع فرآیند مذاکرات داشته باشند اما در برخی موارد، دولت‌ها هستند که می‌توانند به توافق‌نامه‌ها و کنوانسیون‌های بین‌المللی که در موارد مشابه تعیین تدابیر حل اختلافات را شامل می‌شوند، رجوع کنند. یکی از ابزارهای بین المللی تعلیق تحریم هایی است که بر علیه یک کشور و مردم محاصره شده در غزه صادر شده است و این مهمترین پیام دیپلماتیک ایران در میانه این بحران حاد انسانی است. همانطور که در برجام اتفاق افتاد؛ می توان با مذاکرات میان طرفین به کاهش تحریم ها و فشارهای بین المللی کمک کرد و مانع از جنگ شد.

پژوهشگر حقوق افزود: در این خصوص و در شرایط کنونی ایران می تواند از نقش مهمی که در تامین امنیت منطقه‌ای دارد استفاده کند و در همکاری با کشورهای همسایه که معمولا کانون تنش هستند، گام مثبتی را بردارد. این اقدام از جمله ابزارهایی است که به ایران کمک می کند تا در عرصه های بین المللی بتواند در مذاکرات موفق عمل کند. کاهش فشارهای اقتصادی و تحریم های بین المللی بر علیه ایران، منجر به اقتصاد مستحکم و توسعه اجتماعی می شود که همین امر هم نقش زیادی را در آرامش و امنیت داخلی ایفا کرد. همین امر امروز در مسئله غزه نیز می تواند مورد توجه واقع شود. کشورها می‌توانند با تدابیر و اقدامات مذکور به ترویج صلح در سطح ملی و بین‌المللی کمک کنند و به حل اختلافات به شیوه‌های غیرخشونت آمیز و از مسیر دیپلماتیک بپردازند. بنابراین تعهد به اصول حقوق بشر، تعامل دیپلماتیک و همکاری بین‌المللی در این زمینه‌ها اهمیت بالایی دارد.

ایرانبومی اضافه کرد: در نگرش اینجانب اکنون نقش ایران برای ارائه یک طرح چند مرحله‌ای سخت کارگشا و اثرگذار است. طرحی که بتواند مانع از بروز خشونتهای ضدانسانی اخیر شود. در هفته های اخیر دیپلماسی ایران فعال و عملگرا بود و قدرت بازدارندگی خود را در گسترش منازعه نشان داد. اکنون مناسب ترین اقدام ایران آن است که بکوشد یک رح عملی را به مجمع عمومی ملل متحد پیشنهاد نماید و با تشکیل یک کنفرانس صلح سهم ماندگاری را در سیاست جهانی احراز کند. کنفرانس صلح پیشنهادی ایران باید مبتنی بر اجرای قطعنامه های متعددی باشد که اسرائیل هیچگاه به آنها روی خوش نشان نداد. همچنین در طرح ایران باید اصل بر انتخاباتی آزاد برای حق تعیین سرنوشت مردمی باشد که اینک سخت از گسترش جنگ و آوارگی بیمناک هستند. برخلاف بسیاری که معتقدند ایران در منازعه خاورمیانه نقش ندارد؛ تاریخ از عهد کوروش تاکنون روایتی دیگر را رقم زده است. منافع مشروع ایران در معادلات منطقه ای باید مورد پذیرش قرار گیرد و جامعه جهانی اجازه دهد طرح ایران در شرایطی که طرح های صلح چند دهه اخیر بی نتیجه مانده مورد آزمون قرار گیرد.

وی در پایان گفت: به یک جمله تحرک دیپلماسی ایران وقتی نتیجه بخش خواهد بود که همراه با طرحی پیشنهاد شود. طرحی که منافع مشروع همه مردم منطقه را شامل گردد. فراموش نباید کرد اینک افکار عمومی جامعه جهانی است که با این ایده همراهی خواهد کرد و دولتهای غربی را وادار خواهد ساخت تا در ایفای مسئولیت حقوقی خود گام عملی بردارند.

۳۱۱۳۱۱