اعتراض ایران: آذربایجان با ثبت «فرهنگ پهلوانی» مالک آن میراث نخواهد شد

فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی کشور در خصوص ثبت آیین‌های این ورزش ایرانی از سوی جمهوری آذربایجان بیانیه‌ای را صادر کرد.

در بیانیه منتشر شده از سوی فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی کشور آمده است:

در روزهای اخیر در خصوص ثبت ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی بنام کشور آذربایجان در هفدهمین اجلاس یونسکو که در کشور مراکش برگزار شده است، خبرهای مختلفی منتشر شده است که جهت روشن شدن افکار عمومی، لازم می‌دانیم نکاتی را به آگاهی مردم عزیز و شریف ایران اسلامی به‌ویژه علاقه‌مندان به فرهنگ و میراث کهن کشور و ورزش زورخانه‌ای بیان کنیم.

الف) در تاریخ ۲۵ آبان ماه سال ۱۳۸۹ برابر با (۱۶ نوامبر سال ۲۰۱۰میلادی) در فهرست میراث معنوی یونسکو که در کشور کنیا برگزار شد، با توجه به غنای فرهنگی و مفاهیم جوانمردی نهفته در ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی ایران، «آیین‌های ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای» به‌عنوان میراث معنوی بشریت به ثبت سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد (یونسکو) رسیده است که سند آن در فدراسیون ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی موجود است.

ب) کشور آذربایجان در طی چند سال گذشته تلاش زیادی کرد تا «فرهنگ ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای» را در یونسکو به نام خود ثبت کند که درخواست آن کشور در هفدهمین اجلاس کمیته میراث ناملموس یونسکو که در مراکش برگزار شد، مطرح و عنوان «فرهنگ پهلوانی، بازی‌های سنتی زورخانه‌ای و کشتی» به‌عنوان میراث ناملموس آن کشور به ثبت رسید.

ج) رئیس فدراسیون ملی ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی و همچنین رئیس فدراسیون بین‌المللی ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی (IZSF) قبل از برگزاری اجلاس یونسکو در کشور مراکش، با مکاتبه رسمی و تماس‌های مکرر مسئولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را در جریان درخواست کشور جمهوری آذربایجان مبنی بر ثبت «فرهنگ پهلوانی و ورزش زور خانه‌ای» بنام آن کشور قرار دادند. تا از این خواسته جمهوری باکو جلوگیری شود، که مسئولان آن وزارتخانه اظهار داشتند، با توجه به اینکه جمهوی آذربایجان قبلا بخشی از قلمرو کشور ایران بود و ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی در آن سرزمین نیز رواج داشته، مدارک و اسناد ارائه شده توسط آن کشور، مسئولان یونسکو را متقاعد کرده است تا خواسته آن کشور پذیرفته شود.

د) در سازمان علمی، فرهنگی وآموزش ملل متحد(یونسکو) نماینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی عضویت داشته و در اجلاس های مربوط به ثبت اسناد تاریخی در یونسکو نماینده آن وزارتخانه در جلسات حضور می‌یابد. در هفدهمین اجلاس یونسکو نیز معاون محترم وزیر و مدیرکل مربوطه در آن اجلاس حضور داشته و در جریان کامل درخواست کشور آذربایجان بودند و بنابراین انتظار بود مسئولان آن وزارتخانه مربوطه با جدیت بیشتری موضوع را دنبال کنند تا این امر صورت نمی‌پذیرفت، هر چند هنوز هم فرصت کافی برای جلوگیری از این مصوبه تا ابلاغ سند آن بنام کشور آذربایجان باقی مانده است.

ه) جامعه ورزش و افکار عمومی انتظار دارد، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری موضوع را با جدیت و دقت بیشتری پیگیری کند تا خواسته کشوری که تا چند سال قبل تحت قلمرو ایران بود، این‌چنین درخواستی را مطرح ننموده و با توجه به فرهنگ‌های مشترک بین دو کشور دنبال خواسته ها و ثبت سایر سرمایه های معنوی و فرهنگی کشور ایران در یونسکو نباشد.

ج) هرچند در آبان ماه سال ۱۳۸۹ در فهرست میراث فرهنگی یونسکو عنوان «آیین های ورزش پهلوانی و زورخانه ای» به‌عنوان میراث فرهنگی بشریت بنام کشور عزیزمان ایران به ثبت رسیده است و همه مراکز علمی و جهانی واقفند ورزش باستانی و زورخانه ای ریشه در داستانهای شاهنامه، آثار نظامی گنجوی و دیگر متون ایرانی دارد و از اصطلاحات این ورزش باستانی در آن اشعار و اسناد بارها سخن به میان آمده است، فرض بر آن می‌دانیم، جمهوری آذربایجان که از دوره باستان تا دوره قاجار بخشی از قلمرو ایران بزرگ بوده و تاریخ آن کشور خود بخشی از تاریخ این سرزمین است بهتر بود «فرهنگ ورزش زورخانه ای و کشتی پهلوانی» را یک میراث مشترک بین ایران و آذربایجان مطرح می‌کردند و نه ادعای انحصاری آن به کشور آذربایجان. بنابراین این امر غیرقابل قبول بوده و این فدراسیون برخود تکلیف فرض می‌داند همه تلاش خود را بکار گرفته تا با پیگیری از وزارت خانه‌ها و نهادهای مربوطه جلوی این مصوبه، قبل از ابلاغ و صدور سند رسمی از سوی یونسکو گرفته شود.

شایان ذکر است هفدهمین نشست کمیته بین‌الدوَل پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در شهر رباط مراکش از هفتم آذرماه برگزار شد. در این دوره از اجلاس، ۴۶ عنصر برای ثبت در فهرست معرفی میراث فرهنگی ناملموس بشریت نامزد شده‌اند که از ایران نیز ۶ پرونده مشترک یا چندملیتی با عنوان «یلدا/ چله» (در همکاری با افغانستان)، «هنرساختن و نواختن عود» (مشترک با سوریه)، «هنر ساختن و نواختن رباب» (مشترک با تاجیکستان و ازبکستان)، «جشن مهرگان» (مشترک با تاجیکستان)، «سوزن‌دوزی ترکمن/ ترکمن‌دوزی» (مشترک با ترکمنستان) و «پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی» (مشترک با افغانستان، جمهوری آذربایجان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان) پیشنهاد شده بود.

آیین ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای در سال ۱۳۸۷ به‌عنوان یکی از آیین‌های کهن ایرانی ثبت ملی شد و دو سال بعد در سال ۱۳۸۹ (۲۰۱۰) در اجلاس سازمان جهانی یونسکو که در کنیا برگزار شد به‌عنوان نخستین میراث معنوی و بشری و بخشی از تاریخ ایران و سومین پرونده در فهرست جهانی میراث ناملموس به ثبت رسید.