۹۰ قربانیِ روزانه، خسارت اجرا نشدن یک قانون

خراسان: هر روز حداقل 90 نفر را به کام مرگ می‌کشاند و شناسنامه‌شان را باطل می‌کند، اما شاید چون نامش به اندازه «کرونا» در بوق و کرنا نشده، خیال‌مان نیست و از کنارش به سادگی می‌گذریم. «آلودگی هوا» که سال‌هاست در کلان‌شهرهای کشور جولان می‌دهد، قدرت آدم‌کشی‌اش چیزی کم از کرونا ندارد و آن‌طور که دکتر «علیرضا رئیسی» معاون وزیر بهداشت اعلام کرده است، سالانه 33 هزار نفر قربانی می‌گیرد؛ قربانیانی که مرگ‌هایشان ناشی از تاثیرات آلودگی هواست. این یعنی مرگ روزانه حدود 90 نفر در اثر تبعات ناشی از آلودگی هوا.

وضعیت بحرانی تهران، مشهد و دیگر کلان‌شهرها

قرمزشدن وضعیت هوای تهران، آلودگی هوای مشهد در 4 روز متوالی، 2 روز تعطیلی اصفهان به دلیل آلودگی هوا، ناسالم‌شدن هوای تبریز، قرارگرفتن هوای کرج در وضعیت ناسالم، انباشت آلاینده در هوای قم و… ؛ این‌ها فقط حال و روز چند روز اخیر کلان‌شهرهای کشور است و اگر به وضعیت آن در طول ماه‌ها و سال‌های گذشته نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که آلودگی هوا، برای مردم این شهرها یک درد کهنه است که هر سال آزاردهنده‌تر است.

مازوت؛ بنزین و فرسوده‌ها

آلودگی هوای کلان‌شهرها دلایل متعددی دارد؛ ازجمله بنزین تولیدی در پالایشگاه‌ها که البته گفته می‌شود استاندارد یورو4و5 در بنزین‌های تولیدی رعایت می‌شود و نقش این سوخت در آلودگی هوا کم شده است. این روزها نام «مازوت» را هم زیاد می‌شنویم و گفته می‌شود افزایش میزان مصرف این سوخت در نیروگاه‌ها و صنایع، دلیل وضعیت بحرانی اخیر بوده است. علاوه بر آن، تردد صدها هزار خودروی شخصی و عمومی فرسوده هم معضلی است که هنوز پابرجاست؛ حداقل 7 میلیون موتورسیکلت، 2.5 میلیون خودروی سبک، 500 هزار کامیون و کشنده و… .

قانون‌هایی که اجرا نمی‌شود

برای مقابله با آلودگی هوا، قوانین متعددی وجود دارد که در بخش‌هایی از آن‌ها وظایف محوله به دستگاه‌های مختلف مشخص شده است، از جمله: قانون برنامه ششم توسعه، قانون هوای پاک، قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت سوخت، قانون رفع موانع تولید، قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا و… . دستورالعمل‌های تعیین‌شده در برخی مصوبات هیئت وزیران هم وضعیت مشابهی دارد و در برخی کلان‌شهرها اجرا نشده است،از جمله: اساسنامه صندوق توسعه حمل و نقل کشور، اساسنامه صندوق ملی محیط‌زیست، مصوبه درخصوص الزام دستگاه‌های اجرایی برای مقابله موثر با آلودگی هوا و… .

این قصه سر دراز دارد اما پایان ناخوشش این‌که، طبق گزارش دبیرخانه کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا، اغلب دستگاه‌های اجرایی متولی در این حوزه، در انجام وظایف خود کوتاهی کرده‌اند، از جمله: پلیس راهور، وزارت نفت، بانک مرکزی، صداوسیما، وزارت اقتصاد و وزارت صمت. البته این نکته را هم نمی‌توان نادیده گرفت که درحالی‌که برخی دستگاه‌های مسئول در دولت، از سنوات قبل پیگیر نظارت بر کیفیت بنزین و گازوئیل‌های تولید داخل بوده‌اند، گفته می‌شود یکی از اعضای مهم کابینه با تفسیر خاص از الزامات مندرج در قانون هوای پاک، اجازه چنین نظارتی را نداده و امکان تامین مالی اعتبارات این نظارت‌ها را هم مسدود کرده است.

مجلس برای کم‌کاران مجازات تعیین کند

شهر تهران سال‌هاست که در کنار عنوان «پایتخت سیاسی» بودن، عنوان پایتخت «آلودگی هوا» را هم یدک می‌کشد اما چند سالی است که دیگر کلان‌شهرهای کشور مثل مشهد و اصفهان هم گاهی تنه‌ای به آن می‌زنند تا از کورس آلودگی عقب نمانند! با این حال هنوز هم تهرانی‌ها در صف اول این ویژگی مشترک کلان‌شهرها هستند. با رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران گفت‌وگو می‌کنم تا چرایی حل‌نشدن معضل تکراری آلودگی هوا را از او جویا شوم.

«محمد علیخانی» می‌گوید: «قوانین متعددی برای کاهش آلودگی هوا وجود دارد اما متاسفانه اجرایی نشده است، در حالی که به قول دوستان اگر این قوانین اجرا می‌شد شهر تهران باید از نظر وضعیت حمل و نقل عمومی و هوا، به شهری مانند پاریس تبدیل می‌شد». وی تصریح می‌کند: «مجلس باید روی اجرای این قوانین نظارت کند و حتی برای مسئولانی که در اجرا کوتاهی کرده‌اند مجازات تعیین کند».

مطالبه کلانتری از دادستانی

البته اجرایی‌نشدن قانون‌های مقابله با آلودگی هوا، فقط یک ادعا از طرف عضو شورای شهر یک کلان‌شهر نیست و رئیس سازمان محیط‌زیست کشور هم همین اعتقاد را دارد. چهارشنبه گذشته بود که «عیسی کلانتری» در حاشیه جلسه هیئت دولت در این‌باره گفت: «در تهران قانون هوای پاک در حال زیر پا گذاشته شدن است و مسئول رسیدگی به آن دادستانی‌کل است».

مطالبه از فراکسیون محیط زیست

قرمزشدن وضعیت هوای تهران، روز گذشته «احسان خاندوزی» نماینده مجلس یازدهم را هم به مرکز کنترل کیفیت هوای تهران کشاند تا از نزدیک در جریان ماجرا قرار بگیرد. خاندوزی پس از این بازدید در گفت‌وگو با خراسان اظهار کرد: «اجرای قانون هوای پاک نیازمند نظارت قوی است که پیگیری آن را از همکاران‌مان در فراکسیون محیط‌زیست درخواست خواهم کرد تا با جدی‌شدن نظارت مجلس، دستگاه‌های متولی قانون هوای پاک به وظایف خود عمل کنند».

به نظر می‌رسد، محقق شدن این وعده خاندوزی و جدی‌شدن نظارت بر اجرای قانون هوای پاک، همان چیزی است که شاید بتواند تیرگی را از هوای کلان‌شهرها دور کند و جان سالانه 33 هزار هموطن را هم نجات دهد.