۴۰ جایزه‌ای که سینمای ایران از جشنواره کن گرفت

هفتاد و چهارمین جشنواره بین المللی فیلم کن در حالی به کار خود پایان داد که ساخته جدید و فارسی زبان اصغر فرهادی با عنوان «قهرمان» توانست جایزه بزرگ هیات داوران را برای نخستین بار برای سینمای ایران به ارمغان بیاورد تا پس از نخل طلای عباس کیارستمی با «طعم گیلاس» در سال ۱۹۹۷، جایزه بزرگ هیات داوران که مهم ترین عنوان پس از نخل طلاست نیز به ویترین افتخارات سینمای ایران از این رویداد سینمایی اضافه شود. 

اصغر فرهادی پس از موفقیت با فیلم «جدایی» که اولین نمایش جهانی خود را در جشنواره برلین پشت سرگذاشت و جایزه خرس طلای بهترین فیلم و در ادامه اسکار بهترین فیلم خارجی را کسب کرد، تمام آثارش را در جشنواره کن رونمایی کرده و به نوعی به چهره محبوب کن تبدیل شده است. حضوری که با فیلم «گذشته» در سال ۲۰۱۳ آغاز شد و در نهایت جایزه بهترین بازیگر زن را برای «برنیس بژو» فرانسوی به ارمغان آورد. 

فیلم بعدی فرهادی در کن «فروشنده» بود که در سال ۲۰۱۶ دو جایزه بهترین فیلمنامه (اصغر فرهادی) و بازیگر مرد (شهاب حسینی) را به خود اختصاص داد  و دومین اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان را نیز برای او به همراه داشت، اما فیلم اسپانیایی زبان «همه می دانند» در سال ۲۰۱۸ موفق به کسب جایزه ای از کن نشد. 

سینمای ایران با احتساب جایزه بزرگ هیات داوران که با فیلم «قهرمان» کسب کرد، شمار مجموع جوایز خود را در طول شش دهه حضور در جشنواره کن به عدد ۴۰ رساند. 

در زیر مروری بر این جایزه‌ها و دریافت‌کننده‌های آن خواهیم داشت:

اولین دوره جشنواره فیلم کن در روز ۳۰ شهریور ۱۳۲۵ آغاز شد و اولین حضور سینمای ایران با فیلم «کورش کبیر» ساخته مصطفی فرزانه در بخش مسابقه فیلم‌های کوتاه در سال ۱۳۴۰ شکل گرفت. اما اولین جایزه سینمای ایران در کن با فیلم «طلوع فجر» ساخته مرحوم احمد فاروقی قاجار در بخش مسابقه فیلم‌های کوتاه و دریافت “جایزه شورای عالی تکنیک” در سال ۱۳۴۳ رقم خورد.

پس از ۲۸ سال، جایزه بعدی سینمای ایران در جشنواره کن و توسط عباس کیارستمی دریافت شد. فیلم سینمایی «زندگی و دیگر هیچ» در بخش نوعی نگاه به نمایش درآمد و اولین جایزه “بهترین فیلم” این بخش و نیز “جایزه روسلینی” را به خود اختصاص داد.

جعفر پناهی در سال ۱۳۷۴ و با فیلم «بادکنک سفید» به پدیده جشنواره کن تبدیل شد و سه جایزه “دوربین طلایی”، “فیپرشی” و جایزه “بهترین فیلم بخش پانزده روز کارگردان‌های” کن را دریافت کرد اما دو سال بعد در سال ۱۳۷۶ مهم‌ترین جایزه سینمای ایران در تاریخ جشنواره کن نصیب سینمای ایران شد و فیلم سینمایی «طعم گیلاس» ساخته عباس کیارستمی نخل طلای جشنواره را به طور مشترک با فیلم «مار ماهی» ساخته «شوهی‌ایمامورا» از ژاپن دریافت داشت.

سمیرا مخملباف در سال ۱۳۷۹ و با فیلم سینمایی «تخته سیاه» موفق به دریافت “جایزه داوران” بخش مسابقه شد و در همان سال، حسن یکتاپناه با فیلم «جمعه» که در بخش نوعی نگاه به نمایش درآمده بود جایزه “دوربین طلایی” جشنواره کن را به طور مشترک با فیلم «زمانی برای مستی اسب‌ها» ساخته بهمن قبادی دریافت کرد که این دومی در بخش پانزده روز کارگردان‌ها به نمایش درآمده و دو جایزه “هنر و تجربه” این بخش و جایزه “فیپرشی” را نیز به خود اختصاص می‌دهد.

محسن مخملباف در سال ۱۳۸۰ با فیلم «سفر قندهار» در بخش مسابقه جشنواره کن حضور یافته و جایزه جنبی “کلیسای جهانی” را دریافت می‌کند.

رضا میرکریمی نیز با فیلم «زیر نور ماه» جایزه بهترین فیلم بخش هفته منتقدان جشنواره را دریافت می‌کند. در سال ۱۳۸۲، سمیرا مخملباف با فیلم «پنج عصر» دو “جایزه هیات داوران” بخش مسابقه رسمی و جایزه جنبی “کلیسای جهانی” و جعفر پناهی با فیلم «طلای سرخ» جایزه هیات داوران بخش نوعی نگاه را دریافت می‌کند.

محسن امیر یوسفی با اولین ساخته بلند خود، «خواب تلخ» تقدیرنامه هیات داوران دوربین طلایی و جایزه “نگاه جوان” بخش پانزده روز کارگردان‌ها را در سال ۱۳۸۳ می‌گیرد. در سال ۱۳۸۶ فیلم «پرسپولیس» ساخته مشترک مرجانه ساتراپی و ونسان‌ پارونو به عنوان محصول آمریکا و فرانسه در بخش مسابقه جشنواره کن به نمایش درآمده و جایزه داوران را دریافت می‌کند.

بهمن قبادی در سال ۱۳۸۸ با فیلم سینمایی «کسی از گربه‌های ایرانی خبر نداره!» در بخش نوعی نگاه حضور یافت و جایزه ویژه این بخش و “جایزه فرانسوآ شالیه” را به خود اختصاص می‌دهد.

عباس کیارستمی با فیلم فرانسوی/ایتالیایی «کپی برابر اصل» در بخش مسابقه کن ۱۳۸۹ حضور یافته و «ژولیت بینوش» جایزه بهترین بازیگر زن را برای بازی در این فیلم دریافت کرد.

در سال ۱۳۹۰ سه جایزه کن نصیب سینماگران ایرانی می‌شود. جعفر پناهی جایزه “کالسکه طلایی” بخش پانزده روز کارگردان‌ها را دریافت داشته و محمد رسول اف با فیلم «به امید دیدار» جایزه بهترین کارگردانی بخش نوعی نگاه و “جایزه فرانسوا شالیه” را دریافت می‌کند.

سال ۱۳۹۲ نیز ۴ جایزه به فیلم‌های سینماگران ایرانی اختصاص داده می‌شود. اصغر فرهادی که با فیلم «گذشته» در بخش مسابقه حضور داشت، جایزه بهترین بازیگر زن را با بازی «برنیس‌ بژو » و جایزه “کلیسای جهانی” را دریافت می‌کند.

محمد رسول اف با فیلم «دست نوشته‌ها نمی‌سوزند» نیز جایزه “فیپرشی” را در بخش نوعی نگاه گرفته و آناهیتا قزوینی زاده نیز با فیلم کوتاه «سوزن»، محصول آمریکا، جایزه بهترین فیلم بخش سینه فونداسیون را به خود اختصاص داد.

در سال ۱۳۹۴ فیلم بلند سینمایی «ناهید» ساخته اول آیدا پناهنده جایزه “آینده روشن” در بخش نوعی نگاه را گرفت و در سال ۱۳۹۵، فیلم «فروشنده» ساخته اصغر فرهادی دو جایزه در بخش اصلی، جایزه بهترین فیلم نامه و جایزه بهترین بازیگر مرد را برای شهاب حسینی به ارمغان آورد. اما علی احمدی با فیلم کوتاه «در تپه‌ها» محصول انگلستان جایزه دوم بخش سینه فونداسیون را دریافت کرد و آیدا پناهنده نیز جایزه جنبی “زنان در حرکت” را در طی مراسمی دریافت داشت.

جعفر پناهی در سال ۱۳۹۷ توانست با فیلم «۳رُخ» جایزه بهترین فیلمنامه کن را به خود اختصاص دهد و علی عباسی فیلمساز ایرانی تبار نیز با فیلم «مرز» جایزه بهترین فیلم بخش نوعی نگاه کن را به خود اختصاص داد. 

از ۴۰ جایزه دریافتی سینماگران ایرانی، ۳۹ جایزه در سال‌های بعد از انقلاب و یک جایزه در پیش از انقلاب نصیب سینمای ایران شده است. در این میان، ۳۳ جایزه به مردان سینماگر ایرانی و ۷ جایزه به سینماگران زن ایرانی اعطا شده که بیست درصد کل جوایز را شامل می‌شود با این توضیح که دو جایزه دریافتی سینماگران مرد ایرانی را دو زن بازیگر غیرایرانی، یعنی «ژولیت بینوش» و «برنیس‌بژو» گرفته‌اند.

شش فیلم محصول کشورهای غیر ایرانی و توسط کارگردان‌های ایرانی در جشنواره کن جایزه دریافت کرده‌اند. بخش رسمی جشنواره کن شامل بخش مسابقه فیلم های بلند و کوتاه و نوعی نگاه تاکنون ۲۴ جایزه به سینماگران ایرانی اعطا کرده که شامل ۱۰ جایزه مسابقه فیلم‌های بلند، ۱ جایزه بخش فیلم‌های کوتاه، ۲ جایزه بخش سینه فونداسیون، ۷ جایزه بخش نوعی نگاه و ۳ جایزه دوربین طلایی بوده که این آخری در مراسم اختتامیه رسمی داده می‌شود اما همه فیلم‌های بلند اول کارگردان‌ها در همه بخش‌های کن را شامل می‌شود که اولین را جعفر پناهی گرفت و پس از وی حسن یکتاپناه و بهمن قبادی آن را به طور مشترک گرفتند و محسن امیر یوسفی اما تقدیرنامه آن را دریافت کرد.

در بخش هفته منتقدان تنها یک بار و با فیلم «زیر نور ماه» رضا میرکریمی، جایزه گرفتیم و در بخش پانزده روز کارگردان‌ها که در اساس غیر رقابتی است اما شماری سازمان‌ها و نهادهای همکار و حامی جایزه‌ای می دهند، ۴ جایزه دریافت کرده‌ایم. اما سینماگران ایرانی ۱۰ جایزه جنبی هم از کن برای سینمای ایران به همراه آورده‌اند که شامل ۳ جایزه فیپرشی، ۳ جایزه کلیسای جهانی، ۳ جایزه فرانس‌وآشالیه و یک جایزه دو سال پیش آیدا پناهنده (جایزه آینده روشن در بخش نوعی نگاه) است.

۵۸۲۴۵