کمبودهای شدید و ورود دولت به مشکلات اضطراری پرستاران

به گزارش هوشمند نیوز، اکنون بالغ بر ۲۰۰ دانشکده پرستاری در کشور داریم و از مقطع دانشجویی تا بازنشستگی حدود ۲۵۰ هزار پرستار در کشور داریم و به اذعان مسوولان، «پرستاری» قلب نظام سلامت است و پرستاران در کرونا و هوای آلوده و نوروز و تعطیل و غیرتعطیل کار کرده، خدمات آنها لحظه‌ای متوقف نمی‌شود و ۲۴ ساعته در حال ارایه است.

کمبود شدید نیروی پرستاری

همچنین بر اساس استاندارد کشورمان، باید ۲.۵ نفر نیرو از گروه پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی در هر ۲۴ ساعت داشته باشیم که این گروه پرستاری شامل بهیاران، فوریت‌های پزشکی، کارشناسان هوشبری و اتاق عمل و پرستاران و … است؛ ۱.۸ نفر از این نیروها باید نیروی دانشگاهی و ۰.۷ نفر نیز باید نیروی غیردانشگاهی باشند اما این عدد الان کلا به0.9 نفر به ازای هر تخت بیمارستانی است و نشان‌دهنده کمبود شدید نیروی انسانی پرستاری در مراکز درمانی و فشار کاری مضاعف برای پرستاران فعال است؛ به طوری که مسوولان سازمان نظام پرستاری از کمبود حدود ۱۰۰ هزار پرستار در کشور خبر می‌دهند.

نادیده‌ گرفتن قانون ارتقاء بهره‌وری

از طرفی هم از سال‌ها قبل قوانینی در ارتباط با پرستاران به منظور تسهیل شرایط کاری آنها به تصویب رسیده اما این مواد قانونی با گذشت سال‌ها، هنوز به طور کامل اجرا نمی‌شوند. قانون ارتقاء بهره‌وری، مصوب سال ۱۳۶۸ و از جمله این قوانین است و پرستاران برمبنای آن می‌توانند با ۲۰ سال اشتغال در بخش خصوصی و با ۲۵ سال اشتغال در بخش دولتی با ۳۰ روز حقوق بازنشسته شوند؛ این درحالیست که به اذعان مسوولان سازمان نظام پرستاری، اجرای آن در همه این سال‌ها با مشکل روبرو بوده است.

احمد نجاتیان، رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری در گفت‌وگویی با هوشمند نیوز درباره اجرای قانون ارتقاء بهره‌وری گفت:  «کاهش ساعت کاری» و «بازنشستگی در قالب مشاغل سخت و زیان‌آور» در قانون ارتقاء بهره‌وری لحاظ شده است. بررسی‌ها بیانگر این است که در ارتباط با کاهش ساعت کاری در بخش دولتی مشکلی وجود ندارد، اما این موضوع در بخش خصوصی اجرا نمی‌شود. بر اساس قانون ارتقاء بهره‌وری، پرستاری جزو مشاغل سخت و زیان‌آور است و پرستاران می‌بایست از مزایای سختی و زیان‌آوری مانند بازنشستگی با ۲۰ سال سابقه کار بهره‌مند شوند. بر اساس قانون کار، پرستاران شاغل در بخش خصوصی می‌توانند با ۲۰ سال سابقه کار بازنشسته و دریافت ۳۰ روز حقوق بازنشسته شوند؛ اما این قانون برای پرستاران بخش دولتی اجرا نمی‌شود.  در متن قانون آمده است که پرستاران بخش دولتی با ۲۵ سال سابقه کار می‌توانند بازنشسته شوند. با توجه به اینکه کلمه «می‌توانند» در متن قانون آمده است بسیاری از دانشگاه‌های علوم پزشکی با توجه به کمبود پرستاری به این قانون توجه نمی‌کنند.

انتظاری ۱۵ ساله و اجرای ناقص تعرفه‌های پرستاری

قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری نیز در سال ۸۶ به تصویب رسید اما اجرای این قانون ۱۵ سال زمان برد و در سال ۱۴۰۱ مصوب شد.  این قانون می‌گوید پرستاران حدود ۷۰۰ خدمت انجام می‌دهند و خواسته قانون این است که این قوانین مانند خدمات گروه پزشکی، وارد کتاب ارزش‌های نسبی خدمات شود. بر این اساس به خدمات وزن داده شده و ارزش آن مشخص می‌شود و مبنای پرداخت خواهد بود.

رئیس‌کل سازما نظام پرستاری،   در این باره نیز می‌گوید که نرخ تعرفه‌های پرستاری قابل قبول نیست و طبق اعلام وزارت بهداشت این عدد حدود ۶ میلیون تومان است. از طرف دیگر این روزها که در فصل بودجه‌ قرار داریم، موضوع تعرفه‌های پرستاری و پزشکی در کانون توجه قرارگرفته و براساس اظهارات عباس عبادی، معاون پرستاری وزارت بهداشت، تعرفه‌های پرستاری سال آینده برمبنای نرخ تورم لحاظ می‌شود. عبادی در گفت‌وگویی با هوشمند نیوز اعلام کرد: جلسه شورای عالی بیمه، روز شنبه، ۵ آبان ماه برگزار شد و هرچند به جزییات موضوع تعرفه‌های پرستاری ورود نشد، اما کلیات تعرفه‌های پرستاری تعیین و مقرر شد پیشنهاد شورای عالی بیمه بر اساس تورم به هیات دولت ارسال شود.  

اگرچه نرخ تورم مبنای تعیین تعرفه‌های پرستاری در سال آینده درنظر گرفته شده، اما پرستاران با فرمول مدنظر شورای عالی بیمه برای تعیین تعرفه‌ها موافق نیستند. به گفته نجاتیان،  برخی تعرفه‌های نظام سلامت در سال‌های گذشته رشد خوبی داشته‌اند؛ سازمان نظام پرستاری تقاضا دارد که تعرفه‌های پرستاری در یک یا دو سال آینده به طور ویژه در کانون توجه قرار گیرد تا شاید به واسطه افزایش تعرفه‌ها بتوان جذابیت‌های بیشتری برای ماندگاری پرستاران ایجاد کرد.

پدیده اضافه کاری اجباری

باید گفت کمبود نیروی انسانی سال‌هاست از مطالبات اساسی و مزمن در حوزه پرستاری است و سازمان نظام پرستاری در دوره‌های مختلف همواره تاکید داشته که کمبود ۱۰۰هزار نیروی پرستار در کشور سبب شده پرستاران به پدیده اضافه کاری اجباری گرفتار شوند تا ارائه خدمات مراقبتی روی زمین نماند. 

رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری درباره کمبود پرستار در کشور معتقد است؛ کمبود ۱۰۰ هزار نیروی انسانی در بخش پرستاری به این معنا است که پرستارانی که در حال حاضر در نظام بهداشتی کشور به ارائه خدمات می‌پردازند، می‌بایست جور کمبود نیروی انسانی حوزه پرستاری را به دوش کشند. نباید تصور کرد که فقط پرستاران، جور کمبود نیروی انسانی را به دوش می‌کشند، بلکه این موضوع گریبانگیر مردم نیز می‌شود و کاهش کیفیت خدمات درمانی را به جان می‌خرند. از طرفی هم روند کاهش پرستاران در سال‌های گذشته سبب شده که نسبت پرستار به تخت به مرز ۱.۱ برسد و در حال حاضر، نسبت پرستار به تخت به یک یا ۰.۹ رسیده است.  

سازمان نظام پرستاری معتقد است که «کمبود پرستار» یک مشکل صنفی نیست، بلکه مشکل نظام سلامت است و بزرگترین مشکل آن هم به حساب می‌آید. از طرف دیگر سیستم بهداشتی و درمانی برخی کشورها، اضافه کار را یک موضوع ناهنجار قلمداد می‌کنند و اضافه کار در نظام سلامت را ممنوع اعلام کرده‌اند. هدف آنها از ممنوع اعلام کردن اضافه کار در نظام سلامت این است که افراد شاغل در نظام سلامت از فرصت زمان کافی برای استراحت‌کردن برخوردار باشند تا خدمات را به خوبی ارائه دهند؛ این درحالیست که پرستاران به دلیل کمبود نیرو مجبور به اضافه کاری‌های اجباری هستند؛ البته گفته می‌شود که کمبود نیروی بهداشتی و درمانی و از جمله پرستاری معضلی جهانی است و تنها مختص ایران نیست.

ورود دولت چهاردهم و خبرهای خوش از پرداخت‌های پرستاری

پرداخت‌های دیرهنگام و مطالبات چندین ماهه از دیگر مشکلات پرستاران بود و بنابر اظهارات رئیس‌کل سازمان پرستاری،  متوسط میزان معوقات کارانه پرستاران حدود هفت ماه است؛ یعنی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور به طور متوسط تا پایان فروردین ماه نسبت به پرداخت معوقات کارانه پرستاران اقدام کرده‌اند. همچنین متاسفانه، برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی زمینه پرداخت کارانه وضعیت مناسبی ندارند و مطالبات پرستاران در این دانشگاه‌ها به بیش از ۱۳ ماه می‌رسد. بررسی‌ها نیز بیانگر این است که متوسط مطالبات پرستاران در ارتباط با اضافه کاری حدود ۲ تا ۳ ماه است که البته طلب ۲ تا ۳ ماهه پرستاران در حوزه اضافه کاری می‌تواند طبیعی قلمداد شود؛ چرا که محاسبه اضافه کار پرستاران به زمان نیاز دارد.

در همین راستا دکتر محمدرضا ظفرقندی در طی مدت حضورش در وزارت بهداشت چندین مرتبه اعلام کرده که از زمانی که وارد دولت شدیم پیگیر مطالبات پرستاران بودیم و چندین بار در جلسه هیات دولت این بحث را با رئیس جمهور مطرح کردیم و ایشان نیز به مبادی ذیربط برای انجام سریع تر مطالبات تاکید کرد.

وزیر بهداشت با بیان اینکه مبالغ قبل توجهی در دو مرحله (مرحله اول ۷ همت و مرحله دوم ۲.۵ همت) برای پرداخت مطالبات معوقه پرستاران پرداخت شد، گفته است: بسیاری از پرداخت‌های پرستاران ۸ تا ۹ ماه عقب مانده و به تاخیر افتاده بود، اما توانستیم معوقات را پرداخت کنیم و به طور متوسط آن را به اوایل سال ۱۴۰۳ رساندیم؛ یعنی از مهرماه ۱۴۰۲ این مطالبات اصلاح شده و زمان پرداختی به دانشگاه‌های علوم پزشکی به خرداد هم رسیده است.

اصلاح فرمول محاسبه اضافه‌کاری پرستاران

ظفرقندی با یادآوری اینکه در مورد اصلاح فرمول و میزان اضافه کاری پرستاران جلسات فراوانی را با سازمان های اداری و استخدامی و برنامه و بودجه برگزار کردیم، نیز گفته است: در این رابطه نتایج مثبتی حاصل شده و مبلغ اضافه کاری بزودی ابلاغ خواهد شد؛ با پیگیری های فراوان توانستیم میزان اضافه کاری پرستاران را طی فرمولی اصلاح کنیم و به میزان قابل توجهی افزایش دهیم.

سخن پایانی

پرستاری در فهرست مشاغل سخت قرار دارد و این درحالیست که به اذعان مسوولان سازمان نظام پرستاری دریافتی پرستاران در کشور نزدیک به حداقل دستمزد است و به دلیل کمبود نیرو، آنها با فشار و استرس‌ کاری زیاد و شیفت‌های طولانی مواجه هستند؛ موضوعی که شرایط کاری را برایشان سخت کرده است. در چنین شرایطی، سال‌هاست مطالبات جامعه پرستاری بویژه اجرای صحیح قوانین حوزه پرستاری بارها وبارها و با صدای بلند اعلام شده است و بی‌تردید بی‌توجهی به این مطالبات در شرایط سخت کاری، یا اجرای نیم‌بند و محاسبات مبهم در اعمال قوانین مرتبط، نتیجه‌ای جز بی‌اعتمادی این جامعه ۲۵۰هزار نفره نخواهد داشت؛ به طوری که به اذعان نجاتیان _ رییس سازمان نظام پرستاری حدود ۱۵۰۰ نفر از شغل پرستاری در سال گذشته خارج شده‌اند و این آمار وزارت بهداشت در ارتباط با پرستاران بخش دولتی است و شامل حال پرستاران بخش خصوصی و دانش‌آموختگان این رشته که وارد چرخه خدمت نشده‌اند، نمی‌شود. در مجموع شرایط شغلی پرستاری به نحوی است که بسیاری از دانش‌آموختگان رشته پرستاری ترجیح می‌دهند پس از گذراندن طرح وارد این شغل نشوند.

اکنون نیز با ورود دولت چهاردهم به مشکلات مزمن پرستاران و از جمله شخص رییس جمهور به عنوان فردی آشنا به مسایل نظام سلامت و انجام اقداماتی در این زمینه، بارقه امیدی را برای رفع دردهای تاریخی حوزه پرستاری کشور ایجاد کرده است و در مورد مطالبات پرستاران و رفع دغدغه‌های آنها طی مدت فعالیت دولت جدید اتفاقات خوبی افتاده و امید است که با توجه به عزم دولت و وزارت بهداشت، در روز پرستار امسال خبرهای خوشی بویژه در حوزه پرداخت‌های پرستاری، اعداد و ارقام اضافه کاری‌ها، مجوزهای استخدامی و اجرای قوانین بر زمین مانده و … را شاهد باشیم.

انتهای پیام