کمبود جهانی گاز در سال ۲۰۲۵/ دوقلوی نفت خام اوج می‌گیرد

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری بازار سرمایه ایران(سنا)، گاز طبیعی در کنار نفت خام و زغال سنگ از جمله حامل‌های انرژی مهم جهان به شمار می‌رود که منشا فسیلی دارد. کاربردهای متنوع گاز طبیعی (اعم از خانگی و صنعتی) آن را به یکی از مهمترین کامودیتی‌های جهان تبدیل کرده است. با وجود منشا فسیلی و ساختار هیدروکربنی مشابه، گاز طبیعی از مزیت‌های خاصی نسبت به نفت خام و زغال سنگ برخوردار است. به عنوان مثال، امروزه می‌توان گاز طبیعی را برای مصارف محدود خانگی (با استفاده از فضولات حیوانی و مواد ارگانیک فسادپذیر) تولید کرد. در این نوشتار، وضعیت بازار جهانی گاز طبیعی در سال ۲۰۲۵ مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین تازه‌ترین پیش‌بینی‌های کارشناسان درباره قیمت، میزان تولید و مصرف این کامودیتی ارائه شده است.

ذخایر جهانی

بر پایه آخرین گزارش‌ها، در حال حاضر ۹۹ کشور جهان دارای ذخایر گازی اثبات‌شده هستند اما تنها سهم ۱۸ کشور از این ذخایر بیش از یک درصد است. گزارش نهادهای مختلف همچون سازمان اوپک، آژانس بین‌المللی انرژی، اداره اطلاعات انرژی آمریکا، شرکت بریتیش پترولیوم و… درباره میزان ذخایر گاز طبیعی کشورها متفاوت است، اما به طور کلی ۱۰ کشور دارای بیشترین ذخایر گاز طبیعی جهان در نمودار زیر قابل مشاهده است.

بر پایه گزارش چشم‌انداز بازار گاز آژانس بین‌المللی انرژی، بازارهای گاز جهان در سال ۲۰۲۵ همچنان با کمبود مواجه خواهند بود. ادامه رشد تقاضا و روند کند افزایش عرضه، عامل اصلی این وضعیت به شمار می‌رود. در چنین شرایطی، کشورهایی که از ظرفیت تولید بالا (به نسبت مصرف داخلی)، مشتریان آماده خرید، کانال‌های ارتباطی قوی، زیرساخت‌های انتقال و صادرات برخوردار هستند، دست بالا را در این بازار خواهند داشت.

کاربردهای متنوع

نزدیک به یک چهارم از مصرف انرژی جهان مربوط به گاز طبیعی است. پس از نفت خام و زغال سنگ، گاز طبیعی رتبه سوم مصرف انرژی جهان را در اختیار دارد. ارزانی و فراوانی ذخایر، گاز را به یکی از محبوب‌ترین حامل‌های انرژی تبدیل کرده است. چند کاربرد مهم گاز طبیعی به این شرح است: تولید برق، تامین نیازهای گرمایشی خانه‌ها، پخت‌وپز، حمل‌ونقل (در حال حاضر سهم گاز مصرفی در خودروها معادل ۳ درصد است)، تولید صنعتی (مواد شیمیایی، کود و هیدروژن)، تولید تجاری. بر این اساس کارشناسان معتقدند، منابع گاز طبیعی حکم ابزار رشد و توسعه اقتصادی را دارد.

نوسان قیمت

اداره اطلاعات انرژی آمریکا در گزارش چشم‌انداز کوتاه‌مدت خود پیش‌بینی کرده که میانگین قیمت گاز طبیعی در سال ۲۰۲۵ معادل ۳.۱ دلار برای هر یک میلیون بی‌تی‌یو (MMMtu) خواهد بود. این گزارش همچنین میانگین قیمت سال آینده را ۴ دلار برآورد کرده است.

این گزارش نشان می‌دهد؛ در دوره مورد بررسی، حجم ذخایر گاز طبیعی در سطح یا پایین‌تر از میانگین ۵ساله خواهد بود. این وضعیت موجب فشار صعودی بر قیمت گاز خواهد شد. بانک جهانی نیز در گزارشی پیش‌بینی کرده است، در سال ۲۰۲۵ قیمت گاز طبیعی در اروپا با افزایش روبه‌رو می‌شود و افزایش قیمت در آمریکا شدیدتر خواهد بود. کاهش حجم ذخایر در فصل زمستان علت اصلی این اتفاق اعلام شده است.

آژانس بین‌المللی انرژی نیز اعلام کرد: تقاضای جهانی گاز در سال ۲۰۲۴ با رشدی ۲.۸ درصدی مواجه شد در حالی که میانگین نرخ رشد تقاضا بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ معادل ۲ درصد بوده است. در دو سال گذشته، تولید و عرضه گاز ال‌ان‌جی با مشکل مواجه بوده است.

تنش‌های ژتوپلیتیک همچنان از عوامل اصلی نوسان قیمت در بازار گاز به شمار می‌رود. در چنین شرایطی، تولیدکنندگان و صادرکنندگان بزرگ گاز طبیعی فرصت مناسبی برای بازیگری و افزایش سهم از بازار جهانی گاز در اختیار دارند. به ویژه، با توجه به قطع گاز صادراتی روسیه به اروپا و ناتوانی آمریکا در تامین نیازهای این قاره، تولیدکنندگان منطقه خاورمیانه می‌توانند سهم بزرگی از این بازار را کسب کنند.

بررسی روند ۱۰ ساله قیمت گاز طبیعی نشان می‌دهد، در این مدت قیمت گاز با نوسان‌های شدیدی روبه‌رو بوده و بازه قیمت ۱.۸ دلار تا ۹.۳ دلار را ثبت کرده است. در نمودار زیر روند تغییرات قیمت گاز طبیعی در ۱۰ سال گذشته مشاهده می‌شود.

تولیدکنندگان

در نمودار زیر، ۱۰ تولیدکننده برتر گاز طبیعی جهان معرفی شده‌اند. این کشورها همچنین در رتبه‌بندی بزرگترین دارندگان، صادرکنندگان و مصرف‌کنندگان گاز نیز جای دارند. نکته مهم اینکه، جایگاه غول‌های صنعت گاز جهان در حوزه‌های ذخایر و تولید بسیار متفاوت است. به عنوان مثال، رتبه ذخایر گازی آمریکا به عنوان بزرگترین تولیدکننده گاز جهان، پنجم است. همچنین کانادا که پنجمین تولیدکننده بزرگ گاز جهان است، در رتبه‌بندی میزان ذخایر در جایگاه ۱۵ قرار دارد.

شاخص GFP

پس از حمله روسیه به اوکراین، اهمیت گاز طبیعی به عنوان «سلاح جنگ» به اثبات رسید. این اتفاق، اروپا را با مشکلات زیادی در زمینه تامین نیازهای انرژی مواجه کرد. گرچه اروپایی‌ها توانستند این بحران را مدیریت کنند اما گاز به یکی از اجزای شاخص GFP (قدرت آتش جهانی) تبدیل شد. این شاخص که بیش از ۵۰ فاکتور را در خود جای داده است، میزان قدرت یک کشور را تعیین می‌کند.