کدام اثر آغاسی به موزه اهدا شد؟

«پرده واقعه عاشورا» اثر حسین قوللر آغاسی یکی از اولین هنرمندان قهوه‌خانه‌ای است که به سفارش ماشاءالله فروتن خلق شد و در حال حاضر با شماره ۲۳۹ در کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می شود.

این نقاشی به شیوه رنگ روغن روی بوم با اندازه‌ ۱۸۸* ۱۴۸ اجرا شده است. خانواده مرحوم ماشاءالله بای قزوینی (فروتن) این اثر تاریخی را به کتابخانه و موزه ملی ملک اهدا کرده‌اند.

آغاسی یکی از بنیان‌گذار مکتب نقاشی قهوه‌خانه‌ای است که آثار گران‌بهایی با موضوع عاشورا خلق کرده‌است. وی برای کشیدن این نقاشی‌ها چندین هفته به‌صورت شبانه‌روز در قهوه خانه ها اقامت داشت و داستان‌هایی را که از زبان نقال در قهوه‌خانه‌ها می‌شنید بر روی پرده نقاشی ترسیم می‌کرد.

مکتب نقاشی قهوه‌خانه‌ای در دوران قاجار و مصادف با آغاز مشروطیت به اوج خود رسید. در اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی، زمانی که مردم از نفوذ نیروهای روسیه و بریتانیا بر ایران خسته شده بودند، ظهور یافت. این مکتب نقاشی در آن دوره برای حفظ وحدت ملی و جلوگیری از نفوذ بیش از حد هنر بیگانه بر فرهنگ و هنر ایرانی و نیاز به مضامین حماسی شاهنامه فردوسی در جامعه گسترش یافت.

در نقاشی‌های قوللرآغاسی جنبه.های اخلاقی خیر و شر در طرح‌های متأثر از حادثه عاشورا بسیار پررنگ است. وی تصویرگر مرثیه‌ها و دلاوری‌ها و حماسه‌هاست.

واقعه کربلا و حماسه جوانمردی و دلاوری امام حسین علیه‌السلام و یاران‌شان یکی از موضوع‌های اصلی این سبک از نقاشی شد. نقاشی قهوه‌خانه‌ای در عصر حکومت قاجارها با استقبالی بسیار از سوی مردمی روبه‌رو شد که تکایا و حسینه‌ها مکان اصلی رفت‌وآمدشان بود و با نگاه به این نقاشی‌ها در ماتم عزای امام علیه‌السلام دل می سپردند.

آغاسی اسلوب ها و سلایق شخصی خود را در نقاشی به کار می برد و هدفش صراحت و سادگی بیان برای اثرگذاری بیش‌تر بر مخاطب عام بود، وی اغلب در پرده نقاشی، نام اشخاص را در کنار تصویرشان می‌نوشت و همچنین شخصیت اصلی را بزرگتر از اشخاص فرعی موضوع نقاشی نشان می‌داد و روی جنبه‌های شخصیتی کاراکترهای نقاشی، از جهت مثبت و یا منفی بودن آن شخص تأکید بیشتری می‌نمود.

زن به عنوان عنصری پویا در نقاشی‌های آغاسی با پوشش اسلامی ایرانی در ترکیب آثار حضور و جایگاه بالایی دارد در آثار او زنان بیشتر در قالب‌های حماسی مورد توجه قرار گرفته‌اند.

روایت‌گری تصویری هیچگاه آغاسی را از خیال‌پردازی و سمبل‌سازی باز نمی‌داشت. نقاش قهوه‌خانه‌ای شگردهای برجسته‌نمایی و ژرف‌نمایی صحنه‌های نقاشی را با اسلوبی آزاد و بدون کپی‌برداری از مدل واقعی به تصویر می‌کشید و تمایل هنرمند نقاش قهوه‌خانه‌ای در بازنمایی صحنه‌های نبرد و نمایش خصوصیات ظاهری و درونی انسان‌ها، همواره تحت تاثیر جانب‌داری او از نیروهای خیر است.

در نقاشی قهوه‌خانه‌ای در مقایسه با مکتب‌های چون نگارگری از نظام زیبایی شناختی معینی برخوردار نیست و همچنین در این سبک از نقاشی ایرانی، از قواعد و اصول نقاشی همچون پرسپکتیو، حجم و واقع‌گرایی کمتر استفاده می‌شود.

حسین فرزند علی‌رضا قوللرآغاسی، یکی از هنرمندان و استادان نقش‌پرداز بر روی کاشی و قلمدان و نقاش به نام دربار قاجار به‌شمار می‌رفت؛ نقاشی هفت خوان رستم بر سردر ارگ کریم‌خان زند در شیراز یکی از اثرهای بجا مانده از او است.

حسین قوللرآغاسی فن و هنر نقش‌اندازی روی کاشی و روغن‌کاری بر دیوار را از نه سالگی نزد پدر آموخت و کارگاه کاشی‌پزی پدرش در خیابان باب همایون را تا پس از درگذشت وی می‌گرداند. محمد مدبر، دوست و هم‌شاگردی‌اش در این دوره کوتاه در نقش‌اندازی روی کاشی و گرداندن کارگاه یاری می‌داد. حسبن قوللرآغاسی و محمد مدبر صاحبان سبک و پیشکسوت نقاشی قهوه‌خانه‌ای شناخته می‌شوند.

حسین قوللر آغاسی زاده ۱۲۶۹ و یکی از دو بنیان‌گذار نقاشی قهوه‌خانه‌ای بود. او در پرده‌های خویش از حماسه‌های ملی و مذهبی چون لیلی و مجنون، یوسف و زلیخا، بهرام گور و موضوعات عامه پسند بهره برده‌است. وی در سال ۱۳۴۵ دار فانی را وداع گفت.

دوست‌داران فرهنگ و هنر می‌توانند برای بازدید این اثر را به نشانی میدان امام خمینی (ره)، سردر باغ ملی، خیابان ملل متحد (میدان مشق) مراجعه کنند.

۵۷۲۴۷