کاغذ ایرانی؛ حمایت از تولید ایرانی یا کاهش کیفیت کتاب

هفته گذشته جعی از روسای اتحادیه‌های چاپ و نشر کشور به دعوت مدیرعامل شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران از خطوط تولید کاغذهای قهوه‌ای و سفید این کارخانه بازدید کردند. در این بازدید مدیرکل دفتر امور چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز حضور داشت و بعد از این بازدید در اظهار نظری با تاکید بر کیفیت قابل قبول کاغذ تولیدی کارخانه چوب و کاغذ این کارخانه، گفت که بسیاری از افراد سوداگر کاغذ، درباره کیفیت کاغذ مازندران تبلیغات منفی راه انداخته‌اند.

به عنوان یک مصرف کننده کاغذ ایرانی با سابقه ۲۵ سال حضور مستمر و فعال در عرصه نشر ایران، همواره دغدغه حمایت از تولید ایرانی آن هم در این بحبوحه تحریم‌ها را امری واجب برای خود تلقی کرده و می‌کنم. ولی اینکه چرا از کاغذ ایرانی که عمدتاً توسط دو کارخانه داخلی تولید می‌شود و به لحاظ کیفی همواره از کیفیت نازل‌تری برخوردار بوده و در مراحل چاپ و صحافی و نیز در استفاده از کتاب تولید شده، با دشواری‌هایی همراه است، استفاده نمی‌کنم دلایلی دارد که به عنوان یکی از فعالان صنعت نشر کشور که سالهاست در این حوزه دستی برآتش دارد به برخی از آنها اشاره می‌کنم:

1. رنگ کاغذهای ایرانی تولید داخل نخودی رنگ و تیره تا حدودی نزدیک به طوسی روشن است و این امر مطابق با انتظار ناشر و مخاطب مبنی بر سفید بودن کاغذ کتاب نیست.
2. در هر بند از کاغذ ایرانی تعداد برگ‌های کاغذ کمتر از ۵۰۰ برگِ متداول است.
3. کاغذ تولید داخل کاغذی چغر است که هنگام مطالعه کتاب، گوشه‌های کاغذ دست خواننده را می‌خراشد و یا حتی در برخی موارد می‌برد.
4. عدم ثبات تولید که مانع استمرار استفاده از کاغذ ایرانی است، یعنی اینکه ناشر به عنوان مصرف کننده نمی‌تواند محاسبه کند که این کاغذ همواره در بازار در دسترس است یا خیر! یکی از دلایل عدم دسترسی مداوم به کاغذ داخلی، سیاست‌های دولت‌ها است. به عنوان مثال چون از این کاغذ برای روزنامه‌ها هم استفاده می‌شود، در یک بازه زمانی صرفاً مونوپول (monopol) روزنامه‌ها می‌شود و نکته دیگری که می‌توان بیان کرد این است که در برخی دولت‌ها به دلیل حمایت از تولید داخلی، با وجود زیان‌ده بودن خط تولید کارخانجات کاغذ، خط تولید آنها توسط دولت حفظ می‌شود و در دولت بعدی، حمایتی صورت نمی‌گیرد.
5. قیمت کاغذ هم از مؤلفه‌های تأثیرگذار است؛ در برخی موارد کاغذ داخلی و با آن کیفیت، قیمت بالاتری از حد انتظار دارد که این خود می‌تواند تعیین کننده باشد.

اینکه به گواه آمار یکی از کارخانه‌های تولید کاغذ داخلی امسال با تحویل ۴۵ هزار تن و براساس پیش‌بینی‌ها، می‌تواند سال آینده تا ۶۵ هزار تن بخشی از نیاز بازار نشر کشور را مرتفع کند، حتما اتفاق خوبی در راستای اتکا به تولید داخل برای تامین کاغذ مورد نیاز صنعت چاپ و نشر کشور است؛ اما اتفاق خوب‌تر و ارزشمندتر اینکه در راستای افزایش کیفیت کاغذ تولید داخل نیز گام‌های موثری برداشته شود. عدم استقبال بازار مخاطبان و ناشران از کاغذ داخلی به دلایل کیفی‌ای که به برخی از آنها اشاره شد، برمی‌گردد. هم ناشر و هم مخاطب طرفدار آثار چاپی با کیفیت و جذاب هستند و کیفیت مناسب کاغذ حتما جلوه خاصی به محصول نهایی که از چاپخانه بیرون می‌آید و در دستان مخاطب جا خوش می‌کند، دارد.

*مشاور حقوقی و مدیرعامل انتشارات خرسندی

۵۵۵۵