چه شد که اعراب موافق احیای برجام شدند؟

روزنامه واشنگتن پست در مقاله ای به قلم کاری دی یانگ نوشت: یکی از مقامات بلندپایه شرایط منطقه را «کاملا قابل توجه» توصیف و تایید کرده است که این موضوع تا حد زیادی مدیون ارتباطات دیپلماتیک دولت بایدن است. این مقام به بیانیه ای اشاره کرد که ماه گذشته پس از مذاکرات بین ایالات متحده و شورای همکاری شش عضوی خلیج فارس صادر شد که در آن اعضا خواستار بازگشت متقابل به پایبندی کامل به برجام شدند. یادآوری این نکته لازم است که توافق هسته ای 2015 بین ایران و قدرت های جهانی زمانی شروع به فروپاشی کرد که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، ایالات متحده را از این پیمان خارج کرد.

اما در حالی که دولت های منطقه در تمایل برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای با یکدیگر اتفاق نظر دارند، اشتیاق آنها برای حذف تحریم های تهران متفاوت است. به گفته مقامات و کارشناسان منطقه، هر گونه تغییر در دیدگاه آنها، به همان اندازه که به روابطشان با تهران مرتبط است، به ناراحتی آنها از واشنگتن نیز ربط دارد.

دولت‌هایی مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی نگران هستند که عدم دستیابی به توافق برای بازگشت به برجام از طریق مذاکره، می تواند منجر به رویارویی مستقیم ایالات متحده و اسرائیل با ایران شود که در چنین سناریویی، آنها بیشترین بار درگیری را متحمل خواهند شد.

اعتقاد اولیه ی این کشورها، مبنی بر اینکه ایالات متحده از آنها محافظت خواهد کرد، در دوران ترامپ کمرنگ شد. شواهد نشان می داد که واشنگتن علاقه ای به حمایت از این کشورها ندارد. به نظر می رسد این علاقه در دوران پرزیدنت بایدن کمتر هم شده است.

بایدن با این وعده روی کار آمد که ایالات متحده دیگر تسلیحات تهاجمی در اختیار عربستان سعودی قرار نمی دهد تا جنگ این کشور علیه شورشیان حوثی مورد حمایت ایران در یمن را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین وی قول داد که بهای بیشتری را برای نقض حقوق بشر عربستان در نظر خواهد گرفت.

بایدن مدت کوتاهی پس از روی کار آمدن خود، حوثی ها را از لیست گروه های تروریستی ایالات متحده خارج کرد و قول داد تلاش ها برای مذاکره به منظور حل و فصل جنگ را تقویت کند. البته این مذاکرات تاکنون دستاورد چندانی نداشته است.

پیشرفت در فروش هواپیماهای جنگنده ی F35 آمریکا به امارات، که در زمان ترامپ به عنوان انگیزه ای برای برقراری روابط با اسرائیل مورد تایید قرار گرفته بود، اکنون در بحبوحه اختلاف نظرها در مورد اینکه ایالات متحده مایل است چه فناوری پیشرفته ای در این هواپیماها نصب کند، معلق باقی مانده است. ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه در هفته گذشته درباره خرید معلق امارات گفت: هنوز چیزهایی برای حل کردن وجود دارد.

کشورهای عربی خلیج فارس مدت‌هاست که بیشتر نگران جنگ‌های نیابتی ایران در منطقه و توسعه موشک‌های بالستیک این کشور که می‌توانند به قلمروشان برسند هستند تا برنامه هسته‌ای‌ تهران. این موضوعات در طول بحث بر سر برجام اولیه کنار گذاشته شد، ایالات متحده و شرکای آن در مذاکرات فعلی نیز گفته اند که اولویت اول آنها بازگشت به پایبندی به توافق است و امیدوارند که بعداً به نگرانی های دیگر بپردازند. این در حالی است که ایران گفته است، قصد ندارد در هیچ زمانی درباره این موضوعات منطقه ای بحث کند.

مقامات منطقه می گویند که به دلیل فقدان نگرانی فوری ایالات متحده در مورد نگرانی های آنها، کشورهای منطقه تلاش جدیدی را برای کنار گذاشتن دشمنی های چند دهه ای که به دامن زدن به درگیری ها بین آنها کمک کرده است، آغاز کرده اند.

مهم ترین تعامل در هفته گذشته با سفر شیخ طحنون بن زاید آل نهیان، مشاور امنیت ملی امارات به تهران رخ داد. وی توسط ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور جدید ایران مورد استقبال قرار گرفت. این ملاقات، بالاترین سطح تماس بین مقامات ایرانی و اماراتی در یک دهه گذشته بود که یکی از مقامات ارشد ایرانی آن را «فصل جدیدی» در روابط نامید.

انور قرقاش، مشاور ارشد سیاست خارجی امارات متحده عربی در کنفرانس مناظره استراتژیک ابوظبی پیش از این نشست گفت: ما اقداماتی را برای تنش زدایی انجام داده ایم، زیرا هیچ علاقه ای به رویارویی نداریم. کل منطقه بهای چنین رویارویی ای را در دهه‌های آینده پرداخت خواهد کرد.

جنیفر گاویتو، معاون دستیار وزیر امور خارجه در امور ایران و عراق در ماه اکتبر به سی ان بی سی گفت: ایالات متحده از هر گونه گفتگوی مستقیمی که منجر به صلح و ثبات بیشتر در منطقه شود، استقبال می کند.

خوب است یادآور شویم که توافق هسته ای که اکنون موضوع مذاکره بین طرف ها در وین است، محور مذاکرات کشورهای عربی با تهران نیست. به گفته یک فرد آشنا با تفکرات رهبران خلیج فارس، مقامات عرب به صراحت اعلام کرده اند که آماده نیستند مذاکرات موازی پیرامون توافق هسته ای را که می تواند روند وین را تضعیف کند، پیش ببرند. این شخص گفت که ایران از آنها خواسته است تا این کار را انجام دهند اما رهبران کشورهای عربی با آن مخالفت کرده اند.

ریاض کهویجا، مشاور دفاعی مستقر در دبی گفت که کشورهای حاشیه خلیج فارس تصمیم گرفته اند به طور مستقل راه های جلوگیری از درگیری را دنبال کنند.

علاوه بر ایران، اماراتی‌ها به ترکیه و سوریه که سال‌ها از آن‌ها دور بوده‌اند و قطر نیز سفر می کنند. لازم به ذکر است که امارات متحده عربی در سال ۲۰۱۷ در کنار آمریکا و عربستان سعودی قرار گرفت و به قطع روابط دیپلماتیکش با قطر پرداخت.

هفته گذشته ، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان و حاکم بالقوه ی سعودی، سفری به دوحه، پایتخت قطر داشت که بخشی از یک تور در سراسر خلیج فارس بود. برخی تحلیلگران این سفر وی را اقدامی برای تحکیم سلطه سعودی در منطقه تفسیر کردند.

کهویجا گفت: خروج بی نظم ایالات متحده از افغانستان، انفعال آمریکا در پاسخ به حملات پهپادی حوثی ها علیه تأسیسات نفتی عربستان و ریاض همراه با سیگنال های بی توجهی واشنگتن به خاورمیانه، همگی به ایجاد این احساس برای کشورهای عربی کمک کرده اند که باید اقدام پیشگیرانه انجام داد. وی گفت: هر کشوری در تلاش است تا سیاست هایی اتخاذ کند که منافع خودش را تأمین کند. این کشورها دیگر به امید ایالات متحده نیستند.

عبدالخالق عبدالله، یکی از تحلیلگران سیاسی ساکن دوبی گفت: اگرچه کشورهای خلیج فارس از عدم مشورت دولت اوباما با آنها در مورد شرایط برجام خشمگین شدند، اما با رایزنی های منطقه ای گسترده ای که بایدن در مورد احیای مذاکرات هسته ای انجام داد تا حدودی این موضوع تسکین یافته است.

اما ارتباط کشورهای عربی با ایران مبتنی بر سیاست های آمریکا نیست. این چیزی است که منطقه بدون توجه به اینکه توافق هسته ای وجود دارد یا خیر، روی آن سرمایه گذاری می کند. کشورهای منطقه سعی دارند اعلام کنند که دیگر از واشنگتن دستور نمی گیرند.

مقامات آمریکایی معتقدند که وعده افزایش روابط اقتصادی با سایرین در منطقه انگیزه ای برای ایران در راستای موفقیت مذاکرات وین است. یکی از چندین مقام ارشد دولت که به شرط ناشناس ماندن صحبت کرد، گفت: بسیاری از کشورهای منطقه آماده تجارت با ایران هستند. تحریم ها به عنوان بخشی از یک توافق برداشته می شود و به روابط کشورهای منطقه با ایران کمک می کند.

23311