پر صدا اما …؛ در باب آخرین اثر مصطفی ملکیان

به گزارش «مبلغ»- تبلیغات کتاب «شکوه جان آدمی» اثر جناب آقای مصطفی ملکیان را که دیدم، هم از باب علاقه به حوزه عدالت و هم به جهت اهمیت نویسنده علاقمند شدم که کتاب را بخوانم. از طرف دیگر برخی دوستان که می دانستند به این حوزه علاقه دارم، چاپ این کتاب را به من خبر دادند و البته فضای خاصی هم در بعضی گروه های مجازی دیدم که «حوزویان یاد بگیرند از ملکیان که در عدالت ورود کرده و ما ورود نکردیم!». بهرحال کتاب را اینترنتی خریدم و دیروز به دستم رسید.

خود را آماده کرده بودم برای کتابی قطور و البته فلسفی. اما کتاب «شکوه جان ادمی» نوشته مصطفی ملکیان فقط ۹۵ صفحه آن در قطعی کوچک داشت. و طبق مقدمه نویسنده، کتاب فقط با نگاهی از بالا گستره مسائل عدالت را نشان می دهد، نه راه حل مسائل عدالت و نه تحلیل.

کتاب اصلا فلسفی و عمیق نبود و این، تعجب من را حین خواندن همه صفحات کتاب به همراه داشت. تا اینکه به صفحه آخر رسیدم؛ نوشته شده بود عمده این نوشته چیزی نیست جز بازآرایی و بازنویسی مقاله «عدالت» اثر دیوید میلر (David Miller)که اولین بار در سال ۲۰۱۶ در دانشنامه فلسفه استنفورد (Stanford Encyclopedia of Philosophy) به چاپ رسیده است.

فارغ از رویکردهای سیاسی آقای ملکیان که این روزها هم پررنگ تر شده، از ایشان به عنوان یک اندیشمند، انتظار یک کتاب عمیق تر را در باب عدالت داشتم نه ترجمه یک مقاله. البته باید بگویم ترجمه صرف نبود و نویسنده از منابع دیگر هم مطالب خوبی را آورده بود اما حقیقتا یک فیلسوف یا تعمق و تأملی خاص در پس این گردآوری ندیدم. وقتی هنوز کتاب را هم نخوانده بودم، در جایی گفتم که جناب آقای ملکیان در زمره عدالت پژوهان نیستند و کتاب عدالت ایشان احتمالا وسعت عدالت پژوهی را افزایش نمی دهد. اما انصاف حکم می کند بگویم کتاب ازین حیث که مصادیق و اقسام و بعضی پرسش های عدالت را ذکر کرده، برای عدالت پژوهان مبتدی مفید است اما من کتاب «نقد و بررسی نظریه های عدالت» استاد واعظی را برای ورود قوی به بحث عدالت، بیشتر توصیه می کنم.

اساسا طرفداران روشنفکرانی شبیه آقای ملکیان، خیلی خوب می توانند امتداد رسانه ای_اجتماعی اندیشمند مطلوب خود را عملی کنند. نه خود اندیشمند و نه طرفدارانش نمی‌گذارند حرف ها و پژوهش های اندیشمند در خود دفن شود. ؛ کاری که ما معمولا در قم و حوزه کمتر انجام می دهیم. برای همین است که دوستان ما در قم آثار عدالت پژوهی حوزویان را خیلی نمی شناسند.

چون متن کتاب بسیار مختصر و عمدتا (به اذعان مولف) ترجمه بود، نقدهای محتوایی هم به ذهنم رسید، اما عبور کردم و ترجیح دادم نقدی فرامتنی بنویسم.