وحید تاج: چندان تمایلی به پا گرفتن موسیقی وجود ندارد

نرگس کیانی: ۱۲ فروردین بود که اعلام شد طبق مصوبه ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا، سینما و تئاتر از گروه شغلی ۳ به ۲ منتقل شده‌ است تا با این تغییر، فعالیت این دو حوزه از هنر در شهرهای دارای شرایط نارنجی بلامانع شود. هرچند در این میان نامی از جابه‌جایی موسیقی میان گروه‌های شغلی نبود اما با تغییر وضعیت کرونایی شهر تهران از نارنجی به قرمز که ۱۶ فروردین‌ از سوی همان ستاد اعلام شد، کلیه مشاغل گروه ۲ نیز شامل تعطیلی کامل شدند تا عمر خوشحالی فعالان سینما و تئاتر از برخورداری از امکان فعالیت در شرایط نارنجی، به یک هفته هم قد ندهد.

یک ماه بعد و در ۱۸ اردیبهشت بود که بار دیگر خبر آمد سالن‌های سینما می‌توانند میزبان تماشاگران شوند و تئاتری‌ها هم می‌توانند روی صحنه بروند و حالا تیتر اَمریِ «نباید از بازگشایی‌ها ترسید» بود که در پس ظاهرِ آمرانه‌اش، درخواست می‌کرد این هنرمندان پا پیش بگذارند.

آن‌چه موجب تعجب است این است که نام موسیقی و هنرمندانش، نه در ۱۲ فروردین و هنگام جابه‌جایی دیگر اهالی هنر میان گروه‌های شغلی، شنیده شد، نه در ۱۸ اردیبهشت که وضعیت از قرمز به نارنجی تغییر پیدا کرد و اجازه بازگشایی سالن‌های سینما و تئاتر صادر شد و نه امروز که نزدیک روزهای ابتدایی تیر ۱۴۰۰ است.

۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ بود که خبر آمد سیدمجتبی حسینی، معاون امور هنری وزیر فرهنگ‌وارشاد اسلامی پس از مکاتبه اسفند ۱۳۹۹ با ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا برای قرار گرفتن اجراهای موسیقی در گروه شغلی ۲ و از سرگیری آن با رعایت با پروتکل‌های بهداشتی، مجددا با رییس کمیته امنیتی، اجتماعی و انتظامی این ستاد مکاتبه کرده است.

او در دومین نامه‌اش که باز هم بی‌پاسخ ماند چنین نوشت: «عطف به نامه قبلی مبنی بر تجدیدنظر در گروه‌بندی مشاغل و پیرو جلسه کارگروه کارشناسی کمیته امنیتی، اجتماعی و انتظامی ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا درباره قرار گرفتن سینما و تئاتر در گروه ۲ مشاغل به آگاهی می‌رساند، بسیاری از اجراهای صحنه‌ای موسیقی در گونه‌های ردیف‌دستگاهی، نواحی و کلاسیک در سالن‌های کوچک و معمولا با مخاطبان محدود برگزار می‌شود و از نظر رعایت پروتکل‌های بهداشتی و تعداد محدود تماشاگران با استفاده از درصدی از ظرفیت سالن با اجرای تئاتر و نمایشِ فیلم مشابهت دارد و مقتضی است در گروه ۲ مشاغل قرار بگیرد تا امکان برگزاری این گونه اجراها با رعایت پروتکل‌های بهداشتی میسر شود.»

موضوع دیگر اینکه چانه‌زنی برای برگرداندن اجازه اجرای زنده به هنرمندان باید توسط مدیران و متولیان دولتی موسیقی انجام شود

در نبود جوابی رسمی برای این نامه، حال سوال بی‌جواب این است که آیا اهالی موسیقی اجازه روی صحنه رفتن ندارند؟ و اگر چنین است چرا اهالی سینما و تئاتر از چنین اجازه‌ای برخوردارند؟ سوال بی‌جواب دیگر این که آیا آن‌ها خود مایل به روی صحنه رفتن نیستند، چون از خسارات مادی و معنوی اجرا در سالنی خالی از تماشاگر می‌هراسند و به همین دلیل است که شاهد تعطیلی کنسرت‌ها هستیم؟ سوالی که نمود عینی‌اش واکنش تهیه‌کنندگان و شرکت‌های برگزارکننده کنسرت‌ها و صاحبان سالن‌ها در سال ۱۳۹۹ به برقراری اجازه از سرگیری برگزاری کنسرت‌ها بود. زمانی که قرار شد صاحبان سالن‌ها، ۵۰ درصد هزینه اجرا را از تهیه‌کنندگان دریافت کنند و نه صددرصد آن را و تهیه‌کنندگان هم بی‌بالا بردن قیمت بلیت از ۵۰ درصد ظرفیت مجاز سالن بهره ببرند. اتفاقی که رخ نداد چون پیشاپیش مشخص بود که آورده مالی آن بسیار کمتر از پیش است. اتفاقی که خود سوال دیگری را پیش می آورد؛ آیا نهاد دولتی متولی موسیقی، نمی‌تواند برای کمک به غلبه بر این هراس، کمک هزینه‌ای در نظر بگیرد و حتی اگر نه تمام، دست کم بخشی از ضرر ناشی از استفاده از ۵۰ درصد ظرفیت سالن را برای اهالی موسیقی جبران کند؟  

ظاهرا به نظر می‌رسد که دست در دست دادن این دو وجه، ماجرایی را رقم زده است که چشم‌انداز تیره‌ و تارش چیزی جز خاموش‌شدن صدای موسیقی نیست. آن‌چه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگویی است با وحید تاج، خواننده شناخته‌شده و نام‌آشنای موسیقی ایرانی که تحلیلش را از وضعیت فعلی ارائه می‌کند.

تمایلی که نیست، برنامه‌ای که وجود ندارد

وحید تاج با تاکید بر این که آن‌چه می‌گوید استنباط شخصی‌اش از وضعیت موجود است و مجموع شرایط پیش رو، منجر شده است به چنین نتیجه‌ای برسد، می‌گوید: «به گمان من، در سیاست‌های کلی چندان تمایلی به پا گرفتن موسیقی وجود ندارد و در واقع برنامه‌ای برای بخش فرهنگ و مخصوصا موسیقی طراحی نشده است.»

برنده جایزه باربد سی‌وششمین جشنواره موسیقی فجر در سال ۱۳۹۹، برای خوانندگی آلبوم موسیقی «از برگ‌ها» در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان طبق نظر موجود چنین تحلیل کرد که اهالی موسیقی هم تمایلی به بازگشت به صحنه ندارند چرا که نگران عواقب مالی اجرا در سالنی با ۵۰ درصد ظرفیت مُجاز، هستند؟ و آیا نباید در پاسخِ کسانی که چنین تحلیلی را مطرح می‌کنند این سوال را پرسید که چرا وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی، معاونت هنری و دفتر موسیقی به فکر چاره‌ای، مصوب‌کردن کمک هزینه‌ای، برای جبران ۵۰ درصد ظرفیت خالی نمی‌افتند تا اهالی موسیقی با نگرانی کم‌تری روی صحنه بروند، می‌گوید: «طبیعتا، منِ نوعی، به عنوان هنرمند نمی‌توانم در شرایطی که گفته می‌شود ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا، نامه درخواست ازسرگیری کنسرت‌ها را بی‌جواب گذاشته است، برای دریافت مجوز اجرا به جایی مراجعه کنم. موضوع دیگر اینکه چانه‌زنی برای برگرداندن اجازه اجرای زنده به هنرمندان باید توسط مدیران و متولیان دولتی موسیقی انجام شود نه من. وظیفه منِ نوعی اجرا کردن است نه جنگیدن برای به دست آوردن مجوز اجراکردن. در گام بعدی حتی اگر این ستاد، با برگزاری کنسرت‌ها موافقت کند، آیا من می‌توانم از پس هزینه آن به‌عنوان مثال در تالار وحدت، با استفاده از ۵۰ درصد ظرفیت مُجاز برآیم؟ و آیا نمی‌توان سوبسیدی برای این کار در نظر گرفت که دست کم درآمد حاصل از برگزاری کنسرت، اندکی به هزینه انجام‌شده برای آن نزدیک‌تر و هنرمند کم‌تر متضرر شود؟!»

وظیفه منِ نوعی اجرا کردن است نه جنگیدن برای به دست آوردن مجوز اجراکردن

این خواننده، آهنگساز، ترانه‌سرا و مدرس موسیقی در پاسخ به این سوال که آیا بدبینانه است اگر در شرایط فعلی چشم‌اندازی تیره‌وتار برای آینده کنسرت‌های موسیقی متصور شویم، می‌افزاید: «من بدبین نیستم اما اگر مدیریت دست هنرمندان بود، اوضاع بسیار بهتر از چیزی می‌شد که هست ولی اساسا هنرمندان کاره‌ای نیستند.»

جیب‌هایی که پر از تشویق است، نه چیز دیگر

تاج در جواب این سوال که در شرایط فعلی می‌توان گفت تنها منبع درآمد اهالی موسیقی، تدریس و تولید تک‌آهنگ و انتشار آلبوم است، توضیح داد: «بسیاری از اهالی موسیقی که پیش از این برگزاری کنسرت را به عنوان منبع درآمد خود می‌شناختند در شرایط فعلی به سمت آموزش موسیقی رفته‌اند، کاری که پیش از این هم انجام می‌دادند اما اکنون شرایط را برای ادامه دادن آن، بسیار دشوارتر از پیش می‌بینند. چرا که چه صاحب آموزشگاه باشند و چه مدرس آن، می‌بایست از مراحلی دشوار برای حفظ موقعیت خود عبور کنند. در شرایط موجود برای انتشار تک‌آهنگ صرفا باید از جیب‌تان هزینه کنید و به هیچ عنوان نمی‌توان بازگشتی مالی برای آن متصور بود. وضعیت آلبوم‌های موسیقی نیز مشخص است و هنوز وارد بازار نشده، نسخه غیرقانونی آن در دسترس و قابل دانلود است. در موقعیت فعلی، جیب‌های هنرمندان پر از تشویق است و نه چیز دیگر.»  

     در این‌باره بیشتر بخوانید:

    ◾️چرا تئاتر و سینما باز است، کنسرت‌های موسیقی نه؟

    ◾️چرا درخواست ازسرگیری برگزاری کنسرت‌ها، به جایی نمی‌رسد؟

۵۸۲۴۵