نقش اسلیمی، یکی از هفت نقش اصلی در نگارگری سنتی ایران است

عبدالله احراری در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه نقش اسلیمی، یکی از هفت نقش اصلی در نگارگری سنتی ایران است اظهار کرد: نقش اسلیمی، شامل خط‌های پیچیده، منحنی‌ها و قوس‌های دورانی مختلف است.

وی در خصوص نقوش اسلامی در فرش‌های ایرانی اضافه کرد: امروزه نیز طرح اسلیمی یکی از طرح‌های پرطرفدار قالی ایران به شمار می‌رود که در طرح‌ها و نقوش فرش‌های مناطق مختلفی از جمله فرش‌های خراسان، اصفهان، کاشان، آذربایجان و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. در برخی مواقع نیز این طرح به صورت ترکیبی با نقوش دیگر طراحی و بافته می‌شود، به گونه‌ای که در کنار طرح اسلیمی از انواع و اقسام ختایا نیز استفاده می‌شود.

عضو انجمن علمی فرش ایران ادامه داد: نقوش اسلیمی در واقع نقش‌مایه‌ای پیچ در پیچ و در بسیاری از موارد حلزونی‌شکل بوده که گفته می‌شود برگرفته از درخت مو است. در بسیاری از کتب از نقوش اسلامی با عنوان عربسک یا عربی نام‌برده شده است و این نقش را از جمله نقوش اسلامی توصیف کرده‌اند.

احراری بیان کرد: اسلام در توسعه نقش‌مایه در هنرهای دستی، معماری و بسیاری از رسته‌های مختلف صنایع دستی نقش داشته و نقش‌مایه‌ای است که باب طبع تفکر اسلامی است، زیرا به صورت تجدیدیافته بوده، اما این که منشأ آن را اسلام بدانیم، برداشتی اشتباه است؛ زیرا نقوش اسلیمی در دوره پیش از اسلام نیز مورد استفاده قرار می‌گرفته است و در بسیاری از مناطق این نقش‌مایه در هنرهای سنتی قبل از اسلام نیز دیده می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: گفته می‌شود که گروهی از هنرمندان این نقش‌مایه را به حضرت علی(ع) نشان دادند و حضرت بنا به روایاتی که مستند نیست، توصیه کردند که این نقش‌مایه بیشتر مورد استفاده قرار گیرد. اسلیمی و ختایی دو نقش‌مایه‌ای هستند که بسیاری از مواقع در کنار یکدیگر به کار می‌روند و به تعبیری یکدیگر را تکمیل می‌کنند. در حالی که هر یک از آن‌ها به تنهایی نیز مورد استفاده قرار گرفته و به عنوان طرح و نقش فرش به کار می‌روند.

عضو انجمن علمی فرش ایران افزود: طرح اسلیمی در اشکال مختلفی به کار می‌رود و از زمان صفویه بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است، به گونه‌ای که در بسیاری از فرش‌های موجود از دوره صفوی، گونه‌های مختلف طرح اسلیمی دیده می‌شود. اسلیمی ترنج‌دار ترکیبی از نگاره‌های ترنج و اسلیمی به صورت اسلیمی ساده، اسلیمی دهن‌اژدر، اسلیمی شکسته یا اسلیمی لچک‌ترنج، اسلیمی خرطومی و اسلیمی ماری در فرش‌های تاریخی و فرش‌های دوره معاصر دیده می‌شود.

احراری تصریح کرد: همانطور که گفته شد اسلیمی گونه‌ای از نقش و نگار است که شامل خط‌های پیچیده، منحنی‌ها و قوس‌های دورانی مختلف می‌شود و در تزئینات، کتیبه‌ها و بعضی دیگر از کارهای نقاشی ترسیم می‌شود. اسلیمی گاهی به صورت نقش اصلی و زمانی همراه با دیگر طرح‌ها، در معماری، کتاب‌آرایی و هنرهای صناعی به‌کار رفته ‌است.

وی تشریح کرد: عبارت اسلیمی منسوب به اِسْلیم، صورت ممال واژه اسلام است و به این جهت گاهی آن را اسلامی نیز خوانده‌اند. اسلیمی یکی از هفت نقش اصلی در نگارگری سنتی ایران است. اسلیمی نمودار تجریدی «درخت زندگی» یا صورت عام درخت به ویژه درخت تاک است که با گردش‌ها و پیچش‌های پی‌درپی و هماهنگ شاخه‌های آراسته به برگ‌ها، نیم‌برگ‌ها و گره‌های آن از پایه‌ای که بند اسلیمی خوانده می‌شود، می‌روید و با نظمی خاص و شکلی چشم‌نواز که میان اجزاء آن وجود دارد، طرحی ویژه از درخت را ارائه می‌دهد.

عضو انجمن علمی فرش ایران گفت: تمام منحنی‌های اسلیمی جهتی به درون و جهتی به بیرون دارند که جزء ذات اسلیمی است که گرایش به بی‌نهایت دارد و نشانی از جاودانگی در اسلیمی به‌شمار می‌رود. اسلیمی طرحی است متشکل از قوس‌های دورانی زیبا که با چنگ‌ها، ماهیچه‌ها، سرچنگ‌ها، گره‌ها و انشعاب‌های مناسب کامل می‌شود و زیبایی و شکوه خاصی را دربر می‌گیرد.

احراری بیان کرد: نقش‌ها و طرح‌های اسلیمی ساده ، خرطومی و دهان اژدری از طرح‌هایی هستند که در هنر ایرانی بیشترین کاربرد را دارند. از دیگر طرح‌های اسلیمی می‌توان به اسلیمی حیوان‌دار، گل‌دار و برگی اشاره کرد که کاربرد کم‌تری نسبت به بقیه طرح‌های اسلیمی دارند.

وی خاطرنشان کرد: در بین طرح و نقش‌های اسلیمی، طرح دهان اژدری از طرح‌ها و نقش‌های معروف محسوب می‌شود. در این طرح انتهای شاخه دو بخش متقارن وجود دارد که منشعب می‌شود و به مانند دهان اژدها است و بر روی ساقه نیز در بخش‌های مختلف جوانه‌هایی دیده می‌شود.

عضو انجمن علمی فرش ایران ادامه داد: انواع ساختمان طرح و نقش اسلیمی دارای انواع مختلف ساختمانی است. به عنوان مثال بند (ساقه) یکی از آن‌ها به شمار می‌رود که در آن نقش ساقه یا بند در طرح و نقش اسلیمی همانند نقش ساقه گیاهان است که در این طرح سایر اجزای طرح بر روی ساقه واقع شده‌اند.

احراری افزود: سربند اسلیمی نیز از دیگر انواع ساختمان این طرح محسوب می‌شود که از سربند اسلیمی به عنوان اتصال بندهای اسلیمی به منظور افزایش دوام آن‌ها استفاده می‌شود. همچنین سر اسلیمی نیز شامل قسمت‌هایی از طرح اسلیمی می‌شود و از آن به عنوان سمبل نقش اسلیمی استفاده می‌شود که در گیاهان نماد برگ، گل و غنچه و در حیوانات هم عاج است.

انتهای پیام