نقد فیلم Cruella – بانوی دیوانه دیزنی

دیزنی در سالهای اخیر رویه‌های جدیدی پیش گرفته که اکثر آنها در گیشه موفق آمیز بودند اما برخی از این سیاست‌ها فراتر از ترکاندن گیشه عمل کردند. این استودیو کاراکترهایی خلق کرده که عمر برخی از آنها به بیش از نیم قرن می‌رسد و پتانسیل‌های فراوانی برای موشکافی بیشتر دارند. دیزنی در دنیای جادویی خودش شخصیت‌های منفی را هم فراموش نکرده و به آنها هم می‌پردازد و فیلم Cruella یکی از این موارد به شمار می‌رود. با نقد فیلم Cruella همراه ویجیاتو باشید.

فیلم Cruella با محوریت کاراکتر Cruella De Vil ساخته شده، زنی که اولین بار او را در انیمیشن ۱۰۱ سگ خالدار دیدیم و در همان زمان هم بسیار گل کرد. این انیمیشن که در هنگام اکران در برهه زمانی کوتاه مدتی پرفروش‌ترین فیلم سینمایی جهان بود ما را با زنی دیوانه از دنیای فشن و مد آشنا کرد که دوست داشت سگ‌های خالدار را بکشد و پوستشان را کنده و از آنها برای خودش و مشتریانش لباس بسازد.

کاراکتر Cruella در انیمیشن یک زن میانسال بود که رذالت و بدجنسی از سرتاپایش می‌بارید و دو نوچه کودن هم داشت که بله قربان‌گوی او بودند. کروئلا در دیگر آثاری هم که سر و کله‌اش پیدا شد تقریبا چنین زنی بود و حتی در نسخه لایواکشن دهه نود که «گلن کلوز» نقش آفرینی این کاراکتر را برعهده داشت، همچنان خلق و خوی کاراکتر انیمیشنی حفظ شده بود و تغییرات اندکی به آن داده شده بود.

واقعیت اینجاست که دیزنی اساسا چندان با «تغییر» میانه خوشی ندارد و دوست ندارد به فرمول‌های موفق آمیز پیشین دست بزند. این استودیو ترجیح می‌دهد که سنتی و محتاط رفتار کند و تا جای ممکن دست به برجی که آرام آرام طی ده‌ها سال چیده نزند. با این وجود فرمول تغییر شخصیت‌های منفی در فیلم Maleficent جواب داده بود و چراغ سبز Cruella هم از همینجا داده شد. دیزنی حالا دو سری لایواکشن بر اساس انیمیشن‌های کلاسیکش دارد: یکی بازسازی خود انیمیشن‌ها که معمولا واو به واو نسخه کلاسیک پیش می‌رود و یکی خلق یک داستان Origin (ریشه‌ای) از کاراکترهای منفی این انیمیشن‌ها که کمترین شخصیت پردازی را نسبت به قهرمانان داشتند.

ملیفیسنت با دو فیلم و بازی سحرامیز آنجلینا جولی هم در گیشه و هم در بین منتقدان موفق آمیز ظاهر شد و حالا Cruella قرار است در دنیایی رئال‌تر و جدی‌تر راه شخصیت‌های منفی دیزنی را در سینما ادامه دهد. با اینکه بسیاری از مردم انتخاب اما استون در این نقش را انتخاب چندان درستی نمی‌دانستند و عده‌ای نیز پس از نمایش تریلرها فکر کرده بودند با یک هارلی کویین دنیای دیزنی سر و کار داریم اما حالا که این اثر اکران شده می‌فهمیم که هر دوی این حدسیات اشتباه از آب در آمده‌اند. هم اما استون بازی ماندگاری از خود برجای گذاشته و هم Cruella امضای شخصی خودش را دارد و نه شبیه جوکر است و نه معشوقه‌ او.

فیلم Cruella تقریبا همه چی را ترکانده و از نو بنا کرده و در این میان چند سگ خالدار Dalmatian نیز در لا به لای فیلم قرار داده تا به زوری آن را به اثر کلاسیک و محبوب دیزنی ربط دهد.

داستان فیلم روایتگر زندگی دختری شر و شیطان و البته با مغزی نابغه به نام استلا است که در مدرسه آتش به پا می‌کند و با مادرش نیز سر سازگاری ندارد. استلا و مادرش تنها زندگی می‌کنند و به خاطر معرکه‌هایی که استلا برپا می‌کند دائما در حال جابجایی هستند تا اینکه یک روز مادر استلا بر اساس یک حادثه از بین می‌رود و استلا مجبور می‌شود در لندن به تنهایی زندگی کند.

استلا با دو پسر خیابانگرد هم سن و سال خودش آشنا می‌شود و سه نفری تبدیل به گروهی می‌شوند که امور زندگی‌شان با دزدی می‌گذرد. با اینکه همه چیز به نظر عالی می‌رسد و وضع خورد و خوراک و معیشتی آنها در جایگاه خوبی قرار دارد اما استلا از بچگی دوست داشته در دنیای مد و فشن کار کند و می‌خواهد هر طور شده به این آرزو برسد. ورود استلا به دنیای فشن اما رازهای زیادی را بر او و زندگی گذشته‌اش آشکار می‌کند که حوادث اصلی فیلم را تشکیل می‌دهند.

چند تغییر مهم در شخصیت اصلی پیش آمده که باعث شده فیلم Cruella جدا از اصالتی که به خود گرفته، به شدت جذاب شود. سن و سال کاراکتر اصلی کاهش پیدا کرده و تبدیل به دختری جوان و سرکش شده، Cruella دیگر برای تماشاگر فقط یک زن بی‌رحم نیست که به دنبال پوست حیوانات باشد و حالا ما او را از کودکی و مشقاتی که داشته می‌شناسیم. او دختری نابغه است که نبوغش نادیده گرفته می‌شود و تنها مادرش به او ایمان دارد اما او خیلی زود این عشق را هم از دست می‌دهد و تنها می‌ماند. دوستانش با اینکه او را دوست دارند اما در نهایت به فکر دزدی کردن هستند و سررشته‌ای از نبوغ و دریای متلاطم ذهن او ندارند.

شخصیت پردازی کاراکتر اصلی فیلم نقطه قوت فیلم Cruella است و همراه شدن ما از دوران کودکی تا بزرگسالی با او کمک شایانی به هرچه درک بیشتر این کاراکتر می‌کند. در این بین بازی خوب اما استون را نباید نادیده گرفت که به خوبی شخصیت دو قطبی را به تصویر می‌کشد. استلا دختری به ظاهر آرام و معصوم است و Cruella دختری سرکش و وحشی که لهجه کاملا متفاوتی هم دارد. اما استون به زیبایی هر دو کاراکتر را در قالب یک شخص بازی می‌کند و رگه‌هایی از هر دو شخصیت را در هم می‌آمیزد تا ما یادمان نرود مشغول تماشای یک نفر هستیم.

جنونی که Cruella دارد از جنس بی‌رحمی کاملی که در انیمیشن‌ها دیدیم نیست، بخشی از این جنون به شکل انتسابی در او وجود دارد اما بخش اعظم آن به صورت اکتسابی به دست آمده است. نادیده گرفته شدن او و تحقیر شدنش در کنار حقایقی که یک به یک بر او برملا می‌شوند و لحظه به لحظه او را بیشتر تحت فشار می‌گذارند، همه و همه کاری می‌کند که حال این دختر خوب نباشد. او سعی می‌کند از دنیای اطرافش و آدم‌های بی‌رحمی که دورش را فرا گرفتند انتقام بگیرد و این رویه انتقام را با بلوا به پا کردن شروع می‌کند.

شاید تنها نقطه شباهت کروئلا با جوکر در همینجا ختم شود که هر دو توسط جامعه نادیده گرفته می‌شوند اما تفاوت اینجاست که کروئلا واقعا در کار خود نبوغ خاصی دارد و نادیده گرفته شدنش باید آزاردهنده‌تر باشد. او هم مثل جوکر والدین بی‌رحمی داشته و دنیا به او پشت کرده ولی در هر حال کروئلا در دنیای شاد و رنگارنگ دیزنی زندگی می‌کند که با وجود هر چه خشونت و بی‌رحمی و سیاهی، همیشه روزنه امیدی در آن وجود دارد. کروئلا همانطور که خودش می‌گوید دختری سرخورده و افسرده است که می‌خواهد به مراحل افسردگی یک مرحله تازه اضافه کند: انتقام. انتقامی که او قرار است بگیرد مسیر خشنی دارد و بی‌رحمی درون او را بیدار می‌کند. او مثل شیطانی است که از خواب عمیق برخاسته و می‌خواهد دیگر شیاطین را نابود کند تا دوباره به لاک خودش فرو برود.

وجود یک آنتاگونیست قدرتمند در فیلمی که خودش یک شخصیت منفی معروف دارد کار سختی بوده که سازندگان از پس آن برآمدند. زنی که سلطان دنیای مد است و با اینکه رهابخش این دختر از دنیای نادیده گرفته شدن است و به نوعی ناجی او به حساب می‌آید اما قرار است رو در روی او قرار گیرد. این زن از Cruella که در انیمیشن دیده بودیم هم بی‌رحم‌تر است، می‌توان گفت او بی‌رحم‌ترین مادری است که دیزنی تاکنون به تصویر کشیده است.

ما با دو زن دیوانه طرف هستیم که هر کدام عاشق مد هستند. یکی سنتی است و دیگری مدرن‌تر و یکی کاملا بی‌رحم است و دیگری تا حدی رحم و مروت حالی‌اش می‌شود. همانطور که گفتم دنیای بی‌رحم دیزنی در اوج سیاهی هم بازهم رگه‌هایی از «شاد و رنگارنگ» بودن دارد و بی‌شک Cruella اگر با موانع استودیو سازنده‌اش روبرو نمی‌شد، اثری به مراتب تاریک‌تر از آب در می‌آمد. اما آیا امضای دیزنی که پای ثابت فیلم مانده کار را خراب کرده؟ جواب خیلی ساده است؛ خیر.

فیلم Cruella به یمن دو بازیگر قدرتمند و پردازش خوبی که شخصیت‌های اصلی دارند و همچنین استفاده هنرمندانه از دنیای کلاسیک لندن و حال و هوای دوران طلایی فشن و مدی که دارد توانسته گلیم خودش را از آب بیرون بکشد. گریم، طراحی صحنه و لباس و انتخاب درست فیلمبردار برای نمایش این جلال و شکوه کاری کرده که فیلم چشم نواز ظاهر شود. در با وجود اینکه ما با یک کارخانه فشن و دو شخصیت برخاسته از این صنعت روبرو هستیم اما قرار نیست شاهد لباس‌های رنگین و دنیایی سراسر شاد باشیم و در تک تک سکانس‌ها گویی یک فیلتر تاریکی گذاشته شده تا حال و هوای فیلم مانند ذهن شخصیت اصلی آن باقی بماند. نبوغ آمیز و مجنون که حفره‌های آن زیر این دو عنصر پنهان می‌شود.

فیلمنامه فیلم Cruella قطعا بی‌نقص نیست اما سیر روایت خود را به درستی طی می‌کند و پیچش‌های داستانی جذابی در خود دارد که برخی از آنها قابل حدس هستند و برخی دیگر انصافا می‌توانند به مخاطب رودست بزنند. شخصیت‌های فرعی داستان حرف خاصی برای گفتن ندارند و نوچه‌هایی که حالا بال و پر پیدا کردند کماکان فرصتی برای عرض اندام ندارند و فیلم با وجود اینکه نسبت به آثار دیزنی تقریبا طولانی است (دو ساعت) اما تمام تمرکز خود را روی شخصیت اصلی‌اش گذاشته تا آن را ستاره اثر کند و دیگران تنها زرق و برق دور این درخشش باشند.

فیلم Cruella هم می‌تواند برای بچه‌ها جذاب باشد و هم بزرگسالانی که کنار آنها نشستند تا شخصیت منفی دوران کودکی‌شان را در سر و شکلی تازه ببینند. فیلمی که می‌تواند چراغ سبزی برای ساخته شدن دیگر آثار با محوریت شخصیت‌های منفی دیزنی را روشن کند. دیزنی با اندک جسارتی که به خرج داده به این مهم دست پیدا کرده و ای کاش یاد بگیرد جسارت‌های بیشتر می‌تواند کاری کند که دیزنی تاریخ را از نو بنویسد و نه اینکه آن را در هیبتی تازه بازآفرینی کند. Cruella خلق مجدد یک کاراکتر است و نه یک بازآفرینی؛ خلقی که به نتیجه خوبی رسیده و نقش اما استون در این پروسه بر همگان واضح و مبرهن است.

با بهترین فیلم‌ها از نگاه ویجیاتو آشنا شوید:

• بهترین فیلم‌های اکشن بین‌المللی یک دهه اخیر کدام است؟
• از بدترین تا بهترین: همه انیمیشن‌های استودیوی پیکسار
• با بهترین فیلم‌های عروسکی تاریخ آشنا شوید
• بهترین فیلم‌های ترسناک فرانسوی تاریخ