میراث بامیان را به یادآوریم و بترسیم

رضا دبیری‌نژاد ـ کارشناس موزه و پژوهشگر در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده با اشاره به نگرانی‌هایی که طالبان در ارتباط با حفاظت از میراث باستانی و تاریخی افغانستان و میراث مشترک فرهنگی در جغرافیای کشور همسایه به وجود آورده‌، نوشته است: «این روزها که خبرهای مختلفی از کشور افغانستان می‌رسد، جدا از خاطراتی که از روزگار نه چندان دورِ ناامنی و بی‌ثبات در این کشور به یاد می‌آید، بخشی نیز یادآور خاطراتی و تصاویر تلخی است که به موزه‌ها و میراث افغانستان در آن دوران آسیب رسید و در ذهن‌ها هنوز باقی مانده است، همچون تصویر میراث «بامیان» که در همان بی‌ثباتی‌ها مورد تعرض قرار گرفت.

 حالا که افغانستان دوباره در ناامنی فرو رفته است و نهادهای دولتیِ آن در حال فروریزی است، یک نگرانیِ ناپیدا در میان همه اخبار وجود دارد و آن هم خطراتی است که در کمین میراث منقول و غیرمنقول افغانستان نشسته است؛ کشوری که تا چندی پیش‌تر بخشی از ایران بود و از این‌رو دارای خاطره‌ها و میراث دیرینۀ مشترک با حوزه فرهنگی ایران است، از اسطوره زال و رودابه تا معماری مشترک و حتی زبان فارسی…

این روزها مدام تصاویری از ارگ هرات به یاد می‌آید، هرات که میراث بسیاری از تمدن ایرانی و تمدن بشری دارد. این روزها خبر سقوط مزار شریف می‌رسد و ما آیین‌ها و میراث آن را به یاد  می‌آوریم. این روزها به یاد می‌آید چگونه و با چه سختی‌ای دوباره موزه ملی گنجینه‌هایش را در خطرها پنهان کرد و از گزند در امان نگه داشت و چگونه دوباره آن موزه برپا شد. اگرچه کنوانسیون‌های جهانی بر حفاظت از میراث بشری و در امان بودن موزه‌ها و اماکن تاریخی در دوران جنگ‌ها تأکید کرده‌اند، اما ترس از آن است که در جنگ‌طلبی‌ها کسی قوانین را به یاد نیاورد و در ناامنی‌ها و بی‌ثباتی‌ها، منفعت‌طلبی‌ها افزون‌تر می‌شود و همان دم است که گنجینه‌های بشری غارت می‌شوند و یا به اشتباه دیده می‌شوند و با نگاهی افراطی تخریب می‌شوند.

اینک ما ایرانی‌ها که همسایگان دیرینه این دیار هستیم و به میراث افغانستان به مثابه میراث مشترک فرهنگی نگاه می‌کنیم باید نگران باشیم و برای این میراث، دل بسوزانیم و هر اقدامی که می‌توانیم برای صیانت و امنیت این میراث‌ها به عمل آوریم.

حالا وقت آن است که مجامع تخصصی میراث فرهنگی و نهادهای فرهنگی، حامی میراث بی‌صدا و میراث‌بانان در خطر افغانستان شوند تا فردایی نه‌چندان دور حسرت نخوریم و غم‌دار این میراث زخم‌خورده نشویم. ما هر کدام در حوزه خودمان در مقابل دردهای بشری و دردهای همسایگان مسؤولیم و حالا فرهنگ‌وران ایرانی باید درد و خطر را برای فرهنگ افغانستان ببینند و فریاد آورند.»

طالبان در حملاتی که در سال ۲۰۰۱ داشت، مجمسه‌های غول‌پیکر بامیان را که حدود ۱۶۰۰ سال قدمت داشتند به همراه دیگر آثار تاریخی این کشور تخریب کرد.

انتهای پیام