میراث ایران در ۱۰۰ سال چگونه حفاظت شد؟

به گزارش ایسنا، نشست یک‌صد سال حفاظت از میراث‌فرهنگی به همت شورای هماهنگی سازمان‌های غیردولتی میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، ایکوم ایران و وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با حضور شماری از پیشکسوتان و استادان حوزه حفاظت و مرمت بناها و بافت‌های تاریخی برگزار شد. صاحب‌نظران در این نشست به بررسی تغییر و تحولات حفاظت از میراث‌فرهنگیِ گذشته و امروز کشور پرداختند.

محمدمنصور فلامکی از چهره‌های ماندگار معماری و حفاظت و مرمت ایران، برگزاری این نشست را ارزشمند بیان کرد و گفت: بررسی صدسال حفاظت و مرمت آثار تاریخی توسط صاحب‌نظران اقدام ارزشمندی است که حتما ثمرۀ خوبی خواهد داشت، زیرا با همراهی انجمن‌های مرتبط با حوزه‌های میراث‌فرهنگی و مستقل از دولت انجام شده است و نیازمند کمی محبت بیشتر نیز خواهد بود تا پایان خوبی پیدا کند.

این چهره ماندگار حوزه معماری و مرمت ایران در ادامه به تاسیس انجمن آثار ملی ایران در دوره پهلوی اول اشاره کرد و افزود: در آن زمان، نگرش تازه‌ای برای حفظ بناهای تاریخی ما شکل می‌گیرد و بسیاری از بزرگان ما را به شوق می‌آورد تا انجمن آثار ملی ایران را برپا کنند. این انجمن که پیش از تاسیس سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی تاسیس شده بود نقش مهمی در حفظ آثار تاریخی ما ایفا کرد و همچنان نیز دایر است. البته، با وجود تغییرات و تحولات سال‌های گذشته، همچنان شاهد فضایی دوستانه و بااحترام برای حفظ آثار تاریخی در آن هستیم.

فرهاد نظری، کارشناس میراث‌فرهنگی با اشاره به این‌که حفاظت و مرمت آثار تاریخی در یک‌صد سال گذشته فراز و فرودهای فراوانی را طی کرد، اظهار کرد: نکته قابل ملاحظه و مهم این است که میان شیوه حفاظت و مرمت در گذشته، یعنی پیش از انقلاب مشروطه و پس از آن باید تفاوت قائل شد.

او اضافه کرد: حفاظت از آثار تاریخی در قرون گذشته همیشه وجود داشته است، اما با آن‌چه امروز یعنی پس از انقلاب مشروطه شاهد آن بودیم تفاوت بسیار داشته است و تنها اشتراک آن در لفظ واژۀ حفاظت است و نه در مفهوم.

او ادامه داد: به‌عنوان مثال تخت‌جمشید که یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ما است، چندین دهه است که مورد حفاظت قرار گرفته و به ثبت ملی و جهانی رسیده است. توسط باستان‌شناسان و پژوهشگران برجسته مورد کاوش و پژوهش قرار گرفته، در محوطه آن نگهبان وجود دارد و فارغ از کمیت و کیفیت کار تمام مسائل حفاظتی در آن‌جا اعمال می‌شود که هیچ یک از آن‌ها تا پیش از دوران ناصرالدین‌شاه انجام نمی‌شد، در حالی که مسجد جامع اصفهان در سده‌های گذشته مدام توسط مردم مورد تعمیر و مرمت قرار می‌گرفته است.

نظری با طرح این سوال که چرا مردم برای حفظ و نگهداری مسجد جامع اصفهان اقداماتی را انجام می‌دادند اما برای تخت‌جمشید خیر؟ گفت: این پرسش بنیادینی است که پاسخ به آن می‌تواند به روشن شدن تفاوت میان مفهوم شیوه حفاظت در گذشته و امروز کمک کند. علت این تفاوت در این است که در گذشته حفاظت از آثار تاریخی با این هدف که آن آثار چه نقشی در زندگی روزمره مردم داشته صورت می‌گرفته. همچنان که امروز یک تپه باستانی را با علم به این‌که از گذشته ما اطلاعات مهم و مفیدی در اختیارمان می‌گذارد حفظ می‌کنیم. اما از آن‌جایی که شیوۀ این ارزش‌گذاری در گذشته و امروز متفاوت بوده در حفظ و نگهداری آثار تاریخی نیز تفاوت ایجاد می‌کرده است.

او اضافه کرد: هرچند در قرون پیش از مشروطه نیز شاهد توجه پادشاهان نسبت به آثاری چون تخت‌جمشید و تاق‌بستان بوده‌ایم که از آن‌ها بازدید می‌کردند و حتی اثر و یا کتیبه‌ای از خود با علم به این‌که در آن محوطه ماندگار خواهد بود درست می‌کردند، اما کمتر به فکر مرمت و تعمیر آن‌ها بودند. بنابراین در نظر گرفتن این نکات برای روشن شدن تفاوت میان حفاظت از آثار در گذشته و امروز بسیار مهم است.

علیرضا قلی‌نژاد پیربازاری، عضو پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز به تاریخچه شکل‌گیری حفاظت از میراث‌فرهنگی در ایران اشاره کرد و گفت: از زمانی که اولین توجه‌ها از خارج کشور به آثار تاریخی ایران انجام می‌شود، انحصار فعالیت باستان‌شناسی به فرانسوی‌ها داده می‌شود تا سال ۱۳۰۰ که اداره عتیقات و سپس انجمن آثار ملی، سازمان ملی حفاظت و پس از انقلاب سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری که اکنون تبدیل به وزارتخانه شده است تاسیس شود. یک نکته مشخص است و آن این‌که حفاظت از آثار ملی جایی رسمیت پیدا کرده که ما با ادبیات بین‌المللی این حوزه آشنا شده‌ایم. از این‌رو باید برای حفاظت بیشتر و باکیفیت‌تر این حوزه رجعتی به خود داشته باشیم، میراث فرهنگی ملموس را با توجه به آن‌چه خودمان داشتیم تعریف کنیم، زیرا بدون توجه عمیق به محتوای مرمت این اتفاق کیفیت لازم را نخواهد داشت.

محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی وزارتخانه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز با بیان این‌که بررسی تاریخی حفاظت از میراث‌فرهنگی کمی سخت و پیچیده است، گفت: امروز ما نیازمند این هستیم که قوانین و قواعد حفاظت از آثار تاریخی در دروان گذشته را با یک نگاه علمی و طبقه‌بندی‌شده مورد بررسی قرار دهیم تا متوجه شویم این امر در گذشته و امروز چگونه صورت می‌گرفته و تا چه میزان از قواعد و قوانین موجود چه در گذشته جنبۀ اجرایی و عملی داشته است.

شورای هماهنگی سازمان‌های غیردولتی میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ایران با همراهی ایکوم ایران و وزارتخانه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، به مناسبت تغییر سده خورشیدی نشست‌هایی را با عنوان «یک‌صدسال فرهنگ و هنر» با حضور کارشناسان با موضوعات مرتبط با میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برگزار می‌کند و به بررسی آن‌چه در یک‌صد سال گذشته در حوزه‌های مرتبط با میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی رخ داده است، می‌پردازد.

انتهای پیام