مهم‌ترین آثار مایکل مور، مستندساز خبرساز این‌روز‌ها

روزنامه خراسان – مصطفی قاسمیان: در روز‌های پس از حماقت ترامپ و ترور ناجوانمردانه سردار سلیمانی فرمانده نظامی ایران، شماری از سینماگران آمریکایی، همپای نویسندگان و دیگر چهره‌های مشهور، این عملیات تروریستی را محکوم کردند.

مایکل مور یکی از چهره‌هایی است که واکنش‌های پررنگ‌تر و بیشتری نسبت به بقیه داشته و بیش از دیگران، نامش در رسانه‌ها مطرح شده است. او چندین اظهارنظر و حتی درخواستی نیز از رهبر انقلاب داشته است. در گزارش پیش رو با این مستندساز آمریکایی آشنا می‌شویم.

شهرت با اولین مستند

مایکل مور مستندساز است و تقریباً هر آن چه در رسانه‌های فارسی‌زبان به عنوان سابقه او می‌آید، همین یک کلمه است. «مایکل فرانسیس مور» ۶۵ ساله، متولد شهر کوچک «فلینت» در ایالت میشیگان آمریکاست. در آن زمان فلینت یک شهر صنعتی بود و محل تعداد زیادی از کارخانه‌های شرکت بزرگ «جنرال موتورز». والدین و پدربزرگ او نیز در همان کارخانه مشغول بودند و اولین فیلم مستند مایکل هم که در ۳۵ سالگی ساخت، درباره تعطیلی همین کارخانه‌های جنرال موتورز و انتقال آن‌ها به مکزیک، بنا به تصمیم راجر اسمیت مدیر اجرایی جنرال موتورز بود.

مستند «راجر و من» عواقب گرفتن این تصمیم را بر اقتصاد محلی بررسی کرده که باعث شد شمار کارگران شاغل این شهر، ۳۰ هزار نفر کاهش یابد. احتمالاً این اتفاق را که در زندگی مایکل مور جوان، اهمیت زیادی داشته، می‌توان از دلایلی برشمرد که نگاه انتقادی به اقتصاد سرمایه‌داری و تصمیمات سرمایه‌داران کلان را از همان جوانی در وی به وجود آورده بود. مستند «راجر و من» در سینمای مستند دهه ۸۰ آمریکا، جایگاه مهمی دارد و میانگین امتیاز ۱۰۰ درصد را از منتقدان سایت راتن تومیتوز دریافت کرده است. مایکل مور با همین فیلم مستند، به شهرت رسید.

دریافت امی و اسکار

مایکل مور مدتی بعد و در اواسط دهه ۹۰، یک برنامه تلویزیونی ۱۷ قسمتی با عنوان «ملت تلویزیونی» برای NBC تولید و اجرا کرد که در آن با اخبار روز، شوخی می‌کرد. او در این زمان برای تولید این برنامه، جایزه امی (موسوم به اسکار تلویزیونی) گرفت. او مدتی بعد یک تجربه تا حدودی ناموفق در سینمای داستانی داشت که باعث شد دیگر به سمت آن نرود و تنها در سینمای مستند کار کند.

او در همان دهه ۹۰، یک برنامه تلویزیونی دیگر نیز با همان سبک قبلی، این بار به نام «حقیقت تلخ» تولید کرد که باز هم نامزد جایزه امی شد. مایکل مور در سال ۲۰۰۳ با نگاهی به واقعه کشتار دبیرستان کلمباین که باعث کشته شدن ۱۲ دانش‌آموز و یک معلم شد، مستند «بولینگ برای کلمباین» را در نقد قانون مجوز حمل سلاح در آمریکا ساخت و برای آن، برنده جایزه اسکار بهترین فیلم مستند شد. این تنها جایزه اسکار مایکل مور است.

موفقیت‌های بی‌سابقه با «فارنهایت»

فیلم بعدی مایکل مور، مشهورترین اثر اوست: «فارنهایت ۹/۱۱» که به نقد عملکرد جرج بوش و رسانه‌های آمریکایی در حمله به عراق و ماجرا‌های پس از ۱۱ سپتامبر می‌پردازد. این مستند موفقیت‌های تاریخی کسب کرده است، از جمله جایزه نخل طلای بهترین فیلم در جشنواره کن و همچنین جایزه فیپرشی در همین جشنواره. پس از نمایش این فیلم در جشنواره کن، حضار سالن ۲۰ دقیقه به صورت ایستاده، مایکل مور را تشویق کردند؛ رکورد طولانی‌ترین تشویق تاریخ جشنواره کن.

«فارنهایت ۹/۱۱» با فروش ۲۲۲ میلیون دلاری، پرفروش‌ترین مستند تاریخ سینما هم شد. این فیلم مستند با وجود کسب جوایز فراوان و شکستن رکورد‌هایی که خواندید، اما در اسکار مورد توجه قرار نگرفت و حتی نامزد اسکار بهترین فیلم مستند هم نشد. «فارنهایت ۹/۱۱» اوج موفقیت مایکل مور محسوب می‌شود که در آینده نیز نتوانست آن را تکرار کند.

همواره خبرساز

مایکل مور پس از توفیق فوق‌العاده «فارنهایت ۹/۱۱» چندین فیلم مستند دیگر هم ساخته که تقریباً هر بار با فروش مناسب در گیشه، جنجال و همچنین نظرات مثبت منتقدان بدرقه شده؛ آثاری از جمله «سیکو» درباره سیستم بهداشت و درمان آمریکا، «کاپیتالیسم: یک داستان عاشقانه» درباره نظام سرمایه‌داری آمریکا، «بعد به کجا حمله کنیم» درباره جنگ‌افروزی‌های کاخ سفید و «مایکل مور در ترامپلند» درباره به قدرت رسیدن دونالد ترامپ.

آخرین فیلم مستند او، «فارنهایت ۱۱/۹» نام دارد و باز هم به دوران ترامپ می‌پردازد. از ویژگی‌های بارز آثار مایکل مور، حس شوخ‌طبعی او درباره وقایع است که در همه فیلم‌هایش دیده می‌شود و به امضای این مستندساز برجسته تبدیل شده است. فرایند جهانی سازی، نظام سرمایه داری، جنگ افروزی‌های دولتمردان آمریکایی و قانون حمل سلاح محل اصلی‌ترین انتقادات اوست.