مروری بر فرازوفرودهای مهم نفت در نیم قرن اخیر

روزنامه خراسان – ناصری: بهای نفت از اولین شوک نفتی در سال ۱۹۷۳ تاکنون فراز و فرود‌های زیادی را طی کرده و از ۵ دلار تا بیش از ۱۴۷ دلار را تجربه کرده است. نگاهی به نوسانات نفت در طی حدود ۵۰ سال اخیر نشان می‌دهد که با رونق گرفتن اقتصاد یا کاهش تولید، قیمت نفت اوج می‌گیرد و با توجه به تحولات سیاسی، اقتصادی و حتی موضوعاتی مانند کرونا که این روز‌ها همه ابعاد زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده و برای اولین بار قیمت نفت را به زیر صفر یا منفی رسانده است کاهش می‌یابد که در ادامه، آن‌ها را نوشته ایم. می‌شود فهمید که قیمت کنونی نفت ماندگار نخواهد بود.

۱۹۶۰ – تشکیل اوپک – ۲ دلار

سال ۱۹۶۰ شاید نقطه عطفی برای اندازه گیری نوسانات قیمت نفت تاکنون باشد. در این سال سازمان کشور‌های صادر کننده نفت به نام اوپک توسط ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا ایجاد می‌شود. در سال تشکیل اوپک قیمت نفت هر بشکه یک دلار و ۶۳ سنت بود که تا سال ۱۹۷۳ میلادی هم به حدود ۳ دلار رسید.

۱۹۷۳ – جنگ اعراب و رژیم اشغالگر – ۱۲ دلار

سال ۱۹۷۳ اولین شوک نفتی در جهان رقم خورد و با افزایش خیره کننده چهار برابری همراه شد و اوپک برای اولین بار کنترل قیمت‌ها را از دست شرکت‌های چند ملیتی غربی خارج و کانادا، ژاپن، هلند، انگلستان و آمریکا را به دلیل حمایت از اسرائیل در جنگ شش روزه تحریم کرد. بعد از این اتفاق اوپک برای اولین بار بدون مشورت و مذاکره با کمپانی‌های نفتی قیمت نفت را افزایش داد که باعث شد قیمت بازار از ۳ دلار برای هر بشکه به ۱۲ دلار افزایش یابد. قیمت نفت تا سال ۱۹۷۹ نوسان زیادی نداشت و بین ۱۱ تا ۱۳ دلار در نوسان بود.

۱۹۷۹ – وقوع جنگ تحمیلی – ۳۵ دلار

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در کشورمان عراق با حمایت گسترده کشور‌های غربی جنگ هشت ساله‌ای را علیه ایران رقم زد. در طی این هشت سال به دلیل کاهش صادرات نفت در ایران که دومین تولید کننده نفت اوپک است و عراق، قیمت نفت جهش بلندی داشت و قیمت نفت تا ۳۵ دلار در هر بشکه رسید.

۱۹۸۶ – قبول قطعنامه – ۱۳ دلار

ایران یکی از بزرگ‌ترین تامین کنندگان نفت جهان است و تاثیر زیادی بر روی قیمت نفت دارد. بعد از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و پایان جنگ ناگهان بازار نفت با شوک بزرگی همراه می‌شود و افت شدیدی را شاهد هستیم. در این سال قیمت نفت به ۱۳ دلار کاهش یافت و تا ابتدای دهه ۹۰ میلادی قیمت نفت با نوسان کمی همراه بود.

۱۹۹۰ – اشغال کویت – ۴۲ دلار

تهاجم عراق به کویت قیمت‌های نفت را در ماه اکتبر این سال به ۴۱ دلار و ۹۰ سنت، که تا این زمان بی سابقه بوده رساند، اما این افزایش بسیار کوتاه بود، چون نیرو‌های تحت رهبری آمریکا امنیت میدان‌های بزرگ عربستان سعودی و خطوط کشتیرانی در خلیج فارس را برقرار کردند و عراق هم در جنگی توسط آمریکا از کویت خارج شد.

۱۹۹۸ – رکود ببر‌های آسیا – ۹ دلار

از سال ۱۹۹۷ اقتصاد کشور‌های شرق آسیا معروف به ببر‌های آسیا وارد دوران رکود می‌شود و ترس از سقوط، اقتصاد جهانی نفت را در سال ۱۹۹۸ به پایین‌ترین قیمت در آن سال‌ها می‌رساند. اندونزی، کره جنوبی، تایلند و حتی ژاپن از جمله کشور‌هایی بودند که این بحران بسیار بر آن‌ها تأثیر گذاشت. بهای نفت خام برنت در پایان این سال به ۹ دلار و ۵۵ سنت درهر بشکه رسید، اما دسامبر سال ۱۹۹۸ نقطه پایان کاهش بهای نفت و آغاز روندی است که طی آن بهای نفت طی ۹ سال ۱۵ برابر افزایش می‌یابد.

۲۰۰۳ – تهاجم آمریکا به عراق – ۵۰ دلار

با شروع ماجراجویی آمریکا در خاک عراق و تهاجم آمریکا به این کشور صادرات ۲ و نیم میلیون بشکه‌ای عراق تعطیل شد و حضور آمریکا و جنگ افروزی هایش زنگ خطری را در خاورمیانه که بیشترین ذخایر نفت جهان را در خود جای داده به صدا درآورد و دوباره قیمت نفت را بالابرد. مصرف نفت چین هم که سال‌ها رشد اقتصادی دو رقمی را تجربه می‌کرد، به دو برابر رسید و همین تقاضای زیاد نفت در جهان، قیمت آن را روز به روز بالا برد و تا ۵۰ دلار رساند.

۲۰۰۵ – توفان‌های کاترینا و ریتا – ۶۸ دلار

بهای نفت خام در ماه آگوست ۲۰۰۵ به بیش از ۶۸ دلار در هر بشکه افزایش می‌یابد. توفان‌های کاترینا و ریتا که به تاسیسات پالایشی آمریکا در خلیج مکزیک آسیب می‌زنند، علت این افزایش هستند. میانگین نفت در این سال ۵۰ دلار و ۶۰ سنت بوده است.

۲۰۰۷ – تنش ترکیه و عراق – ۹۰ دلار

هر چند قیمت‌ها در اوایل سال ۲۰۰۷ نسبت به سال ۲۰۰۶ اندکی کاهش یافت، اما ترکیبی از عوامل مانند تنش در مرز ترکیه و عراق و کاهش ارزش دلار، که نفت بیشتر کشور‌های مصرف کننده عمده بر اساس آن تعیین می‌شود، بهای نفت را در اکتبر این سال تا ۹۰ دلار در هر بشکه افزایش داد و این صعود تا سال بعد هم ادامه داشت.

۲۰۰۸ – نفت در اوج – ۱۴۷ دلار

سال ۲۰۰۸ قیمت نفت به اوج خود تاکنون رسید و بعد از این سال بود که روند کاهشی قیمت نفت کلید خورد. قیمت نفت در شش ماه نخست سال ۲۰۰۸ به طور نسبتا پیوسته افزایش داشت و ۱۱ جولای همین سال بهای هر بشکه نفت خام به بیش از ۱۴۷ دلار رسید. به گزارش رویترز، چهار روز بعد از رکورد تاریخی قیمت نفت رئیس فدرال رزرو آمریکا اعلام کرد آمریکا به دلیل رکود اقتصادی به دنبال کاهش تقاضای نفت و فروش نفت است. بعد از این تصمیم چند ماه بعد در اواسط سپتامبر قیمت نفت به کمتر از ۱۰۰ دلار در هر بشکه کاهش یافت و این روند هنوز ادامه دارد.

۲۰۰۹ – دومین رکود اقتصادی – ۶۰ دلار

بحران مالی سال ۲۰۰۸ توسط بسیاری از اقتصاددانان به عنوان بدترین بحران مالی از زمان رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰ شناخته می‌شود. این رکود باعث شد بازار‌های سهام در سراسر جهان کاهش شدیدی پیدا کند. این بحران نقش مهمی در شکست کسب و کار‌های کلیدی و کاهش ثروت مصرف‌کنندگان داشت و یک رکود بی سابقه در فعالیت‌های اقتصادی در سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ محسوب می‌شد. همین اتفاق قیمت نفت را تا ۶۰ دلار کاهش داد و به تدریج از سال ۲۰۱۱ قیمت نفت افزایش یافت.

۲۰۱۲ – همچنان بالای ۱۰۰ دلار – ۱۱۲ دلار

حذف مالیات‌ها در بزرگ‌ترین کشور مصرف کننده نفت، باعث شد دوباره قیمت نفت روند رو به رشد خود را در پیش بگیرد. بر اساس قانون بودجه ۲۰۱۳ آمریکا، قرار بود از ابتدای این سال مالیات‌ها در این کشور افزایش پیدا کند، اما نمایندگان کنگره آمریکا پس از بحث و جدل‌های بسیار در آخرین لحظات طرح توقف افزایش مالیات‌ها و کاهش هزینه‌های عمومی در این سال را به تصویب رساندند که باعث شد قیمت نفت به ۱۱۲ دلار برسد.

۲۰۱۵ – صادرات نفت آمریکا – ۴۹ دلار

یکی از مهم‌ترین دلایلی که به گزارش مرکز پژوهش‌ها در این سال قیمت نفت کاهش چشم گیری پیدا کرد این بود که آمریکا ممنوعیت ۴۰ ساله صادرات نفت را بر عهده داشت. از سوی دیگر موسسه بیکر هیوز هم اعلام کرد تعداد دکل‌های حفاری آمریکا در ماه دسامبر افزایش یافته است و افزایش تعداد دکل‌های حفاری آمریکا به معنی افزایش بهره‌وری تولیدکننده‌های نفت است. همین اتفاق قیمت نفت را کاهش داد به طوری که میانگین قیمت در این سال به ۴۹ دلار و ۴۹ سنت در هر بشکه رسید. این قیمت در سال بعد هم روند کاهشی داشت و به ۴۰ دلار هم رسید.