«مجلس توبه‌نامه‌نویسی اسماعیل بزاز» سرگذشت اندوه‌بار نمایش‌سازان رنج‌دیده

به گزارش خبرآنلاین، «مجلس توبه‌نامه‌نویسی اسماعیل بزاز» نام مونولوگی است به نویسندگی حسین کیانی و کارگردانی کارن کیانی با بازی بهروز پناهنده که از ۱۵ فروردین در سالن کوچک تالار مولوی روی صحنه رفته است.
آن‌چه این بار دست‌مایه کار حسین کیانی، نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر برای نگارش قرار گرفته است یکی از مقلدان نمایش‌های دربار ناصرالدین شاه قاجار، اسماعیل بزاز است. آن‌طور که در شرح روزگار اسماعیل بزار آمده است او و گروهش سال‌ها در حضور شاه و درباریان بازی می‌کردند و عمری، درباریانی را که صلاح بود و گاه و بیگاه به اشاره شاه به مسخره می‌گرفتند. اسماعیل بزاز چنان‌که از لقبش پیداست بزاز بود و از نمایشگری مایه داشت. او که ابتدا در جمع دوستان خوشمزگی می‌کرد و آن‌ها را می خنداند، کم‌کم کارش بالا گرفت و در مجالس اعیان هم حاضر شد. اسماعیل به همراه کریم شیره‌ای یکی از هنرمندان محبوب ناصرالدین شاه بود و یکی از سردسته‌های عمله طرب شاهنشاهی شد. آن‌طور که در تاریخ در مورد اسماعیل بزاز آمده است او در اواخر عمر دست از بازی و تقلید می‌کشد، به مکه می‌رود و توبه می‌کند اما آن‌طور که حسین کیانی به تصویر کشیده است توبه داده می‌شود و «مجلس توبه‌نامه‌نویسی اسماعیل بزاز» شرح این توبه داده شدن است و اسماعیل بزازی که نمی‌خواهد توبه‌نامه بنویسد برای حسین کیانی نمادی شده است تا از «تاریخ سوگ‌ناک و تاسف‌بار هنر نمایش ایران و سرگذشت اندوه‌بار نمایش‌سازان و نمایش‌نویسان و نمایشگران رنج‌دیده، کام‌ندیده و قدرنشناخته» بنویسد. نمایشگرانی که رنج‌شان از توبه‌نامه‌نویسی اسماعیل بزاز شروع می‌شود و به مهاجرت و دوری‌گزینی ناگزیز می‌رسد.

حسین کیانی، کارگردانی این اثر را به فرزندش، کارن کیانی سپرده است. کارن کیانی متولد تیرماه ۱۳۸۶، بودن بر صحنه تئاتر را از سال ۱۳۹۴ با حضور در گروه نوازندگان نمایش «مضحکه‌ شبیه قتل» در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر آغاز کرد و طی این سال‌ها در نمایش‌های «تیاتر سعدی، تابستان سی‌ودو»، «همسایه آقا»، «روز عقیم»، «چشم به راه میرغضب» و «پروین» در بخش‌های گوناگون اجرایی حضور داشت و در نمایش «کافه کات» و «ط» دستیار اولی کارگردان را تجربه کرد.

او در مورد چگونگی شکل‌گیری نمایش «مجلس توبه‌نامه‌نویسی اسماعیل بزاز» و نخستین اجرای آن در دومین جشنواره چندرسانه‌ای میراث فرهنگی گفت: «حسین کیانی که پیش از هر چیز باید اشاره کنم شکل‌گیری نمایش «مجلس توبه‌نامه‌نویسی اسماعیل بزاز» مدیون حضور اوست، پیش از این نگارش این نمایشنامه را در قالب اثری با حضور شش، چهار و دو بازیگر در ذهن داشت تا این که شهرام گیل‌آبادی از جمله داوران دومین جشنواره چندرسانه‌ای میراث فرهنگی پیشنهاد نگارش متنی مونولوگ برای کارگردانی توسط من را به او داد و این‌طور شد که «مجلس توبه‌نامه‌نویسی اسماعیل بزاز» برای حضور در این جشنواره در قالب مونولوگ درآمد. این اثر اگرچه اثری برای اجرا در سالنی بلک‌باکس بود اما در قالب اجرایی محیطی با بازی پرهام ولی‌زاده در این جشنواره روی صحنه رفت و در بخش جوایز تئاتر عمارت آن موفق به کسب دیپلم افتخار و جایزه نقدی شد.»

او در مورد شیوه کارگردانی این اثر اشاره کرد: «آن‌چه من در نخستین مواجهه با متن به آن فکر کردم این بود که یک بازیگر چگونه باید هدایت شود تا بتواند متنی یک ساعته را براساس نمایشنامه‌ای از حسین کیانی با مهارت شناخته‌شده‌اش در نگارش متون قاجاری به درستی اجرا کند. آن‌چه پیش از هر چیز توجه مرا به این متن جلب کرد امکان گسترده‌ای بود که برای بازی در بازی فراهم می‌کرد و اسماعیل بزاز را به کرات به جای دیگر کاراکترها از ناصرالدین‌شاه تا مردم کوچه و بازار می‌نشاند. امکانی که از جمله شگردهای قدیمی نمایش ایرانی است و اجرای درست آن برای من از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بود.»

این کارگردان جوان با اشاره به حضور بهروز پناهنده، بازیگر نقش اسماعیل بزاز در مجلس توبه‌نامه‌نویسی‌اش، گفت: «بهروز پناهنده، بازیگر شناخته‌شده و توانمند با عطف به شناختش از گروه تئاتر چریکه و سوابق بازی‌اش در نمایش‌های ایرانی بازی در این نمایش را پذیرفت. سوابقی که از جمله آن‌ها می‌توان به بازی در نقش سمک عیار در نمایشی به همین نام به کارگردانی زنده‌یاد جواد ذوالفقاری در سال ۱۳۹۰ در تالار مولوی اشاره کرد یا از حضور او در نمایش «پایین‌گذر سقاخانه» به کارگردانی رضا بهرامی در سال ۱۴۰۱ در تماشاخانه سنگلج نام برد. پس از تغییر بازیگر نمایش در پی اجرا در جشنواره، نخستین گزینه گروه بهروز پناهنده بود و در طول تمرین‌ها ‌چنان با یکدیگر تعامل و بده‌بستان داشتیم که ایده‌هایی هم از سمت او به اجرا اضافه شد و حضور او موجب شد اجرای عمومی به مراتب پخته‌تر از اجرای جشنواره باشد.»
او در پایان این اثر نمایشی را گوشه‌ای از رنج تمامی نمایشگران و سیاه‌بازان و مقلدانی چون اسماعیل بزاز می‌داند که در دوران‌های تاریخی گوناگون اسیر تیغ تیز سانسور شده‌اند. «مجلس توبه‌نامه‌نویسی اسماعیل بزاز» تا ۱۵ اردیبهشت هر شب ساعت ۱۹ در سالن کوچک تالار مولوی روی صحنه می‌رود.

۲۲۰۵۷