فارس؛ ایران کوچک (۱) – ایسنا

به گزارش ایسنا، فارس که در مجموع شاخص‌های وسعت و جمعیت، استان اول کشور محسوب می‌شود؛ فارس از منظر تنوع قومیتی، آب و هوایی، داشته‌های تاریخی و میراثی و گردشگری؛ مراکز علمی، پژوهشی و آموزشی، از گذشته تاریخ تاامروز، ایرانی کوچک است.

فارس از نظر تقسیمات کشوری، ۳۷ شهرستان دارد که بیشترین تعداد در کشور است؛ به لحاظ آب و هوا، چهار اقلیم را در خود دارد و اقوام فارس، ترک، لر و عرب، در جای جای آن سکونت دارند؛ پیشیه‌اش به بیش از هفت هزار سال قبل از میلاد می‌رسد و یکی از شاخص‌ترین نماد تمدنی ایرانی؛ پاسارگاد و تخت‌جمشید را در خود جای داده و جنگل‌های آن به لحاظ وسعت، از شمال کشور هم بزرگتر است.

فارس که در شرق، همسایه کویر و در غرب همسایه مناطق کوهستانی و سردسیر است، بزرگترین پارک‌های حفاظت شده، بیشترین تعداد مواد معدنی، بیشترین تعداد دریاچه‌های ثبت شده در کنوانسیون رامسر، بزرگترین تالاب آب شیرین، بیشترین میزان تولیدات باغی و زراعی و … به آن منتسب است.

این استان زرخیز، تامین کننده ۱۴ درصد از کل منابع گازی کشور و از این منظر در جایگاه دوم قرار دارد و حداقل ۶ میدان نفتی فعال و ۷۰۰ معدن با ذخیره افزون بر۳.۴ میلیارد تن ماده معدنی است.

به گزارش ایسنا، هم اکنون حدود ۱۳.۴ میلیون هکتار عرصه جنگلی در کشور وجود دارد که ۲.۲ میلیون هکتار آن در فارس واقع شده است؛ اگرچه این عرصه دارای تراکم زیادی نیست اما می‌توان انواع گونه‌های گیاهی را در آن یافت.

این استان دارای سه ناحیه رویشی زاگرسی، ایران- تورانی و خلیجی – عمانی از پنج ناحیه رویشی کشور بوده که از میان ۸۳۶ هزار هکتار از جنگل‌های آن واقع درناحیه رویشی زاگرس، یک میلیون و ۲۵۵ هزار هکتار در ناحیه رویشی ایران- تورانی و ۱۵۷ هزار هکتار از جنگل‌های استان در ناحیه رویشی خلیجی – عمانی واقع شده است.

بلوط، بادام، ارس، شن، ارژن، جغجغک و شیر خشت از گونه‌های شاخص در منطقه زاگرس، بنه، بادام، زالزالک، تنگرس، ارژن، و زبان گنجشک از گونه‌های بارز در منطقه ایران-تورانی و کنار، کهور ایرانی و استبرق از مهمترین گونه‌های جنگلی موجود در ناحیه رویشی خلیجی – عمانی فارس است.

۳۷ درصد از جنگل‌های فارس را زاگرسی به خود اختصاص داده که حائز کارکردها و ویژگی‌های قابل توجهی نظیر، کنترل آب‌های سطحی و تغذیه آبهای زیرزمینی به شکلی که میزان آب نفوذی بر حسب نوع جنگل ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ مترمکعب در سال در هر هکتار برآورد می‌شود که این مقدار به مراتب بیشتر از اراضی غیر جنگلی است.

برای شناخت بیشتر این منطقه وسیع و ارزشمند، در ادامه هر یک از ۳۷ شهرستان فارس را به شکل اجمالی معرفی خواهیم کرد.

شهرستان آباده

شهرستان آباده در شمال فارس، با مرکزیت شهر آباده طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، بالغ بر ۱۰۳ هزار و ۷۲۵ نفر جمعیت دارد و از شمال و غرب به استان اصفهان، از جنوب به صفاشهر و از شرق به استان یزد متصل است.

آباده که به دلیل فعالیت صنعتگران در زمینه صنایع دستی به ویژه تولیدات چوبی و منبت و همچنین تولید گیوه بسیار شهرت دارد، در کشور عنوان شهر صنایع دستی را به خود اختصاص داده است.

آباده یکی از شهرستانهای مهم صنعتی و معدنی فارس نیز به شمار می‌رود و در حال حاضر ۱۱۱ واحد صنعتی در گروه‌های مختلف صنایع غیرفلزی، غذایی و بهداشتی، نساجی، پوشاک و چرم، شیمیایی و … در آن فعال است.

اولین کارخانه سیمان احداث شده در کشور بعد از پیروزی انقلاب، در آباده ساخته شد و هم اینک بزرگترین واحد صنعتی محدوده شمال فارس است، کارخانه‌ای که تمام مراحل طراحی، نصب و راه اندازی آن به دست مهندسین باکفایت ایرانی محقق شد.

در حال حاضر ۲۵ واحد معدنی در شهرستان آباده فعال بوده و عمده‌ترین محصولات استخراج شده از آنها، خاک نسوز، سنگ نما، خاکهای صنعتی، سنگ آهک و منگنز، است. البته در این شهرستان معادن گچ و کبالت نیز وجود دارد.

شهرستان اقلید

شهرستان اقلید یکی از شهرستان‌های فارس‌نشین فارس محسوب می‌شود که مرکز آن شهر اقلید و جمعیتش به استناد سرشماری ۱۳۹۵ حدود ۹۱ هزار نفر بوده و دارای آب و هوایی سرد و زمستانی و جغرافیایی کوهستانی است.

این شهرستان که ۵.۷ درصد از کل مساحت فارس را به خود اختصاص داده، یکی از حاصلخیزترین نقاط این استان به لحاظ کشاورزی و باغداری بوده و اعتبار زیادی در بعد زیست محیطی دارد و دومین شهر مرتفع فارس و ششمین شهر مرتفع ایران است.

اقلید که در دوران هخامنش آذرگارتا نام و شهرکی برای نگهداری، پرورش و تکثیر اسب‌های اصیل برای سربازان بوده؛ امروز جایگاهی ویژه در زمینه کشاورزی و گردشگری طبیعی دارد.

این شهرستان دومین منطقه سردسیری فارس بوده که برودت هوای آن تا منفی ۲۳ درجه هم رسیده و متوسط بارندگی سالانه آن هم حدود ۳۲۰ میلیمتر گزارش شده است.

شهرستان ارسنجان

شهرستان ارسنجان از شهرستان‌های استان فارس در جنوب ایران است. مرکز این شهرستان، شهر ارسنجان است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ حدود ۴۳ هزار نفر بوده و شغل غالب مردمانش کشاورزی و دامپروری است.

از شهر ارسنجان کتب گذشته همچون فارسنامه ناصری، آثار العجم فرصت الدوله شیرازی، بستان السیاحه زین العابدین صوفی، دائرهالمعارف علامه دهخدا از آن نام برده‌اند، اما تاریخ صحیح و دقیقی که بتوان بر آن استناد جست و سال بنای این شهر را دانست در دست نیست.

آثار متعدد میراثی و گردشگری از دوره‌های مختلف تاریخی قبل و بعد از اسلام، در این شهرستان موجود و مراکزی برای جذب گردشگر است.

شهرستان اِستَهبان

شهرستان اِستَهبان با مرکزیت شهر استهبان و جمعیتی بالغ بر ۶۹ هزار نفر، در شرق فارس قرار دارد و انجیرستان دیم آن، در کشور و جهان منحصربفرد است.

 شهرستان اِوز

اِوَز، از شهرستان‌های جدیدالتاسیس فارس به شمار می‌رود که با ۴۱ هزار نفر جمعیت، در جنوب شرقی شیراز قرار گرفته و رشته کوه زاگرس در آن امتداد دارد و منجر به وجود پوشش گیاهی و جانوری ویژه مناطق گرمسیری و دریاچه‌های فصلی در این منطقه  شده است.

عمده جمعیت این شهرستان دارای مذهب سنی هستند و شغل غالب ساکنان، بازرگانی، تجارت و خدمات است و اکثرا در کشورهای حاشیه خلیج فارس، به کار مشغول هستند.

شهرستان بختگان

این نیز از شهرستان‌های جدید فارس است که ۳۲ هزار نفر جمعیت دارد و مهمترین ویژگی آن، وجود دریاچه بختگان و جزیره نرگس با پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری متفاوت و گوناگون، است؛ این منطقه یکی از زیستگاه‌های پرندگان مهاجری نظیر فلامینگو، پلیکان، درنا، اردک و غاز وحشی بوده است.

شهرستان بوانات

این شهرستان با مرکزیت شهر بوانات در شمال فارس و جزو نقاط سردسیر این استان واقع است و جمعیتی حدود ۳۰ هزار نفر دارد و ساکنان برخی از روستاهای آن، عرب زبان هستند.

شهرستان بیضا

این شهرستان که پیش تر بخشی از شهرستان سپیدان بود براساس سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵، حدود ۴۰ هزار نفر جمعیت دارد و منطقه‌ای حاصلخیز به لحاظ کشاورزی و دامپروری و پرورش ماهی است.

کلمه ” بیضا ” که ریشه عربی دارد و یعنی “سپید” برگرفته از دژ ساخته شده با سنگ مرمر به دست “پاپک” در ۸ هزار سال قبل است

شهرستان پاسارگاد

پاسارگاد از شهرستان‌های شمالی فارس بوده که مرکز آن سعادت‌شهر است و حدود ۳۱ هزار نفر جمعیت دارد و مجموعه جهانی “پاسارگاد” در آن واقع است.

برخی از ساکنان این شهرستان با زبان ترکی و عربی صحبت می‌کنند اما عموما فارس هستند.

شهرستان پاسارگاد از لحاظ قدمت تاریخی دارای پیشینه‌ای بسیار کهن است. آثاری از عصر نوسنگی در آن پیدا شده که به عصر هخامنشی بر می‌گردد.

با توجه به تحقیقات انجام شده از کتب معتبر، این بخش در طول تاریخ نام‌های جدیدی را از قبیل: کمه (خانه شاه)، کهمر: (کوه مهر)، کمین: (کمینگاه سلاطین) کلیددک یا کلیلک: (کلید گشودن فتح دروازه فارس)، سعادت آباد و سعادت شهر در حال حاضر شهرستان پاسارگاد را به خود اختصاص داده‌است.

شهرستان جهرم

جهرم هم از شهرستان‌های قدیمی و وسیع فارس بوده که قریب به ۱۸۹ هزار نفر جمعیت دارد و ۳.۲ مساحت این استان را شامل می‌شود.

این شهرستان، بزرگترین و پرجمعیت‌ترین نقطه جنوبی فارس است؛ آب و هوای گرم و خشک دارد و باغ‌های لیموی فراوان و مهمترین قطب تولید مرکبات به ویژه لیموی ترش و شیرین فارس و کشور است.

نخلستان‌ها و خرما به ویژه نوع شاهانی آن هم شهرتی فراوان در کشور و بعضی نقاط جهان دارد. در این شهرستان، دامداری‌های مدرنی می‌توان یافت.

شهرستان خرامه

خرامه در شمال شرق شیراز قرار دارد و به دلیل همجواری با دریاچه مهارلو و رودخانه کُر، از مناطق حاصلخیز فارس محسوب می‌شده و زمانی شالیزارهای فراوان داشته است.

شهر خرامه قدمتی بیش از ۱۵۰۰ دارد و نامش در سفرنامه‌های معتبری نظیر؛ نزهت القلوب، فارسنامه ابن بلخی، المسالک و الممالک، آثار العجم، فارسنامه ناصری، شیراز نامه، معجم البلدان، تاریخ برگزیده و … به همراه “کُربال” آمده است.

شهرستان خرم‌بید

خرمبید با مرکزیت صفاشهر، ۵۰ هزار نفر جمعیت دارد و در شمال فارس قرار گرفته و مرتفع‌ترین و سردتری منطقه این استان به شمار می‌رود.

شهرستان خفر

خفر از حاصلخیزترین مناطق جنوبی فارس با مرکزیت شهر “باب‌انار” است که با جدا شدن از جهرم به شهرستانی مستقل بدل شد.

این شهرستان آب و هوایی چهارفصل داشته و انواع میوه‌ها اعم از انار، مرکبات، بادام، گردو، هلو، زردآلو، انجیر، سیب، زیتون و ….که هرکدام ویژه یکی از مناطق آب و هوایی است، در آن تولید می‌شود.

مردمان این شهر فارس‌های اصیل هستند اما با لهجه محلی سخن می‌گویند.

شهرستان خُنج

خُنج یکی از مهمترین مراکز سنی‌نشین ایران و فارس با جمعیتی حدود ۴۲ هزار نفر است که آب و هوایی گرمسیری داشته و کارخانه‌های نوشابه‌سازی، موزائیک‌سازی، سنگ شکن، خوراک دام و قند، در آن فعالیت دارد و در بخش باغی، بیش از ۲۵۰۰ هکتار نخلستان و ۳۰۰ هکتار باغ مرکبات دارد.

این شهرستان که مردمانش به زبان ا”َچُمی” صحبت می‌کنند، منابع عظیم گازی را در خود دارد.

شهرستان داراب

داراب هم از نقاط بسیار قدیمی فارس و ایران بوده و قدمتی بیش از ۵ هزار سال دارد؛ شهرستانی که در جنوب شرقی استان قرار داشته، حدود ۲۰۰ هزار نفر جمعیت دارد و “دارابگرد” و بناها و آثار تاریخی بسیاری را در خود جای داده است.

داراب که به شهر “امام حسن مجتبی(ع)” شهرت دارد، زمانی در گذشته دور مرکزی استقرار دولت اسلامی و ضرب سکه بوده و اکنون در تولید محصولات زراعی و باغی، به ویژه پرتقال و لیمو و نارنگی و البته گل محمدی، انار و خرما، جزو مناطق خاص و ویژه کشور است.

شهرستان رستم

رُستم، با مردمانی از قوم لُر، یکی از مناطق بسیار زیبا و برخوردار از طبیعتی شگفت انگیز است، جایگاهی که قلمرو طایفه رستم از ایل ممسنی بوده و سه آب و هوای متفاوت در خود دارد.

این شهرستان حاصلخیز، کوه‌های بلند و برفگیر، جنگل‌های زاگرسی زیبا و مزارعی بسیار دارد که حدود ۱۲۰ اثر باستانی که قدیمی‌ترینش پیشینه ۵۰۰۰ ساله داشته است را در خود جای داده.

رستم که مرکز آن شهر “مصیری” است، ۵۸ اثر ثبت ملی دارد و تمدن‌های بیش از تاریخ مستقر در آن مربوط به عصر نوسنگی هزاره‌های پنجم تا هشتم پیش از میلاد بوده و البته قبل از ورود آریایی‌ها به فلات ایران، تمدن‌های دیگر نیز در این منطقه ساکن بوده‌اند که می‌توان به تمدن عیلامی، اشاره کرد.

شهرستان زرقان

زرقان که پیش از این جزو شهرستان شیراز بود، سال ۹۸ به شهرستان تبدیل شد و با توجه به استقرار شمار زیادی از صنایع نظیر پالایشگاه شیراز در محدوده جغرافیای سیاسی آن، جزو شهرستان‌های پردرآمد فارس محسوب می‌شود.

زرقان دارای ارتفاعات و دشت‌های حاصلخیز بوده و از گذشته تاکنون مرکزی مهم در زمینه دامپروری و تولید لبنیات محسوب می‌شده است.

شهرستان زرین‌دشت

زرین‌دشت با مرکزیت شهر حاجی‌آباد، جمعیتی حدود ۷۳ هزار نفر داشته و از مناطق گرم و خشک فارس و شغل اکثر مردمانش کشاورزی است.

انتهای پیام