طباطبایی: ایران یک فرصت راهبردی از سفر بایدن دارد

مهسا مژدهی: sسفر منطقه ای جو بایدن آغاز شد او ۲۲ خرداد سفر خود را از اسراییل آغاز کرده و قرار است به کشورهای عربی منطقه از جمله عربستان هم سری بزند. این سفر بعد از نزدیک به دو سال از روی کارآمدن بایدن، نشان از میل او بازگشت به خاورمیانه دارد. منطقه ای که نفت آن حالا برای غرب نقشی اساسی را بازی می کند. با انجام این سفر دو موضوع مطرح شده است. اول اینکه پیمان دفاعی بین کشورهای عربی و غربی پا بگیرد که پیش از این از آن به عنوان ناتو عربی یاد می شده و از این طریق امنیت منطقه دچار بحران تازه ای شود و در وهله دوم اینکه مساله ایجاد روابط سیاسی و دیپلماتیک بین عربستان و رژیم صهیونیستی، شکل جدی تری به خود بگیرد.

در هوشمند نیوز با عدنان طباطبایی کارشناس مسائل بین الملل و استاد دانشگاه در مورد سفر بایدن به عربستان و اسراییل به گفتگو نشسته ایم:

بایدن در اولین سال حضور خود در کاخ سفید، تمایلی به ارتباط با سعودی ها از خود نشان نمی داد و در مواقعی رویکرد تند و تیزی هم نسبت به مقامات ریاض و سیاست هایشان داشت. در مورد تلاویو هم وضعیت تعریفی نداشت و واشنگتن از زمان شروع به کار بایدن، روی خوش به مقامات رژیم صهیونیستی نشان نمی داد. اما حالا بایدن قرار است به منطقه سفر کند. هدف اصلی او از حضور در عربستان و سرزمین های اشغالی چیست؟

دو هدف اصلی از سفر بایدن وجود دارد. اولی این است که آمریکا می‌خواهد دوباره روی سیاست‌های تولید و صادرات نفتی عربستان تاثیر گذار باشد. این تاثیرگذاری به خاطر ارتباطات دیپلماتیک منفی که در این مدت بین دو کشور وجود داشته، به حداقل رسیده است. امریکا و دولت بایدن می‌خواهند روی این موضوع کار کنند. نکته دوم مربوط به بحث مشاوران بایدن از جمله جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی در خصوص امنیت خاورمیانه و خلیج فارس است. هدف دوم این است که مشاوران اصلی بحث امنیتی خاورمیانه و خلیج فارس جیک سالیوان است. او منتقد سیاست اصطلاحا کنار کشیدن از خاورمیانه از سوی آمریکا بوده و همچنان نقشی را برای ایالات متحده در آنجا می‌بیند. او معتقد است بایدن حداقل باید نمایش نقش‌آفرینی در خاورمیانه را بایدن ارائه دهد. برت مک گرگ هم مشاور دیگری است که نظر مشابهی با سالیوان دارد. این دو این سیاست را به بایدن توصیه می‌کنند.

این سفر ممکن است در نهایت به اتحاد بین اسراییل و عربستان و عادی سازی روابط بیانجامد؟

نظر کارشناسان عربستان سعودی این است که تا زمانی ملک سلمان زنده باشد، برقرار کردن ارتباط رسمی بین سعودی‌ها و رژیم صهیونیستی غیرممکن است. ولی تا حدی همکاری‌ها و ارتباطات مستقیم وجود دارد. من فکر نمی کنم از این لحاظ گام خاصی در این سفر و نشست های آن اتفاق بیفتد. اما طبیعتا در رایزنی‌هایی که وجود دارد، بایدن ممکن است ریاض را به تعمیق ارتباط با اسراییلی ها تشویق کند.

بایدن سخنان تندی نسبت به ایران در روزهای اخیر بر زبان آورده است. طبیعتا مساله ایران و احیای برجام در این سفر بررسی خواهد شد. شما چه پیشبینی از روند آن دارید؟

طبیعتا موضوع ایران با احیا نشدن برجام شیوه منفی تری خواهد داشت. منفی تر از این لحاظ که هم خود موضوع و عنوان کردن ایران به عنوان تهدیدی امنیتی پررنگ خواهد بود و هم خود ایران این گفتگوها را منفی تر خواهد دید. به دلیل اینکه برجام احیا نشده است. اگر می شد شاید در تهران تفاهم یا ملاحظاتی برای صحبت های کمی تند بایدن در دیدار از خاورمیانه و سرزمین های اشغالی باقی می ماند. اما در این فضای سیاسی و جو نسبتا منفی که در بحث برجام شاهد هستیم، قاعدتا صحبت های بایدن در این سفر منفی خواهد بود و مورد پسند ایران واقع نخواهد شد.

ایده ناتو عربی مساله جدیدی نیست و بارها در سال های اخیر در مورد آن صحبت شده. اما آیا سفر بایدن می تواند جرقه اصلی برای ایجاد چنین اتحاد نظامی بین کشورهای عربی و غرب باشد؟

ایده ناتو چند سال پیش عنوان شده بود و به جایی نرسید. بنابراین من بعید می دانم که این بحث الان به طور آشکار دوباره عنوان شود. بعید نیست که یک سری گام های اولیه در صحبت ها و جلسات غیرعمومی برداشته شود. تا در سال های آینده پیگیری شود. اما انتظار من این است که بحث پررنگی در فضای عمومی در مورد ناتوی عربی انجام نگیرد.

آیا شاهد گسترش روابط ایالات متحده با عربستان و رژیم صهیونیستی مشابه آنچه در دوران ترامپ شاهدش بودیم، خواهیم بود؟

در عمل شاید واقعا این اتفاق بیفتد. چرا که در آمریکا خیلی طرفدار این ایده هستند که جهان عرب با اسراییلی ها متحد شود. اما باز هم تا حدی بحث فلسطینی ها در حزب دموکرات نسبت به حزب جمهوری خواه، پررنگ تر است. بنابراین از لحاظ رسمی قاعدتا خیلی داغ تر از آن چیزی که در دوران ترامپ می دیدیم از لحاظ ارتباط برقرار کردن این دو، شاهد نخواهیم بود. ولی تشویق هایی برای ادامه و گسترش ارتباطات امارات و اسراییل و عربستان و اسراییل از سوی بایدن وجود خواهد داشت. اما من گسترش روابط ریاض و تلاویو را تا زمانی که ملک سلمان زنده است، ممکن نمی بینم. اما از لحاظ عملیاتی ارتباط مستقیم ادامه خواهد داشت و شاید زمینه ای برای ارتباطات آینده باشد. اما تمایل در صدر قدرت عربستان چندان وجود ندارد. شاید در بعد ولیعهد عربستان چنین چیزی وجود داشته باشد. اما ملک سلمان تمایلی به این اقدامات ندارد. به همین دلیل بعید است که اتفاق ویژه ای بیفتد.

نکته آخری در مورد این سفر دارید تا با ما در میان بگذارید؟

عربستان و امارات بعد از اتفاق سال ۱۳۹۸ و حمله ای که به آرامکو شکل گرفته بود، از سیاست امریکا گله مند هستند و زده شده اند. دولت بایدن در دوران انتخابات خیلی شعارهای تندی علیه عربستان می داد. خود بایدن هم همین کار را می کرد. این گله های زیادی به وجود اورده اما با این سفر سوءتفاهم ها برطرف نخواهد شد. شاید ما در این سفر گامی را برای بهبود روابط سیاسی و اقتصادی بین عربستان و امریکا باشیم. ولی حل و فصل نگرانی ها، دغدغه ها و گله هایی که سال های پیش از ابوظبی و ریاض نسبت به واشنگتن می دیدیم به این زودی ها برطرف نمی شود. این شاید یک فرصت راهبردی برای ایران باشد تا گفتگوهای خود را با امارات و عربستان ادامه دهد.

۳۱۱۳۱۲