«شکستن زندان»: جنگ حماس ضدیت جهان عرب نسبت به اسرائیل را برانگیخت

هوشمند نیوز-آرش نصیری؛ در حالی که اسرائیلی‌ها برای کشته‌شدگان خود عزاداری می‌کردند و تلاش می‌کردند تا با تاریک‌ترین روز تاریخ دولت یهود کنار بیایند، رسانه‌های اجتماعی عربی با انواع برداشت‌های خود در مورد حمله مرگبار حماس شوری برپا کرده بودند که می‌توان آن را اینگونه نامید: «شکستن زندان».

در سرتاسر پلتفرم‌های مختلف، پست‌های کاربران تصاویری از دیوار امنیتی اسرائیل شکسته در غزه، سرزمین فلسطینی که حماس از آن حمله سحرگاهی خود را به جنوب اسرائیل آغاز کرد، تا مشت گره کرده به رنگ‌های پرچم فلسطین که از قید و بندهای اسرائیل بیرون می‌آید را به نمایش گذاشتند.

پست‌های فراگیر شده در فضای مجازی نشان می‌دهد که چه تعداد در سراسر جهان عرب از حمله هولناک حماس دوپهلو یا آشکارا حمایت می‌کنند و از لحظه استفاده می‌کنند و همبستگی خود را با آرمان فلسطین ابراز می‌کنند.

مقامات اسرائیلی از این می‌نالند که بسیاری از کسانی که در شبکه‌های اجتماعی پست می‌گذارند، تصاویر کشتار جنگجویان حماس را که بیش از 1200 نفر را کشتند و ده‌ها نفر را به اسارت گرفتند، نادیده می‌گیرند.

مقامات و تحلیلگران عرب می‌گویند برای مردمی که به مدت 75 سال شاهد درگیری اسراییل با فلسطینی‌ها، تبعیض قائل شدن علیه آن‌ها و اشغال سرزمین‌های آن‌ها بودند و در عین حال زمانی با ارتشی رو به رو شدند که ارتش‌های عربی را شکست داد، پاسخی قابل انتظار است.

تقویت حس انزجار از اسراییل و خوشحالی از این رخداد به خاطر این نکته بود که این حمله توسط یک جناح فلسطینی انجام شد که توانسته بود از موانع امنیتی نوار فقیر غزه عبور کند و ضربه‌ای گزنده به قدرتمندترین نیروهای امنیتی خاورمیانه وارد کند. اعراب و فعالان حقوق بشر مدت‌هاست که غزه را «زندان روباز» توصیف کرده‌اند.

این خصومت به زمان تولد دولت یهود در سال 1948 برمی‌گردد، که فلسطینیان آن را نکبت یا فاجعه می‌نامند، زیرا صدها هزار نفر آواره شدند.

دولت‌های عربی نیز بیانیه‌هایی در حمایت از فلسطینی‌ها منتشر کردند. آنها خشونت را محکوم کردند، اما به رفتار اسرائیل با فلسطینی‌ها به عنوان علت اصلی حمله حماس اشاره کردند که تلاش ایالات متحده و اسرائیل برای تقویت روابط بیشتر بین دولت یهودی و ملت‌های عرب را مختل کرده است.

مروان معشر، وزیر خارجه پیشین اردن، گفت: «درگیری این افسانه را برملا کرد که اسرائیل به صلح با فلسطینی‌ها نیازی ندارد و آن‌ها می‌توانند آن را با بقیه جهان عرب بسازند». «این یک افسانه بود و این اتفاقات آن را ثابت کرده است.»

دیپلمات‌ها گفتند که احساسات اعراب در مورد حمایت از حماس نیست بلکه در مورد همبستگی با فلسطینی‌ها است، به ویژه آن‌هایی که در غزه محاصره شده‌اند.

یک مقام عرب گفت: «این سابقه‌ای است که الهام بخش بسیاری در منطقه است، زیرا وضعیت به وضوح در سرزمین‌های فلسطین غیرقابل دفاع بود و هیچ کس به آن توجه نمی‌کرد.»

وی با اشاره به حملات اخیر به فلسطینیان در اطراف مسجد الاقصی در بیت‌المقدس گفت: «این موارد در جهان عرب بی‌توجه نمی‌ماند.»

حماس مدت‌هاست که از خود به عنوان مدافع الاقصی دفاع می‌کند، که در محوطه‌ای قرار دارد که فلسطینی‌ها به آن حرم الشریف می‌گویند و سومین مکان مقدس اسلام است. این مجتمع که برای یهودیان به عنوان کوه معبد و مقدس‌ترین مکان در یهودیت شناخته می‌شود، نقطه عطف دائمی در درگیری طولانی اسرائیل و فلسطین است.

دیپلمات‌ها و تحلیلگران عرب می‌گویند که از زمانی که نخست وزیر بنیامین نتانیاهو در اواخر سال گذشته افراطی‌ترین  دولت جناح راست این کشور یهودی را تشکیل داد، خصومت اعراب با اسرائیل افزایش یافته است. پیش از تشکیل دولت وحدت ملی در روز چهارشنبه، ائتلاف وی شامل شهرک‌نشینان مذهبی صهیونیست بود که آشکارا درباره الحاق کرانه باختری اشغالی صحبت می‌کنند.

این احساسات با وضعیت اسفبار 2.3 میلیون فلسطینی که در غزه جمع شده‌اند تشدید می‌شود و اسرائیل و مصر نقاط ورودی به نوار ساحلی را کنترل می‌کنند. به گفته مقامات بهداشتی غزه، اکنون توسط حملات هوایی اسرائیل مورد حمله قرار گرفته و بیش از 1200 نفر در بمباران این منطقه از روز شنبه توسط اسرائیل کشته شده‌اند.

خشم فلسطینیان نیز با حملات تقریباً روزانه اسرائیل به کرانه باختری در 18 ماه گذشته، همراه با الحاق مخفیانه این سرزمین، دامن زده است.

موشر گفت: «یک دولت رادیکال و نژادپرست اسرائیل، یک تشکیلات خودگردان فلسطینی (در کرانه باختری) وجود دارد که اعتبار بسیار کمی در میان مردمش دارد، و یک جامعه بین‌المللی وجود دارد که اساساً مسئله فلسطین، به ویژه ایالات متحده را نادیده گرفته است. بنابراین ما منتظر این بودیم… چه انتظاری داری، مردم برای همیشه در قفس بمانند؟»

اردن و مصر که هر دو هم‌مرز با اسرائیل هستند، مدت‌هاست در مورد خطرات نادیده گرفتن مسئله فلسطین هشدار داده‌اند، در حالی که دولت‌های متوالی ایالات متحده کشورهای عربی را به عادی‌سازی روابط با اسرائیل تحت فشار قرار داده‌اند. تا همین اواخر مصر و اردن تنها دو کشور عربی بودند که روابط دیپلماتیک کامل با دولت یهود داشتند. هر دو سابقه درگیری با اسرائیل دارند و صلح سرد و بی‌روحی را تحمل کرده‌اند.

اما در سال 2020، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده، میانجی‌گری معاملاتی را انجام داد که منجر به برقراری روابط دیپلماتیک امارات متحده عربی، بحرین، سودان و مراکش با اسرائیل شد.

آن‌ها همگی ملت‌هایی هستند که با اسرائیل مرز ندارند و در جنگ‌های اعراب علیه دولت یهود شرکت نکرده‌اند. رهبران فلسطینی این گروه کشورها را به خیانت به آرمان خود متهم کردند، زیرا اسرائیل هیچ امتیاز معناداری به فلسطینی‌ها نداد.

اخیراً، جو بایدن به دنبال توافقی بود که عربستان سعودی را به برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل سوق دهد. اما حمله حماس احتمالاً این طرح‌ها را به هم ریخته است، درست همانطور که به نظر می‌رسید به سمت یک توافق حرکت می‌کنند.

عربستان سعودی، که هیچ حامی حماس نیست، بیانیه‌ای صادر کرد و گفت که قبل از جنگ نسبت به «تحریک‌های» اسرائیل هشدار داده بود. ولیعهد محمد بن سلمان سپس با محمود عباس، رئیس جمهور فلسطین گفت‌وگو کرد و بر حمایت خود از فلسطینی‌ها تأکید کرد.

امیل هوکایم، مدیر امنیت منطقه‌ای در موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در لندن، گفت حماس نشان داده است که می‌تواند پویایی منطقه را تغییر دهد.

«این جنگ تحول‌آفرین خواهد بود، اسرائیل را وادار خواهد کرد تا در مورد منطقه بسیار متفاوت فکر کند.» هوکایم افزود: «این گفتمان را از آنچه غالب بود دور می‌کند، عادی سازی، تجارت، زیرساخت‌ها و همکاری.»

ما نباید در رویکرد آتی از سوی کشورهای عربی، انتظار همان گرمی [در قبال اسرائیل] را داشته باشیم. گفت‌وگو در درجه اول در مورد امنیت خواهد بود تا اتحاد و تجارت.

برای برخی در جهان عرب، این نگرانی وجود دارد که درگیری به آن سوی مرزها سرایت کند. در لبنان، کشوری که با بحران اقتصادی و فلج سیاسی دست و پنجه نرم می‌کند، نگرانی این است که حزب الله به جنگ کشیده شود و اسرائیل را وادار کند تا با قدرت نظامی خود علیه کشورشان پاسخ دهد.

در مصر و اردن، در مورد احتمال تلاش اسرائیل برای پیشبرد مسئله فلسطین از مرزهای این کشورها ناراحتی وجود دارد: هر دو به اسرائیل هشدار داده بودند که عصبانیت فلسطینیان ممکن است در یک حمله فوران کند. برخی دیگر نگران هستند که واکنش غرب به حمله گسترده حماس به اسرائیل چراغ سبز برای استفاده از نیروی نامحدود علیه غزه داده است.

یک دیپلمات عرب گفت: «این موضوع فلسطین را دوباره در کانون توجه قرار داده است. اما نسبت به روش کشورهای غربی در اعطای آزادی عمل به اسراییل برای انجام آنچه به عنوان تلافی می‌خواهد انجام دهد، واکنش‌هایی شکل می‌گیرد.»