شرط حضور ایران در گفتگوهای هسته‌ای

جمهوری اسلامی در عمل حاضر است تا هر گونه پیشنهاد عادلانه و صادقانه‌ای را برای حل این اختلاف بشنود، اما بیش از آن باید اقداماتی عملی از طرف آمریکا صورت گیرد تا بتواند اندکی از اعتماد از دست رفته را بازسازی کنند. زمانی که طرف مقابل با رفع کامل تحریم­‌ها به اجرای تعهدات خود بازگشت، آنگاه در مذاکراتی که نتایج ملموسی را در تأمین حقوق و منافع مردم ایران در برداشته باشد، حضور خواهد یافت، نه گفتگو برای گفت‌وگو و نه صرفاً مذاکره برای مذاکره.

با پایان دوران چهارساله پر فراز و نشیب و سراسر تحریم‌ دونالدترامپ رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، و همزمان با ورود تیم‌ جدید به کاخ‌سفید به رهبری ‌بایدن، مذاکرات وین با حضور معاونان سیاسی کشورهای ۱ + ۴ و ایران با هدف برگشت آمریکا به برجام و احیای مجدد تعهدات برجامی آغاز شد. در این بین با برگزاری شش دور از مذاکرات وین و علی­رغم وعده وعیدهای دولت بایدن برای بازگشت به برجام و رفع تحریم­ها، اما به نظر می­رسد که دولت جدید آمریکا با رویکردی تمامیت­‌خواهانه همچنان سیاست یکجانبه ­گرایانه دولت پیشین را ادامه می­دهد. به ­گونه ­ای که مواضع اعلامی و اعمالی بایدن و تیم او در طول مذاکرات فشرده وین به وضوح نشان داد که آن­ها تمایل دارند تا مذاکراتی فراتر از برجام را با ایران به اجرا بگذارند. این در حالی است که موضع اصولی جمهوری اسلامی ایران طی سال­های اخیر همواره همین بوده که برجام را نمی‌توان با هیچ موضوع دیگری پیوند زد؛ چرا که دستورکار مذاکرات برجام از ابتدا مسئله هسته ­ای بوده است.   

در این راستا رویکرد چند ماهه اخیر دولت بایدن در قبال ایران نشان می دهد که آمریکا بیشتر به‌دنبال کشاندن ایران برای مذاکره بر سر برجام پلاس است. در برجام پلاس علاوه بر افزایش محدودیت‌ها در برنامه هسته‌ای، از جمله؛ توقف غنی سازی بیش از ۵/۳ درصد، کاهش میزان اورانیوم غنی­سازی شده، کاهش میزان آب سنگین اراک، اضافه شدن توافق تکمیلی به بند­های غروب در مورد رفع محدودیت هسته­ای ایران، همچنین ایجاد محدودیت در برنامه موشکی، نفوذ منطقه‌ای و حقوق‌بشر، با هدف تحقق راهبرد کلان تغییر رفتار ایران و در راستای تأمین و تضمین امنیت اسرائیل و دیگر متحدان منطقه‌ای آمریکا نیز تحقق یافته و نقش ایران در منطقه کمرنگ شود.

بدون شک چنین درخواست­های مستقیم و غیر مستقیم مقامات آمریکایی نافی وجود اراده آن‌ها برای گفتگوی سازنده در قالب بازگشت به برجام است. بنابراین، وقتی اراده حقیقی برای عمل به تعهدات برجامی در آن­ها دیده نمی­شود، رفتن پای میز مذاکره خلاف عقلانیت در دیپلماسی است. چرا که مذاکره و دیپلماسی نه یک درام عاشقانه برای صلح، بلکه تلاشی است برای تغییر رفتار طرف مقابل و وادار ساختن یا اقناع او به در پیش گرفتن رفتاری مورد تأیید در چارچوب بازی با حاصل جمع مثبت، نه نگاه تکروی و حاصل جمع منفی مدنظرآمریکا.

هم‌اکنون بازگشت مجدد آمریکا به برجام به معنی رفع تحریم­های بسیار گسترده­ای است که دولت ترامپ براساس قوانین مختلف و فرمان‌­های اجرایی متعددی از جمله تحریم‌نفتی و در چارچوب قانون مبارزه با تروریسم آنها را وضع کرده است. مقام‌­های فعلی ایالات متحده ادعا می­کنند که لغو این تحریم­ها بسیار پیچیده و نیازمند گفت ­و­گو با ایران بر سر مسائل دیگر خواهد بود. اما باید تاکنون روشن شده باشد که هرگز سیاست‌های زیاده­ خواهانه اروپا و آمریکا و برخی از هم پیمانان منطقه ­ای آن­ها، ایران را مرعوب نخواهد کرد تا از اهداف کلان منافع ملی خود دست بردارد. بنابراین دولت آمریکا باید بداند که جمهوری اسلامی ایران همانطور که مکرراً اعلام کرده است، عمل را با عمل پاسخ خواهد داد و متناسب با رفع تحریم‌ها، و بازگشت دیگر اعضا به توافقنامه هسته ­ای، به همان شکل و صورت به تعهدات خود عمل می­کند. بر این اساس در حال حاضر جز با برداشتن کامل تحریم­ها و عمل به تعهدات قبلی از طرف آمریکا و اروپا، به محدودیت­های جدید برجامی خود رضایت نخواهد داد.

علی­رغم اینکه جمهوری اسلامی ایران از هرگونه ابتکاری از جانب اعضای باقیمانده در برجام برای احیای توافق و سوق‌دادن آمریکا به انجام تعهدات خود، استقبال می­کند. اما هرگز تن به بازی بی‌پایان مذاکراتی نخواهند داد که هدف از آن خریدن زمان برای دولت آمریکا و به تعویق انداختن لغو تحریم‌هایی باشد که نه تنها با متن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، روح قوانین بین‌المللی و نص صریح برجام مغایرت دارد، بلکه رنج را بر مردم ایران تمدید می‌کند. آمریکا و اروپا باید خوب بدانند که جمهوری اسلامی ایران همواره سهم اساسی خود برای حفظ برجام را با صبر راهبردی در مقابل خروج آمریکا و بی‌عملی طرف اروپایی نشان داده است و اکنون وقت طرف­های دیگر برجامی است که همراهی لازم را کرده و با رفع کامل تحریم­ها به صورت واقعی و عملی به اجرای کامل تعهدات برجامی­ خود بازگردند.

از نظر جمهوری اسلامی ایران هرگونه مذاکره‌ای برای نیل به توافق، باید منافع ذاتی مردم ایران را محقق کرده و با احترام به خطوط قرمز کشور، عزت و کرامت ملت ایران حفظ شود. جمهوری اسلامی در عمل حاضر است تا هر گونه پیشنهاد عادلانه و صادقانه‌ای را برای حل این اختلاف بشنود، اما بیش از آن باید اقداماتی عملی از طرف آمریکا صورت گیرد تا بتواند اندکی از اعتماد از دست رفته را بازسازی کنند. زمانی که طرف مقابل با رفع کامل تحریم­ها به اجرای تعهدات خود بازگشت، آنگاه در مذاکراتی که نتایج ملموسی را در تأمین حقوق و منافع مردم ایران در برداشته باشد، حضور خواهد یافت، نه گفت ‌و گو برای گفت‌وگو و نه صرفاً مذاکره برای مذاکره.    

*کارشناس روابط بین الملل

۳۱۰۳۱۱