سینماهایی که تخریب و خاطراتی که درهم‌ کوبیده می‌شوند

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، تخریب دو سینمای قدیمی مشهد طی روزهای گذشته، به فاصله سه روز از یکدیگر، واکنش گسترده هنرمندان بسیاری از جمله رضا کیانیان، پرویز پرستویی، رضا عطاران، لاله اسکندری، برزو ارجمند و… را برانگیخت.

سینمای تاریخی آسیا که سال ۱۳۴۰ در خیابان ارگ مشهد آغاز به کار کرد و یکی از پرمخاطب‌ترین سالن‌های زمان خود بود، جمعه، ۲۸ خرداد تخریب شد؛ سینمایی که ساختمانش در اختیار حوزه هنری قرار داشت و از سال‌ها قبل، تعطیل شده بود. سه روز بعد، دوشنبه ۳۱ خرداد، سینما قدس نیز با قدمتی ۵۱ ساله که از اسفند سال گذشته تعطیل و توسط حوزه هنری به بخش خصوصی واگذار شده بود، تخریب شد.

هرچند محمد ملک‌ثابت، مدیرکل امور حقوقی حوزه هنری کشور در گفت‌وگویی گفته بود «در طول این سال‌ها هیچ تقاضایی برای بازسازی این سینماها وجود نداشت و چون تقاضایی نبوده ما هم نیازی ندیده‌ایم» و سیدحجت طباطبایی، مدیر امور سینمایی اداره‌کل فرهنگ‌وارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز توضیح داده بود «در مورد سینما آسیا پیشنهاد شفاهی داده بودم که به موزه سینمای مشهد تبدیل شود. این اتفاق رخ نداد و فعلا می‌توانم در رابطه با آن ابراز تاسف کنم. در مورد سینما قدس نیز حوزه هنری می‌خواهد به جای آن سینمای مهر کوهسنگی را تاسیس کند.» اما هیچ‌کدام از این توضیحات نتوانست آبی بر آتش جان دغدغه‌مندانی باشد که معتقدند «اماکن تاریخی- فرهنگی هر شهر، هویت آن شهر و تخریب سینماهای قدیمی، پاک‌کردن حافظه فرهنگی یک شهر است.»

تخریب سینماهای قدیمی نه نخستین بار است که رخ می‌دهد و نه در چشم‌اندازی تیره‌وتار، آخرین بار. رویدادی که تاکنون پیش از این نیز بارها رخ داده است که در ادامه نگاهی به بخشی از آن کرده‌ایم.

خاطراتی که در هم کوبیده می‌شوند

۹ دی ۱۳۹۹ بود که علی اعطا، عضو شورای شهر وقت تهران در نطق پیش از دستور خود با اشاره به رای تخریب سینما ایران در لاله‌زار گفت: «تخریب سینما ایران لاله‌زار، شروع تخریب سریالی سینماهاست.» رأی دیوان عدالت اداری مبنی بر الزام شهرداری به صدور پروانه ساختمانی تخریب و نوسازی سینما ایران و انتشار خبر آن در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بود که منشاء و مبدأ این نگرانی شد که اگر چنین شود، نقطه آغاز تخریب سریالی ۱۸ سینمای این خیابان، شامل ۱۶ سینما در لاله‌زار و دو سینما در امتداد آن در لاله‌زار نو، گذاشته خواهد شد.

این نگرانی به ثبت درخواستی در تاریخ ۵ اسفند همان سال خطاب به علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری منجر شد که در متن آن چنین آمده بود: «مالک سینما ایران خیابان لاله‌زار حدود دو سال پیش تصمیم به تخریب این سینما گرفت اما از آن جایی که بنا، ارزش میراث فرهنگی داشت با مخالفت مواجه شد. در نهایت موضوع به شورای حل اختلاف رفت و در آذر سال ۱۳۹۹ حکم تخریب آن گرفته شد. این بنا از سینماهای مهم کشور بوده و ارزش تاریخی- فرهنگی دارد. امضاکنندگان این کارزار درخواست دارند هرچه سریع‌تر اقدامات لازم جهت جلوگیری از تخریب این سینما انجام شود.»؛ نگرانی و تهدیدی که البته کماکان همچنان پابرجاست.

خاطراتی که می‌سوزند

بامداد دهم خرداد ۱۳۹۸ بود که عکس‌ها و ویدئوهایی درباره آتش‌سوزی یک سینمای قدیمی در شیراز منتشر شد؛ سینما بهمن، یکی از قدیمی‌ترین سینماهای این شهر که سال ۱۳۳۶ توسط اسماعیل گلستان در انتهای یک مجتمع تجاری قدیمی در خیابان کریم‌خان‌ زند ساخته شده بود.

این سینما پس از انقلاب در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت. بنیاد نامش را به بهمن تغییر داد و مدتی پس از بازگشایی به حوزه هنری واگذارش کرد و سرانجام به بخش خصوصی فروخته شد. سینما بهمن چسبیده به بازار تجاری ارگ و به بهانه تعمیرات تعطیل بود که گفتند در حین تخلیه صندلی‌ها، آتش به جانش افتاده است.

سرانجام، سینمایی که قدیمی‌ترها به نام سینما مترو می‌شناختندش، به‌طور کامل تخریب و آوار آن غروب جمعه ۱۱ مرداد ۱۳۹۸ از محل تخلیه شد.

از شیراز تا اصفهان؛ تخریب و تخریب و تخریب   

سینما ایران اصفهان که نیمی از آن در دی‌ ۱۳۹۶ تخریب شد، شامگاه دوم شهریور ۱۳۹۷ به طور کامل ویران شد تا داغ نبودش بر تن نصف جهان بنشیند.

سینما ایران در قلب خیابان چهارباغ عباسی به دلیل امکان درآمدزایی مناسب با تبدیل شدن به مجتمع تجاری، در معرض خطر بود و اولین بار در دی ۹۶ با از جا درآوردن صندلی‌ها و تخریب بخشی از آن مورد آسیب قرار گرفت. در شرایطی که این سینما آخرین مراحل واگذاری به حوزه هنری را طی می‌کرد، سیدمصطفی حسینی، مدیر امور سینمایی حوزه هنری اصفهان، ابراز داشت که همچنان در داخل سینما تخریب‌هایی در حال انجام است. سینما ایران سرانجام با وجود همه جنجال‌های بی‌پاسخ، به تلی از خاک تبدیل و اصفهان شاهد یک تخریب نابه‌هنگام دیگر شد.

آبادان، بی‌«ایران» شد

اردیبهشت ۱۳۹۶ بود که خبر آمد سینما ایرانِ آبادان که بخشی از آن به عنوان ساختمان حوزه هنری مورد استفاده بود، دچار آتش‌سوزی شد و سوخت. این سینما در سال ۱۳۳۶ در زمینی با زیربنای یک هزار و ۵۰۰ متر درابتدای چهارراه احمدآباد (موسوم به لین‌یک) احداث شده بود.  

این خبر تلخ در شهریور ۱۳۹۹ این‌گونه تکمیل شد: «سینما ایران، یکی از سینماهای تاریخی آبادان توسط برخی افراد که گفته می‌شود خریداران این ملک هستند، تخریب شد.»

زنجانی‌ها بی‌«قدس» و «یاسمن» شدند  

اردیبهشت ۱۳۹۵ بود که ناصر مقدم، مدیرکل وقت فرهنگ‌وارشاد اسلامی استان زنجان با اشاره به قدمت بیش از ۵۰ ساله سینماهای تخریب‌شده قدس و یاسمن در جمع خبرنگاران گفت: «این سینماها تنها به دلیل دنبال کردن منافع اداری و بدون در نظر گرفتن ارزش هنروفرهنگ و جایگاه سینما تخریب شدند.»

او همچنین گفته بود: «سینما قدس و یاسمن بخشی از خاطرات چند نسل از مردم این شهر  بود و با تخریب این مجموعه، هویت فرهنگی استان را به باد تمسخر گرفتند و به دلیل این که حوزه هنری نگاه تجاری- اداری به ساختمان این دو سالن سینما داشت، یک شبه ٧٠٠ صندلی سینما تخریب شد.»

تهران «فلور»ش را از دست داد

ساعت هفت صبحِ شنبه هشتم شهریور ۱۳۹۴ بود که بخشی از سقف سینمای کهنسال فلور فرو ریخت و این اتفاق بهانه‌ای برای تخریب این سالن شد تا رسانه‌ها با تیتر «پارادیزوی امیریه زیر تلی از آوار» از سینمایی یاد کنند که سال ۱۳۱۶ با نام «روشن» افتتاح شده بود.  

محمد شهرآبادی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری منطقه ۱۱ همان زمان طی سخنانی که در «شهرنوشت»، پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری تهران منتشر شد گفت: «شهرداری منطقه مکرر به این پلاک اخطار داده اما صاحب سینما اقدامی در این خصوص نکرده است.»

بندرعباسِ بی‌«انقلاب»

دی ۱۳۹۰ بود که خبر آمد سینما انقلاب بندرعباس تخریب شد.

سینما صحرای بندرعباس ساخته سال ۱۳۴۶ توسط بخش خصوصی بود. این سالن به همراه دیگر بخش‌های فنی و زمین‌های وابسته اطراف، پس از انقلاب به کمیته امداد رسید و نامش از صحرا به انقلاب تغییر کرد تا در سال‌های ۶۰ تا ۷۰ میزبان نمایش برخی آثار سینمایی در بندرعباس باشد و از سال ۱۳۸۰ به حوزه هنری واگذار شد.

سوختن «جمهوری»

۲۴ آبان ۱۳۸۷ بود که خبر آتش‌سوزی سینما جمهوریِ تهران منتشر شد. سینمایی که ۵۰ سال از عمر آن می‌گذشت و تازه بازسازی شده بود.

سینما جمهوری با نام سابق نیاگارا در سال ۱۳۳۷ با ۹۶۰ صندلی ساخته و در دهه ۴۰ اولین سینمای ایران بود که به سیستم صندلی‌های متحرک مجهز شد. در آن زمان، علی حاتمی و محمدعلی فردین، مالکان این سینما بودند و هنگام آتش‌سوزی به جز خانواده حاتم،ی یک شریک غیرسینمایی هم برای این بنا وجود داشت. این سینما چند سال قبل از آتش‌سوزی بازسازی شده بود و در طبقه دوم آن، کافه «آنتراکت» با مدیریت لیلا حاتمی و علی مصفا فعالیت می‌کرد اما آن‌چه رخ داد موجب شد تنها یک سالن سوخته و تخریب‌شده از «جمهوری» باقی بماند.

                      این مطالب را هم بخوانید: 

                      ◾️ تصاویری دردناک از تخریب دو سینمای قدیمی در مشهد 

                      ◾️ تخریب سینماها، تیشه‌ به ریشه‌ فرهنگ و هنر ایران

۵۷۲۵۹