سیاست شفاهی یا عملیاتی؛ بایدن در خاورمیانه چه خواهد کرد؟

مهسا مژدهی: خاورمیانه هنوز با مشکلات عدیده ای دست و پنجه نرم می کند. جنگ یمن ادامه دارد و اوضاع در عراق و سوریه هم بهتر نیست. در عراق به نظر می رسد که نقشه های تازه ای مطرح است تا ثبات متزلزل فعلی بار دیگر به خطر بیفتد. در این بین تصور بر این بود که دولت بایدن نسبت به دولت قبلی آمریکا به دنبال سر و سامان دادن به اوضاع در منطقه باشد. اما با گذشت نزدیک به دو ماه از روی کار آمدن او، هنوز تصمیم ویژه ای از جانب واشنگتن گرفته نشده است. حتی در مورد یمن هم اوضاع با وجود آنکه بایدن گفته قصد خروج از جنگ را دارد، بهتر نیست. 

در خبرآنلاین با صباح زنگنه، کارشناس مسائل خاورمیانه به گفتگو نشسته ایم:

به نظر می رسید با رسیدن بایدن به کاخ سفید و دستور العمل هایی که در مورد یمن صادر کرد، شاهد کاهش درگیری ها در این کشور باشیم، اما نبرد تازه در مآرب و موشک هایی که به تازگی به سمت عربستان پرتاب شده نشان از این دارند که قرار نیست خاتمه جنگ فعلا اعلام شود. علت این اتفاقات چیست؟

سعودی در تصمیم گیری خیلی تاخیر می کند و به دنبال گرفتن امتیازات بیشتر از یمنی هاست. آنها دارند تاکید می کنند که یک منطقه حائل و بی طرف در بین دو کشور ایجاد شود و این از طرف یمنی ها غیر قابل قبول است چون اساس اختلاف ها حمله عربستان به این کشور بود و طرح امتیاز گیری از یمن یک نوع باج خواهی است که از سوی نیروهای انصارالله و طرفداراننش قابل قبول نیست. این کشور سال های سال در برابر جنگ تحمیلی سعودی ها مقاومت کرده و الان هم در میدان های داخلی موقعیت محکم تر و قوی تری دارد. اما حملات و بمباران های سعودی همچنان پابرجاست و محاصره دریایی و هوایی هم ادامه دارد. مشخص است که با این شرایط نتیجه ای نخواهد داد.

امریکا به صورت شفاهی دو موضوع را مطرح کرده. یکی اینکه به عربستان تسلیحات نخواهد فروخت و دوم اینکه انصارالله را از فهرست گروه های تروریستی خارج کرده . اما هنوز سران و رهبران این گروه از لیست نیروها و افراد تروریست خارج نشده اند. این خودش باعث تاخیر است. یمنی ها هم در دفاع از کشورشان ناگریز از پاسخ دادن به حملات هستند تا اعلام کنند دست از مقاومت نخواهند کشید. برای راه حل های سیاسی هم سازمان ملل باید جدی تر برای پایان دادن به محاصره دست به کار شوند و به فکر یک راه حل سیاسی باشند. این راه حل هم مشخص است و آن اینکه مردم یمن در مورد اینده کشورشان در میان خود به توافق برسند.

برخی دو مساله را مطرح می کنند اول اینکه می گویند اتفاقات اخیر در یمن به ویژه در مارب به معنای اخرین نبرد برای این جنگ است و برخی هم می گویند این اتفاقات نمی تواند باعث افزایش درگیری ها باشد. به نظر شما با توجه به رویکرد فعلی که نسبت به جنگ یمن وجود دارد، کدام یک از این دو مورد محتمل است؟

در نبرد زمینی انصارالله دست بالا را دارد. بنابراین اگر استان مارب گرفته شود،‌خیلی از معادلات سیاسی و میدانی عوض می شود و در حقیقت دولت مستعفی یمن هم هیچ پایگاهی نخواهند داشت و سعودی هم بهانه ای برای حمایت از آن دولت ندارند. در حقیقت مسیر فعلی به ضرر سعودی هاست و آنها ناگزیرند که به واقعیت ها تن داده و تسلیم شوند. عدم حمایت آمریکا هم اگر به واقعیت بپیوندد عامل دیگری است که می تواند به رسیدن به یک پایان کمک کند. 

دولت آمریکا درگیری زیادی در عراق دارد و به طور مداوم خبرهایی از حمله به مناطقی که نیروهای امریکایی در آن هستند به گوش می رسد. هنوز مشخص نیست که این اتفاقات به چه علت در حال رخ دادن هستند و برخی توطئه هایی را مطرح می کنند. نگاه دولت جو بایدن به قضیه عراق چگونه است؟

در مورد عراق، خروج نیروهای امریکایی می تواند خیلی از بحران ها را به پایان برساند. مصوبه پارلمان هست و مردم هم خواهان خروج این کشورند. اما امریکا نمی خواهد که فعلا به طور کامل از عراق برود و می خواهد از امتیازات حضور در این کشور بهره مند شود. گرایش مردم به مقاومت علیه حضور امریکایی ها ممکن است بیشتر شده و باعث ادامه تنش ها شود. الکاظمی در حال آماده کردن خود برای انتخابات است و از طرفی هم باید خودش را برای مبارزه با کرونا که بسیار پرهزینه هم هست قوی کند. در این اوضاع اگر امریکا همچنان بخواهد از طریق حمله به نیروهای مردمی عراق امور را پیش ببرد، عراقی ها هم به ادامه مقاومت و برخورد شروع می کنند و افزایش تنش حتی می تواند در سطح منطقه ای گسترش یابد. ما دیدیم که نیروهای حشدالشعبی در شمال شرق سوریه مورد حمله قرار گرفتند. این وضعیت برای عراقی ها و سوریها مورد قبول نیست. اگر آمریکایی ها نیروهای خود را از عراق بیرون بکشند،‌احتمالا تنش های این چنینی هم خاتمه بیابد اما  در برنامه فعلی دولت بایدن نشانه ای از میل به تغییر عمده سیاست ها دیده نمی شود.

به طور کلی سیاست بایدن در مورد بحران های منطقه به ویژه در مورد عراق و سوریه را چطور می بینید؟

 سیاست های او هنوز مشخص نیست. این که شفاهی او مسائلی را مطرح کرده به نظر می رسد که ادامه سیاست های ترامپ باشد. یعنی اقدام عملی نسبت به خروج از عراق انجام ندهد و سعی کند تحت پوشش نیروهای ناتو کماکان به نحوی بمانند. در خروج از سوریه هم به نظر می رسد همچنان زمان بخرند. برخی از مقامات جدیدی وزارت خارجه آمریکا هم مخالف خروج از سوریه هستند و به این معناست که در سوریه هم با مقاومت بیشتر رو به رو می شوند. البته پیچیدگی صحنه سوریه بیشتر است و برای نیروهای آمریکایی پشتوانه لجستیکی چندانی وجود ندارد. به عبارتی امریکا سعی میکند از روسیه امتیاز بگیرد تا مقداری در خاک سوریه حضور داشته باشد و همچنان به امنیت مطلق اسراییل اهمیت فراوانی می دهد. این سیاست ها به معنای این است که در آینده نزدیک حتی با وجود دولت بایدن نمی توانیم منتظر ارامش و ثبات در خاورمیانه باشیم. چرا که شاهد سیاست هایی هستیم که خودتنش زا به حساب می آیند. دسته بندی های تازه ای هم که به تازگی به خاطر نگرانی سعودی ها از سرد شدن روابط با واشنگتن در حال ایجاد شدن است خود به خود به صورت خطری برای خاورمیانه دیده می شود.

>>>> بیشتر بخوانید:

قدم‌های نمادین یا عقب‌نشینی آمریکا؛ بایدن کی قدم نهایی را بر می دارد؟

آمریکا با فرستادن پیام‌های گوناگون به تهران به دنبال چیست؟

اشتباه محاسباتی بایدن در حمله به شرق سوریه چرا رقم خورد؟

23 /312 310