سلول‌های بنیادی و کاربرد آن‌ها

سلول بنیادی مادر تمام سلول‌ها است و قابلیت تبدیل شدن به تمام سلول‌های بدن را دارد. این سلول‌ها قابلیت خود نوسازی (Self Renewing) و تمایز (Differentiating) به انواع سلول‌ها از جمله سلول‌های خونی، قلبی، عصبی و غضروفی را دارند. هم چنین در بازسازی و ترمیم بافت‌های مختلف بدن بدنبال آسیب و جراحت موثر هستند و می‌توانند به درون بافت‌های آسیب دیده‌ای که بخش عمده سلول‌های آن‌ها از بین رفته است، پیوند شده و جایگزین سلول‌های آسیب دیده شوند و به ترمیم و رفع نقص در آن بافت‌ها بپردازند.

به دلیل توانایی منحصر به فرد سلول‌های بنیادی، این سلول‌ها امروزه از جذاب‌ترین موضوعات مباحث زیست شناسی و علوم درمانی هستند. هم چنین تحقیقات در این زمینه دانش ما را درباره چگونگی رشد و تکوین یک اندام از یک سلول منفرد افزایش داده و مهم‌تر آنکه به فهم مکانیزم جایگزینی سلول‌های سالم با سلول‌های آسیب دیده کمک کرده است.

دسته‌بندی سلول‌های بنیادی

سلول‌های بنیادی را بر اساس خصوصیات و ویژگی به سه دسته سلول‌های بنیادی جنینی، سلول‌های بنیادی بالغ و سلول‌های بنیادی خون بندناف تقسیم می‌کنند.

1. سلول‌های بنیادی جنینی

• از توده سلولی داخلی جنین ۱۶-۱۴ روزه گرفته می‌شود و قادر است تمام سلول‌ها و بافت‌های یک فرد کامل را بسازد.

2. سلول‌های بنیادی بالغ

• به سلول‌هایی که پس از تولد از بافت‌های مختلف فرد بالغ جدا می‌شوند، گفته می‌شود. سلول‌های بنیادی خون ساز مستقر در مغز استخوان، مغز، کبد و سایر بافت‌ها از این دسته هستند که قدرت تمایز به برخی از بافت‌ها را دارند.

3. سلول‌های بنیادی خون بندناف

• از بندناف استخراج شده و همانند سلول‌های بنیادی خون ساز مغز استخوان هستند. همچنین قادر به ساخت انواع سلول‌های دیگر و ترمیم و نگهداری سلول‌ها در هنگام جراحت هستند.

منابع سلول‌های بنیادی

یکی از منابع غنی از سلول‌های بنیادی که در دسترس است و می‌توان به راحتی سلول‌های بنیادی آن را جمع‌آوری و ذخیره کرد خون بندناف است. جفت و بندناف تاکنون به عنوان زباله بیولوژیک دور ریخته می‌شد. درحالی که بندناف مملو از سلول‌های بنیادی است و اگر این خون به شکل صحیحی جمع‌آوری و ذخیره‌سازی شود می‌تواند، منبع مطمئنی برای استفاده در مراکز پیوند باشد.

در کشور ما نیز از سال‌های گذشته این امکان فراهم شده که ما نیز بتوانیم با بالاترین استاندارد‌های روز نمونه‌های خون بندناف خانواده‌هایی را که در آستانه تولد فرزند هستند، جمع‌آوری و در بانک‌های خون بندناف خصوصی و عمومی ذخیره‌سازی کنیم تا در زمان نیاز برای پیوند مورد استفاده قرار گیرد. 

سلول‌های بنیادی خون بندناف سلول‌های اولیه‌ای هستند که می‌توانند به همه سلول‌ها و بافت‌های بدن تبدیل شوند و باعث بازسازی بافت‌های مختلف در بدن شوند. این سلول‌ها می‌توانند بافت‌های خونی را بازسازی کنند و آسیب‌های وارده به سلول‌های خونی و مغز استخوان را ترمیم کنند.

توضیح این نکته لازم است که درحال حاضر از خون بندناف و بافت بندناف در اصل دو نوع سلول جداسازی می‌شود. یکی از این دو نوع سلول بنیادی خون‌ساز است که در حال حاضر با جمع‌آوری خون بندناف در بانک خون بندناف رویان درحال ذخیره‌سازی است؛ و سلول دیگر سلول بنیادی مزانشیم است که این سلول‌ها در بافت بندناف قرار دارند. سلول‌های بنیادی مزانشیم بیشتر در درمان بیماری‌های غیر خونی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

برای مشاوره با کارشناسان بانک خون بندناف رویان با شماره زیر تماس بگیرید.

ذخایر سلولی خون بندناف در کشور

هم اکنون بانک خون بندناف رویان با ۱۳۰،۰۰۰ نمونه، تنها بانک خصوصی خون بندناف در ایران و بزرگترین بانک سلولی خون بندناف در منطقه است و در بانک عمومی خون بندناف رویان، بیمارستان شریعتی و سازمان انتقال خون نیز جمعا ۱۵،۰۰۰ نمونه خون بندناف ذخیره شده است.

بیماری‌هایی که با سلول‌های بنیادی درمان‌پذیر هستند

سلول‌های بنیادی خون بندناف در درمان بیش از ۱۰۰ بیماری کاربرد دارند.

فهرستی از بیماری‌هایی که با استفاده از سلول‌های بنیادی خون بندناف قابل درمان هستند به شرح ذیل است:

• اختلالات سلول‌های بنیادی: کم خونی آپلاستیک، کم خونی فانکونی، هموگلوبینوری حمله‌ای شبانه (PNH)
• لوسمی حاد: AML، ALL، لوسمی تمایز نیافته حاد
• لوسمی مزمن: CML
• بیماری‌های نقص در تولید لنفوسیت‌ها: لنفوم غیر هوچکین، لنفوم هوچکین
• ناهنجاری‌های ارثی گلبول‌های قرمز: بتا، تالاسمی ماژور، کم خونی سلولی داسی شکل
• اختلالات سیستم ایمنی مادرزادی: سندروم کاستمن، نقص چسبندگی لکوسیتی، سندروم دی جرج
• نقص ارثی پلاکتی: ترومبوسیتوپنی مادرزادی
• اختلالات پلاسماسل: مولتی پل میلوما، لوسمی پلاسماسل
• بیماری‌های ارثی: سندروم لش نیهان، هیپوپلازی غضروف
• سایر بیماری‌ها: بیماری الزایمر، دیابت، پارکینسون، صدمات نخاعی، سکته‌های قلبی و مغزی، بیماری‌های کبدی، دیستروفی عضلانی

چشم انداز استفاده از سلول‌های بنیادی

امروزه ثابت شده است که سلول‌های بنیادی قادر به درمان محدوده وسیعی از بیماری‌های مزمن و حاد هستند و تحقیقات زیادی در زمینه استفاده از سلول‌های بنیادی در درمان بیماری‌هایی، چون پارکینسون، بیماری‌های قلبی، کبدی، دیابت، دیستروفی عضلانی، آسیب‌های نخاعی و سکته در حال انجام است.

• آلزایمر: ۱ نفر از ۱۰ نفر افراد بالای ۶۵ سال و ۵ نفر از ۱۰ نفر افراد بالای ۸۵ سال از این بیماری رنج می‌برند.
• جراحات نخاعی: آسیب‌های نخاعی سالانه بالغ بر ۷۵۰۰۰۰ نفر در ایالات متحده را در بر می‌گیرد.
• بازسازی استخوان: امیدی برای درمان مبتلایان به اوستئوپروزیز پارکینسون.
• MS: بیماری اتواییمون و پیش رونده مربوط به سیستم عصبی مرکزی است که سالانه تعداد بسیاری را دچار می‌سازد.

ماندگاری سلول‌ها پس از ذخیره‌سازی

بر اساس استاندارد‌های جهانی بانک‌های خون بند ناف AABB و FactNetCord که بانک خون بند ناف رویان نیز براساس این استاندارد‌ها فعالیت می‌کند، نگهداری نمونه‌ها را تا ۲۵ سال اعلام کرده‌اند. این عدد به معنای عدم امکان استفاده از سلول‌ها پس از ۲۵ سال نیست. زیرا برودت سلول‌ها توسط نیتروژن تأمین می‌شود و در دمای منفی ۱۹۶ درجه سانتی گراد نگهداری می‌شوند. در این دما همه فعالیت‌های سلول متوقف می‌شود و به نظر می‌رسد نگهداری سلول در این شرایط بدون محدودیت امکانپذیر باشد. البته برای اثبات این نظریه، پس از مدت ۲۵ سال این سلول‌ها از نظر قابلیت‌های حیاتی مورد آزمایش قرار خواهند گرفت.

تنها فرصت خون گیری و ذخیره‌سازی خون بندناف

تنها زمان ممکن برای تهیه نمونه و خون‌گیری از بندناف، بلافاصله پس از زایمان است. کارشناسان مجرب بانک خون بندناف رویان از قبل از زایمان با خانواده ارتباط پیدا می‌کنند و به صورت ۲۴ ساعته در دسترس هستند تا در زمان زایمان به همراه مادر در بیمارستان حضور پیدا کنند.

خون‌گیری در اتاق زایمان، بلافاصله پس از زایمان و از بندناف نوزاد انجام می‌شود. این روش خون‌گیری از ایمن‌ترین روش‌ها در دنیا بوده و در پروسه خون‌گیری هیچ عاملی سلامت مادر و نوزاد را تهدید نمی‌کند. زیرا جفت و بندناف پس از جدا شدن از نوزاد و خارج از فیلد زایمان در اختیار کارشناس خون‌گیر قرار می‌گیرد. نمونه جمع‌آوری شده برای انجام اقدامات بعدی در کمتر از ۲۴ ساعت به مرکز بانک خون بندناف رویان در تهران منتقل می‌شوند.

بانک خون بندناف رویان