سرسبزی زمین؛ راه‌حل اقلیمی یا بحران پنهان آب؟

تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد سطح پوشش گیاهی زمین از اوایل دهه ۱۹۸۰ تاکنون به‌طور چشمگیری افزایش یافته است؛ پدیده‌ای که با عنوان «سبزتر شدن جهانی» (global greening) شناخته می‌شود. این روند در نگاه اول مثبت به نظر می‌رسد؛ اما بررسی جدید پژوهشگران نشان می‌دهد هم‌زمان با گسترش پوشش گیاهی، خاک بسیاری از مناطق خشک‌تر شده است (Earth).

مطالعه‌ای که بر پایه چهار دهه داده‌ ماهواره‌ای، پایگاه‌های آب‌وهوایی و شبیه‌سازی مدل‌های اقلیمی انجام شده، رابطه مستقیم میان رشد گیاهان و کاهش رطوبت خاک را آشکار کرده است. بر اساس یافته‌ها، حدود دوسوم از زمین‌های دارای پوشش گیاهی از دهه ۱۹۸۰ سرسبزتر شده‌اند؛ اما نزدیک به نیمی از این مناطق هم‌زمان با خشک‌شدن لایه‌های زیرسطحی خاک روبه‌رو هستند.

عکاس: نامشخص / Irrigation

الگوی «سبزتر–خشک‌تر» بیش از همه در آفریقای مرکزی، آسیای مرکزی، شرق استرالیا و بخش‌هایی از اروپا دیده می‌شود؛ مناطقی که بارش‌های متغیر و موج‌های گرمای شدیدتر دارند. در مقابل، بخش‌هایی از آمریکای شمالی، شبه‌قاره هند و جنوب ساحل آفریقا شاهد الگوی «سبزتر–مرطوب‌تر» بوده‌اند.

به گفته پژوهشگران، دلیل اصلی تغییرات در تناسب الگوی سرسبزی و منابع آبی، فرآیند تعرق گیاهان است. گیاهان برای فتوسنتز منافذ ریزی روی برگ‌ها را باز می‌کنند تا دی‌اکسید کربن جذب کنند؛ اما هم‌زمان آب از همین منافذ خارج می‌شود. افزایش تعداد برگ‌ها یا طولانی‌تر شدن فصل رشد، فشار بیشتری بر ذخایر آب محلی وارد می‌کند. در مناطق مرطوب این نیاز اضافه با بارش و ذوب برف جبران می‌شود؛ اما در نواحی خشک یا مناطقی که بارش‌های فصلی کاهش یافته است، خاک اولین منبعی است که تخلیه می‌شود.

عکاس: نامشخص / Inside

افزایش دی‌اکسید کربن، تغییرات کاربری زمین و گرمایش جهانی باعث گسترش پوشش گیاهی و طولانی‌تر شدن فصل رشد شده‌اند. در عین حال، افزایش «تشنگی جو» به‌دلیل دمای بالاتر نیز موجب می‌شود رطوبت بیشتری از خاک و گیاهان تبخیر شود.

کاهش رطوبت خاک می‌تواند نیاز به آبیاری را بالا ببرد، جریان‌های رودخانه‌ای در اواخر فصل را کاهش دهد و خطر آتش‌سوزی‌های جنگلی را تشدید کند. همچنین، تنوع زیستی تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد؛ برای نمونه، پیشروی درختان در گرم‌دشت‌ها (savannas) ممکن است جای علفزارهایی را بگیرد که زیستگاه اصلی علف‌خواران است.

عکاس: نامشخص / Absolute Ozone‏

یافته‌های ماهواره‌ای به معنای نفی کاشت درخت یا احیای زیست‌بوم‌ها نیست؛ بلکه بر ضرورت اجرای هوشمندانه این طرح‌ها تاکید دارد. به‌کارگیری گونه‌های بومی مقاوم به خشکی، ایجاد نوارهای سبز حاشیه رودخانه‌ها برای تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی و توجه به رطوبت خاک در اواخر تابستان، از جمله راهکارهای موثر معرفی شده است.

پژوهشگران تاکید می‌کنند که در سیاست‌گذاری‌های اقلیمی باید اثرات پروژه‌های طبیعت‌محور بر منابع آب نیز در نظر گرفته شود. به بیان دیگر، سبزتر شدن زمین تنها نیمی از ماجرا است؛ نیمه دیگر آب است و در جهانی گرم‌تر، این نیمه حیاتی‌تر از همیشه خواهد بود.

عکاس: نامشخص / Owl Forest Farm

دیدگاه شما درباره بحران آب و سبزتر شدن جهان چیست؟ لطفا دیدگاه‌ها و دانسته‌های خود را با ما و سایر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

منبع عکس کاور: earth.com | عکاس: نامشخص