زیبایی‌شناسی کتاب در اینستاگرام ایرانی!

روزنامه همشهری – مهرداد طبرسی: کتاب هیچ‌گاه تنها نیست. اغلب کنار لیوان یا فنجان چای و قهوه است؛ روی میز‌هایی شبیه میز‌های کافه. اول باید چیدمان صحنه را مشخص کنید بعد کتاب را در درست‌ترین جای صحنه قرار دهید. چندبار از زاویه‌های گوناگون عکس بگیرید تا به بهترین عکس برسید؛ عکسی که بتواند چشم‌های زیادی بگیرد.

هر چه باشد اینستاگرام شبکه اجتماعی‌ای عکس‌محور است و درست است که بعد‌ها متن هم به عکس اضافه شده و حالا عده‌ای مثل همیشه آن را با جایی برای نوشتن بیانیه‌های بلند اشتباه گرفته‌اند، اما تا همیشه عکس اولویت دارد، پس هر کس که عکس بهتری می‌گیرد، موفق‌تر است.

نگاه مخالف می‌گوید کتاب در اینستاگرام بخشی از چیدمان است و عملاً بیشتر ارزش زیبایی‌شناسانه دارد تا اینکه کتاب باشد. کتاب در شبکه‌های اجتماعی بیشتر بریده است؛ تکه‌هایی است برای اینکه کاربر اینستاگرام نشان دهد من خیلی می‌دانم و خیلی می‌خوانم و بهترین‌ها را برای شما انتخاب کرده‌ام.

نگاه مخالف می‌گوید بریده کتاب‌ها سطر‌هایی هستند که کاربر ارجمند که چندهزارتا دنبال‌کننده دارد، از اینجا و آنجا یا اگر بخواهیم خیلی خوش‌بین باشیم از تورقی سرسری انتخاب کرده است. پس ارزشی ندارد و چیزی است شبیه غذای آماده و لقمه‌های انگشتی و کلوچه‌هایی که فقط سیری کاذب ایجاد می‌کند.

نگاه موافق می‌گوید اینستاگرام سبب شده است که خیلی کتاب‌ها بهتر دیده شوند، تکه‌های درخشان کتاب‌ها نقل و مخاطبان به خواندن کتاب ترغیب شوند. شبکه‌های اجتماعی سبب شده که بسیاری از یادداشت‌نویسان در شیوه‌های معرفی کتاب بازنگری کنند. سبک و سیاق معرفی‌ها عوض شده است.

مخاطبان به جای معرفی فهرست‌وار کتاب حس خود را از خواندن کتاب می‌نویسند. کتاب دیگر فقط متنی روی کاغذ نیست، مجموعه‌ای است که از ایده تا ارائه درست امتداد دارد. اینستاگرام نه‌تن‌ها سبب شده که زیبایی‌شناسی کتاب ارتقا پیدا کند، بلکه سبب ترویج بیشتر کتاب هم شده است. کم نیستند کتاب‌هایی که موفقیت خود را مدیون اینستاگرام هستند و اگر اینستاگرام نبود هنوز در همان یکی، دو چاپ اول مانده بودند.

فارغ از اینکه کدامیک از این دو نگاه را قبول داشته باشیم، اینستاگرام در ایران، مثل همه شبکه‌های اجتماعی، اسیر نگاه افراطی و تفریطی بوده است. زمانی ناشران هیچ التفاتی به شبکه‌های اجتماعی و اینستاگرام نداشتند، اما حالا آن‌قدر اینستاگرام‌زده شده‌اند که اطلاعات کتاب خود را اول از همه در اینستاگرام منتشر می‌کنند بعد در سایت و رسانه‌های رسمی دیگر.

سرعت فراگیری اینستاگرام در ایران بسیار زیاد است و حالا دیگر محدود به نسل و گروه و دسته خاصی نیست؛ بسیار عمومی شده است، عمومی‌تر از فیسبوک، توییتر، سوارم و…. در این میان، کتابفروشان و ناشران از این فراگیری بسیار بهره برده‌اند.