روش‌های نگهداری و کاشت گل نرگس، عروس زمستان

روزنامه جام‌جم – زینب خزایی: دوست بهبهانی‌ام می‌گوید شهرشان جایی دارد به نام نرگس‌زار. مردم بهبهان اعتقاد دارند امام رضا از شهرشان عبور کرده و نرگس‌ها در جای پای ایشان روییده اند. آن‌ها هم هر سال به نشانه قدردانی از نرگس‌زار هدیه می‌فرستند برای حرم. حتی می‌گوید هلند هم یکی از شهر‌های خود را به نام این بهبهان نامگذاری کرده. این‌ها را گفتم تا بگویم فصل فصل رونق بازار نرگس است نه فقط در بهبهان که در بعضی نقاط دیگر خوزستان، فارس، خراسان جنوبی و دیگر استان‌ها.

شناسنامه نرگس

گل نرگس از خانواده آماریلیس یا مارچوبه‌ای‌هاست. گل‌هایی مثل نسرین یا آماریلیس، مریم، خورشیدی و آگاو با او هم‌خانواده هستند. یک گیاه پیازی است و گل‌های زیبای معطر آن جزو ارزشمندی‌های پاییز و زمستانند. این گل همراه گل‌های یخ، کاملیا و یاسمن زمستانی به چهار رفیق مقاوم به سرمای شدید مشهور شده‌اند. نرگس دو نوع است. یک نوع آن تاج بزرگی دارد و تک گل است و نوع دیگر تاج کوچک و گل‌هایش به صورت خوشه‌ای هستند. بیشتر نرگس‌های ایرانی از دسته دوم هستند و به نام‌های نرگس شهلا، نرگس مسکین، نرگس پرپر، هزار پر یا شصت پر و نرگس نروک یا پنجه گربه‌ای معروفند که نرگس شهلا محبوب‌ترین شان است. البته طبقه‌بندی‌های دیگری هم برای این گل وجود دارد که آن‌ها هم بر اساس طول تاج گل و تعداد گل هستند.

علت محبوبیت نرگس چیست؟

در کشور چین دکتر و پرستار را به گل نرگس تشبیه می‌کنند، چون به نظرشان مثل این گل پاک سرشت و دلسوزند. نرگس چند حسن را هم زمان دارد. زمستانه بودن، زیبایی، عطر خوش و خواص دارویی. چینی‌ها می‌گویند کسی که دوتا نان دارد، یکی را بخورد و دیگری بفروشد و با پول آن گل نرگس بخرد. چون نان برای تغذیه بدن است و نرگس برای تغذیه روح.
عطرنرگس، گل نرگس و روغن آن خواص درمانی بسیار زیادی دارند.

مثلا می‌گویند عطر نرگس شاداب کننده است، برای مخاط و سینوس‌ها مفید است و از سرماخوردگی جلوگیری می‌کند. همچنین می‌تواند همراه خون وارد سلول‌های مغزی شود و روی کارکرد مغز اثر بگذارد. گل نرگس، در تغییر روحیه بسیار موثر است و برای درمان افسردگی مصرف می‌شود. توجه داشته باشید افراد گرم مزاج در بوییدن این گل زیاده‌روی نکنند، چون ممکن است باعث سردرد شود.

کدوم رو بدم؟

در بازار گل و گیاه ایران نرگس به صورت گل شاخه بریده عرضه می‌شود. یعنی همین دسته گل‌هایی که از گلفروشی‌ها می‌خرید. اما انواع گلدانی و باغچه‌ای آن هم وجود دارد. حتی در پارک‌ها و فضای سبز هم قابل کشت و کار است. در ادامه می‌خواهیم برویم سراغ انواع گلدانی و باغچه‌ای.

انتخاب پیاز مناسب

برای تازه کار‌ها نرگس یکی از بهترین گزینه‌های پیازی است، چون هم کاشتش به صرفه است و هم کاشت تا گلدهی‌اش سختی ندارد.

پیازی را انتخاب کنید که سالم باشد و عاری از هر نوع خراش و بریدگی.

پیاز هر چه بزرگ‌تر یعنی گل درشت‌تر. البته پیاز‌های نرگس دو نوع هستند یک نوک یا یک دماغه یا دو دماغه دارد. دو دماغه گل‌های درشت تری می‌دهد.

۱۰ قدم برای کاشت

• یک گلدان سنگی یا سفالی برای کاشتن پیاز نرگس انتخاب کنید، چون نرگس‌ها در یکی از مراحل رشد دارای مرحله گردن غازی هستند و گل‌ها به یک سمت باز می‌شوند، استفاده از گلدان سبک باعث واژگونی گلدان می‌شود.
• گلدانی با عمق ۳۰-۲۰ سانتی‌متری مناسب است به دو دلیل: اول این‌که این عمق برای رشد مناسب ریشه‌ها مناسب است. دوم این‌که عرض گلدان باید طوری باشد که موقع کاشت، پیاز‌ها از هر طرف پنج سانتی متر از دیواره گلدان فاصله داشته باشند.
• ته گلدان حتما باید سوراخ زهکش داشته باشد تا آب اضافی خارج شود و پیاز‌ها نپوسند.
• قبل از کاشت فقط ته پیاز‌ها را دوساعت در آب ولرم قرار دهید.
• تا نصف گلدان را پر از خاک کنید. دوسوم پیاز باید زیر خاک باشد.
• بعد از کاشت حتما گلدان را آبیاری کنید و در جای گرمی قرار دهید.
• بعد آبیاری تا دو تا سه هفته قطع کنید و صبر کنید ساقه‌ها از خاک بیرون بزنند.
• پس از مرحله شروع رشد ساقه گلدان نباید خشک بماند.
• اگر دیدید ساقه کج رشد می‌کند حتما از یک قیم استفاده کنید.
• موقع گلدهی گلدان را نور مستقیم آفتاب دور کنید.

علت گل ندادن

پیاز‌ها برای گل دادن حتما باید یک دوره سرمای زمستانه طی کنند. به این منظور بهتر است پیاز‌ها را در پاییز و در دمای ۸-۶ درجه سانتی گراد کشت کنید و به مدت هشت تا ده هفته در شرایط تاریکی نگهداری شوند.

مواد لازم برای داشتن نرگس خوب

آب: نرگس، آبیاری زیاد را دوست ندارد و در صورت افراط در آبیاری، برگ هایش بیش از حد بزرگ شده و گل نمی‌دهد. نرگس برای گلدهی باید کمی خشکی ببیند. اما به طور کلی قبل از خشک شدن گلدان آن را آبیاری کنید.

دما: ماندگاری گل نرگس در هوای ســـرد بیشتـــر است ودر دمای بالاتر گل‌ها زودتر پژمرده شده و عمرشان کوتاه می‌شود. در زمان رشد و گلدهی اگر دمای روز ۱۸ درجه و شب ۱۲ درجه سانتی‌گراد باشد عمر گیاه طولانی می‌شود. جالب است بدانید دما در ارتفاع برگ‌ها و ساقه گل نقش دارد. مثلا نگهداری نرگس کاغذی بعد از کاشت در دمای ۲۱ درجه باعث بلندترشدن ساقه گل می‌شود.

خاک: گل نرگس هم مثل بقیه گل‌های پیازی خاک سبک دوست دارد. پس اگر خاک گلدان یا باغچه رسی است مقداری شن با آن مخلوط کنید و اگر شنی است مراقب باشید رطوبتش را از دست ندهد. برای باغچه گل نرگس استفاده از کود‌های حیوانی و برای گلدان‌های نرگس داخل آپارتمان ورمی کمپوست مناسب است.

نور: نرگس برای گلدهی در بعضی از ساعات روز به چهار ساعت نور خورشید نیاز دارد. نور کم باعث ضعیف شدن گیاه، زردی و کشیدگی برگ‌ها خواهد شد و همچنین ممکن است غنچه‌های گل تشکیل یا شکوفا نشوند یا گل ریز و کوچکی تولید کنند.

چطور آن را زیاد کنیم؟

معمولا در کنار پیاز مادری، پیازچه‌های کوچک دختری تشکیل می‌شوند که بعد از بیرون آوردن پیاز مادری از خاک، آن‌ها هم همراهش بیرون می‌آیند و به راحتی می‌توان در اواخر تابستان و اوایل پاییز (قبل از جوانه زنی نرگس) جدایشان کرد. پیاز‌ها و پیازچه‌ها را می‌توان انبار کرد تا در زمان مناسب کاشت. این پیاز‌ها در طی یک یا دو سال آن‌قدر رشد خواهند کرد که بتوانند گل بدهند. البته با بذر هم قابل تکثیر است که این کار کمی سخت و زمانبر است.

اصول مراقبت از نرگس‌ها

• مرداد و شهریور بهترین زمان برای کشت پیاز نرگس است تا ریشه‌هایش بتوانند قبل از زمستان به اندازه کافی رشد کنند. گرچه تا آبان هم قابل کشت است.
• برای گلدهی سال بعد باید مواد غذایی از ساقه و برگ به پیاز‌ها منتقل شود به همین دلیل برگ‌ها را کف بر نکنید. یک ماه و نیم بعد از گلدهی می‌توانید برگ‌ها را قطع کنید، چون دیگر تاثیری بر گلدهی سال بعد ندارد.
• بعد از پژمرده شدن گل‌ها آن‌ها را از بخش زیرین قطع کنید.
• اگر دیدید پیاز، ساقه و برگ دارای علائم بیماری است آن را از باغچه خارج کرده و بسوزانید.
• پیاز‌های خارج شده را در مکانی خنک، تاریک و با تهویه مناسب تا زمان کشت بعدی نگهداری کنید.
• قبل از انبار و قبل از کاشت، تمام پیاز‌هایی را که نرم و اسفنجی هستند جدا کنید و بسوزانید. چون احتمالا بیمار هستند.