روایت کارتر از «نگرانی عمیق» شاه در آبان ۵۷ / سه ‌راه‌حل، پیش روی اوست

به گزارش خبرگزاری هوشمند نیوز، در زمان ریاست‌جمهوری کارتر، آمریکا روابط نزدیکی با ایران داشت و محمدرضا پهلوی به‌ عنوان یکی از متحدان کلیدی آمریکا در منطقه‌ی خاورمیانه و در مقابل شوروی شناخته می‌شد. از این ‌رو، وقتی ناآرامی‌ها و اعتراضات علیه شاه در ایران شدت گرفت، دولت کارتر در ابتدا تلاش کرد که او را حمایت کند و هم‌زمان اصلاحاتی را برای کاهش تنش‌ها به او پیشنهاد داد. اما با شدت‌گرفتن اعتراضات و ادامه مخالفت‌ها، کارتر و تیم سیاست خارجی او به‌تدریج به این نتیجه رسیدند که شاه قادر به کنترل اوضاع نیست. پایگاه اینترنتی مرکز اسناد انقلاب اسلامی بخش‌هایی از خاطرات جیمی کارتر را منتشر کرده که با خواندن آن می‌توان به دریافتی کلی از فضای حاکم بر ذهنیت شاه درباره‌ی مواجهه‌ با انقلاب در روزهای ۵ تا ۱۱ آبان‌ ۵۷ دست پیدا کرد.

روز ۲۸ اکتبر ۱۹۷۸ (۵ آبان ۱۳۵۷) دفتر روزانه

گزارش‌های متعددی از سفارت ما در تهران درباره‌ی مشکلات شاه به ما می‌رسید؛ ولی هنوز سفیر ما ویلیام سالیوان و همچنین شخص من و سایر مشاوران بر این باور بودیم که شاه بهترین امید ما برای حفظ ثبات در ایران است. سالیوان تلگرامی به واشنگتن فرستاد که در آن بیان شده بود: شاه تنها عاملی است که می‌تواند از یک ‌طرف ارتش را مهار کند و از طرف دیگر مانع تغییر رژیم شود… من با ارائه‌ی هرگونه پیشنهادی به [امام خمینی] مخالف خواهم بود…

شاه تحت ‌فشار فزاینده‌ تغییرات کوتاه‌مدت و بلندمدت در ساختار دولت ایران و تغییر اساسی نقش خود را بررسی می‌کرد.

۲ نوامبر ۱۹۷۸ (۱۱ آبان ۱۳۵۷) دفتر روزانه

شاه در خصوص آینده‌ی خودش عمیقاً نگران بود و تلاش می‌کرد یکی این سه ‌راه‌حل را انتخاب کند: حکومت موقت تشکیل دهد. حکومت‌نظامی برقرار سازد و حتی در صورت لزوم از سلطنت کناره‌گیری کند. ما او را ترغیب کردیم از سلطنت کناره‌گیری نکند و با قدرت کشور را اداره کند و روی پشتیبانی ما حساب کند.

منبع: ایران در خاطرات جیمی کارتر، مترجمان: ابراهیم ایران‌نژاد، طیبه غفار. تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صص ۲۳-۲۴.

۲۵۹