دیدنی های زواره؛ زادگاه کاوه آهنگر

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۷/۰۵/۲۲ منتشر شده و در تاریخ ۱۳۹۹/۰۹/۱۲ به‌روزرسانی شده است.}

در شمال استان اصفهان، در جنوب کویر نمک شهرستان اردستان قرار دارد. آب و هوای این منطقه گرم و خشک و پوشش گیاهی آن استپ بیابانی است. برخی تاریخ‌دانان این منطقه را زادگاه کاوه آهنگر می‌دانند و آن را دارای قدمتی کهن و باستانی می‌دانند. از توابع این این شهرستان کهن و بیابانی می‌توان به زواره اشاره کرد. زواره شهری است در حاشیه‌ی جنوبی دشت کویر ایران و در مجاورت کویر مرکزی ایران که در فاصله ۱۰ کیلومتری از این شهرستان واقع شده است. نام زواره از برادر رستم گرفته شده است و قدمتی باستانی دارد. این شهر ساختاری گلی دارد و دارای معماری ایرانی اصیل است. 

زواره از قرن چهارم با عنوان مدینه السادات نامیده شد و در طی قرون گذشته به‌طور پیوسته کانون علم، ادب و فرهنگ بوده است و به همین دلیل تاریخ‌دانان بسیاری در آثار خود به نام زواره و شخصیت‌های برجسته آن پرداخته‌اند. با ما همراه باشید تا با دیدنی‌های این شهر کهن آشنا شوید.

مسجد جامع چهار ایوانی

مسجد جامع چهار ایوانی قدیمی‌ترین و نخستین مسجد چهار ایوانی کشور است که قدمت آن بر اساس کتیبه های موجود به دوران سلجوقیان می‌رسد و  بیش از ۷۰۰ سال سن این بنا تخمین زده می‌شود. وجود این بنا نشان می‌دهد که در دوران بعد از اسلام، زواره منطقه‌ای پراهمیت بوده و سیدحسن مدرس، روحانی مبارز نیز از همین شهر فعالیت خود را آغاز کرده است. این مسجد ۱۲۰۰ متر مربع مساحت دارد و از آجر، سنگ، گچ و خاک به‌شکل مستطیل ساخته شده است. این مسجد شامل صحن چهار گوش، ایوان‌های چهارگانه، گنبدخانه، شبستان، رواق، سردر، مناره، محراب، گچبری‌های نفیس و کتیبه‌های زیبا است. به‌دلیل شباهت به مسجد جامع اردستان بانی این مسجد را همان بانی مسجد جامع اردستان، ابوطاهر بنغالی می‌دانند.

کویر دق سرخ

کویر دق سرخ در شمال شرقی این شهر با طول ۵۰ کیلومتر و عرض ۲۰ کیلومتر واقع شده است. از جاهای دیدنی زواره در این کویر، تپه شنی بزرگی است که تقریبا در مرکز این کویر قرار دارد که آشیانه عقاب‌های منطقه است و در میان کویرنوردان به آشیانه عقاب معروف است. کوه‌هایی کم ارتفاع در کنار جنگل‌های تاغ در این منطقه قرار دارد که شوره زار یا دریاچهه نمک دق سرخ نیز بعد از این جنگل‌ها واقع شده است. این تاغ‌زارها از مکان‌های محبوب برای عکاسان حیات‌ وحش است چراکه شغال، روباه، پایکا، چکاوک کاکلی، جغد و باز در این منطقه زندگی می‌کنند. در این کویر معادن نمک، طلا، سرب و احتمالا نفت نیز وجود دارد. از جاذبه‌های گردشگری این این منطقه شترداری به روش سنتی است.

قلعه سنگ بست

قلعه سنگ بست از آثار تاریخی این شهر است که در بافت سنتی و قدیمی آن قرار دارد. این قلعه بزرگ‌ترین و مستحکم‌ترین قلعه‌‌‌ کشور پس از قلعه الموت در قزوین است. ابوعلی دهدار از نزدیکان حسن صباح در قرن پنجم دستور ساخت این قلعه را صادر کرد. اسطبل، انبار، قسمت‌های مسکونی، قراولخانه و برج‌های دیدبانی بخش‌های مختلف این قلعه را تشکیل می‌دهند. ارتفاع این قلعه به ۱۲ متر می‌رسد و خشت خام، گل و خاک از مواد به کار رفته در این بنا است و در قسمت زیرین آن نیز از سنگ استفاده شده است. شکل قلعه به‌صورت مکعب است و در زوایای آن چهار برج استوانه‌ای شکل احداث شده است. فضای درونی این قلعه در دو طبقه به‌صورت چهار صفه‌ای است که در حال حاضر قسمت‌هایی از طبقات آن فروریخته است. از دلایل حمله مغول‌ها در قرن هفتم به این شهر را تخریب این قلعه بیان کرده‌اند. این قلعه نظامی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

یخچال سنتی زواره

یخچال سنتی زواره از گل و خشت ساخته شده است و از آثار تاریخی این منطقه محسوب می‌شود. ساختار فیزیکی آن مخروطی شکل با دیواره‌های دایره‌ای ضخیم است که دوایر پایین بزرگ‌تر است و هرچه به طرف بالا اوج می‌گیرد، دوایر تنگ‌تر می‌شوند تا در یک نقطه‌ای چون راس مسدود می‌شود. این یخچال مخروطی شکل دارای دو درگاه نعلی مانند در روبه‌روی همدیگر است که دو قطعه زمین در مجاور درگاه‌ها به نام خدرو که یک متر عمق دارد؛ گسترده شده است. در گذشته و در فصل زمستان آب را در این یخچال جمع می‌کردند تا در سرمای شب یخ بزند و در داخل مخزن یخچال برای استفاده در تابستان ذخیره کنند.

مناره مسجد پامنار دومین مناره کتیبه‌دار کشور است

مناره مسجد پامنار

مناره‌ مسجد پامنار با ارتفاع ۲۰ متر در این شهر قرار دارد که بر اساس کتیبه‌ی موجود با خط کوفی سال ساخت مناره ۴۵۱ هجری شمسی است. بعد از مناره ساوه این مناره دومین مناره کتیبه‌دار کشور است. بخش شبستان اصلی بنا که سازه‌ای از دوران ساسانی داشته تخریب شده است و پنج محراب تاریخی از دوران سلجوقی باقی مانده است. محمد بن ابراهیم بانی احداث این مناره است.

خانه هشت بهشت نیری

خانه هشت بهشت نیری از جاذبه‌های زیبای هنر معماری کهن شهر زواره است. این بنا هشت ضلعی ساخته شده است. این بنا در کنار حسینیه کوچک این شهر قرار دارد و محل برگزاری مراسم مذهبی جهت استفاده بانوان است و به همین جهت به فاطمیه شهرت دارد. این بنا توسط حاج سید میرزا علیرضا نیری در دوران قاجار احداث شده است. بنای تاریخی هشت بهشت از سه قسمت اصلی، صحن غربی، صحن شرقی و کل ساختمان تشکیل شده است و ساختمان اصلی آن دو طبقه دارد. از ویژگی‌های این بنا داشتن دو حیاط در دو طرف ساختمان است. حوض بیضی شکلی در میان ساختمان قرار دارد و در قسمت بالای حوض یک طبقه ساختمان مجزا وجود دارد که بر بالای آن دو بادگیر زیبا دیده می‌شود. این بنای تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

حسینیه‌ها

حسینیه‌های زواره که در بافت قدیمی شهر قرار دارد، از دوران صفویه تا قاجار ساخته شده است. این دو حسینیه شامل قسمت‌های سرباز و سرپوشیده است که در ۴ فصل سال با هم‌زمانی ایام سوگواری محرم قابل استفاده است. این حسینیه‌ها قدمتی ۴۰۰ ساله دارند. حسینیه بزرگ متعلق به دوران صفوی است و قدمت آن بیشتر از حسینیه کوچک است. بنای حسینیه بزرگ در ابتدا در یک طبقه و از خشت خام و گل ساخته شده است که در دوران قاجار یک طبقه به آن اضافه شده است و نمای آن را آجرکاری کرده‌اند. قرار گرفتن حسینیه‌های کوچک سرباز در کنار حسینیه‌های سرپوشیده سبک جدیدی در معماری بناهای مذهبی و اسلامی به وجود آورده است. این دو بنا به‌صورت مربع با یک تخت در وسط جهت تعزیه خوانی ساخته شده است و در اطراف هر چهار بنا طاقچه‌های بزرگی به ارتفاع یک متر از سطح زمین برای نشستن مردم احداث شده است.

بازار تاریخی زواره

بازار تاریخی زواره از بناهای دوران قاجار است در نزدیکی حسینیه بزرگ و امام‌زاده یحیی احداث شده است. بنای این بازار را که از جاهای دیدنی اصفهان محسوب می‌شود، به محمد حسین خان عامری نسبت می‌دهند و در حال حاضر کاربری تجاری ندارد.

اقامتگاه سنتی نقشینه

اقامتگاه سنتی نقشینه، اقامتگاهی تاریخی و کویری است که خانه نوریان شهرت دارد. این بنا یادگاری از دوران قاجار است و به‌صورت چهار ایوانه یا چهار صفه ساخته شده است. این بنا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

کاخ امیرآباد

کاخ امیرآباد در دو طبقه به دستور سهام‌ السلطنه از محافظان مسیر راه‌های این منطقه در دوران قاجار و زمان سلطنت ناصرالدین شاه در نزدیکی کویر احداث شد. این کاخ محل استقرار و اسکان سهام السلطنه در فصل زمستان بوده است. تجربیات بازدید خود را از دیدنی‌های زواره، با ما وسایر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.