دیاکو؛ اولین پادشاه ایران – کجارو

دیاکو اولین شاه ماد بود. او توانست قوم ماد را که یک دسته از آریایی‌ها بودند و در شمال غرب ایران ساکن شده بودند، را با هم متحد کند و سلسله‌ای را به پایتختی هگمتانه تشکیل دهد. دیاکو اولین شاه ایران بعد از ورود آریایی‌ها محسوب می‌شود و این موضوع، در تاریخ ایران باستان، امتیاز بزرگی برای او محسوب می‌شود.

هرآنچه باید درباره دیاکو بدانید:

دیاکو که بود؟

دیاکو یا دیااکو، که منابع یونانی او را دیوکس نامیده‌اند، از مردم ماد بود. او اولین شاه ایران محسوب می‌شود. بدون شک، پیش از دیاکو نیز در جاهای مختلف ایران، فرماندهانی بوده‌اند که حکومت داشته‌اند؛ اما اسناد و منابع تاریخی نشان‌دهنده این هستند که بعد از ورود آریاها به ایران، دیاکو با متحد کردن قبایل ماد، توانست آن‌ها را به یک ملت واحد تبدیل کند و دولت ماد را تشکیل دهد.

_{منبع عکس: wikipedia}

دیاکو چگونه به‌عنوان فرمانروا انتخاب شد؟

چگونگی ایجاد دولت ماد در پرده‌ای از ابهام قرار دارد؛ باید تا زمان کشف اسناد بیشتر از این دوره از تاریخ ایران، صبر کرد تا ابهامات برطرف شود. بر طبق منابع، مشخص است اولین کسی که بعد از غلبه نهایی مادها بر سکاها در صدد اتحاد قبایل ماد برآمد، دیاکو بود. کتزیاس این زمان را با انقراض دولت آشور برابر دانسته است. هرودوت بنیانگذار دولت ماد را دیاکو می‌داند. به گفته هرودوت، دیااکو به‌عنوان داور، مورد رجوع مردم قبال ماد بود و سرانجام از سوی عامه مردم به‌عنوان حکمران، برگزیده شد تا نظم و عدالت را در میان آن‌ها ایجاد کند.

دیاکو در ابتدا به‌عنوان داور بین مردم ماد، قضاوت می‌کرد و سپس شاه ماد شد

سارگون دوم شاه آشور در سال ۷۱۵ قبل از میلاد، آگاه شد که دیاکو با پادشاه اورارتو متحد شده است، پس منتظر فرصت نشست و در جنگی که با مانایی‌ها در آذربایجان داشت، از جنوب دریاچه ارومیه، وارد ماد شد و دیاکو را به اسارت گرفت.

سارگون دوم، جان دیاکو را به او بخشید. سارگون بخشیدن جان دیاکو را در کتیبه‌ای نوشته است و در آن ذکر کرده که دیاکو را با همراهی قبیله خود، به حمات تبعید کرده است. دیاکو چندین سال در اسارت مادها بود و آن‌ها به‌عنوان باج‌گذار آشور دچار تنگدستی شدند و نتوانستند مالیات خود را به‌طور منظم به آشور پرداخت کنند. آن‌ها متعهد شدند که در هنگام جنگ، برای آشور نیروی جنگی فراهم کنند. دولت آشور دیاکو را آزاد کرد تا به سرزمین ماد برگردد و بعد از آن به‌عنوان رهبر ماد انتخاب شد. هرودوت در کتابش هیچ اشاره‌ای به اسارت دیاکو نکرده است.

دوران حکومت دیاکو

طبق گزارش هرودوت، دیاکو در حدود ۵۳ سال حکومت کرد. مدت زمان حکومت او از ۶۲۱ تا ۶۷۴ قبل از میلاد بوده است. چون وجود دیاکو موجب بسط امنیت در منطقه بود، دولت آشور که در آن زمان حاکمی مطلق و جبار در سراسر بین‌النهرین بود، با آن تعارضی نشان نداد. دیاکو پس از رسیدن به قدرت، رفتار خود را تغییر داد. او که در ابتدا در بین مردم، رفت و آمد داشت و از نزدیک به آن‌ها رسیدگی می‌کرد، تشریفات جدیدی برای خود تدارک دید و کاخی برای خود ساخت و در آن نشست و خود را از ارتباط مستقیم با مردم، دور نگه داشت. هیچ کسی اجازه دیدن او را نداشت و تمامی ارتباطات، از طریق واسطه به انجام می‌رسید. دیاکو علاوه تدارک گارد شخصی برای خود، در سرزمین ماد نیز خبرچین‌هایی را گماشته بود که اخبار کشورش را در اختیار او بگذارند.

دیاکو، هگمتانه را به‌عنوان پایتخت ماد انتخاب کرد

دیاکو، هگمتانه را به‌عنوان پایتخت مادها انتخاب کرد. این شهر بعدها پایتخت تابستانی هخامنشیان شد. آثار دوره ماد و هخامنشی در هگمتانه، قابل تفکیک نیستند. هرودوت اولین کسی است که در مورد هگمتانه نوشته است. او گفته است که دیوکس این شهر را بنا کرد و دستور داد کاخ بزرگی در آن احداث کنند. بر گرد کاخ دیوکس، هفت حصار وجود داشت. این حصارهای هفت‌گانه به طبقات ممتاز تعلق داشت و هرکدام به یکی از رنگ‌های اجرام فلکی، رنگ‌آمیزی شده بود.

_{منبع عکس: نامشخص}

معنی اسم دیاکو

نام دیاکو در منابع و اسناد مختلف تاریخی، به زبان‌های مختلف آمده و هرودوت در کتابش از او با عنوان دیوکس یاد کرده است. نام دیاکو از واژه ایرانی دهیوک (Dahyuka) گرفته شده است. کاربرد این نام در روزگار باستان معمول بود و در دوره‌های بعد نیز به‌صورت فارسی باستان، در لوح‌های گلی تخت تخت‌ جمشید حک شده بود. برخی پژوهشگران معتقدند اصل این نام، دهایوکو بوده و در معنی ساکن یا رئیس ده به کار می‌رفت که صورت قدیمی دهگان است که بعدها به‌صورت دهقان درآمد.

مرگ دیاکو و جانشینی او

دیاکو بعد از ۵۳ سال حکومت بر ماد، در سال ۶۷۴ پیش از میلاد، از دنیا رفت و پسرش فرورتیش، جانشین او شد. فرورتیش در ابتدا حاکم و داور یک شهر بود و در برخی منابع نیز به‌عنوان فرمانده جنگی مورد توجه مردم قرار گرفت. او بعد از دیاکو، به ریاست اتحادیه قوم ماد منصوب شد و توانست مخالفان دولت آشور را با خود متحد کند. بعد از اتحاد ماد با گروهی از سکاها و جلب حمایت سران قوم پارس به تدارک سپاهی منظم پرداخت و به قلمرو آشور حمله کرد. سپس در اثر بی تجربگی و اختلاف با قبایل سکاها در این جنگ کشته شد.

مقبره دیاکو

دخمه فخر یکا یکی از معروفترین آثار تاریخی بازمانده از دوره ماد در مهاباد است. این بنا در دل یک صخره‌ کنده شده و ورودی آن، دو ستون دارد. درون مقبره این دخمه، سکوهایی برای قرار دادن نذورات در قبر وجود دارد.

برخی دخمه فخر یکا را به‌عنوان مقبره دیاکو می‌شناسند

بنای این گوردخمه را به پدر دیاکو نسبت داده‌اند؛ اما برخی بر این عقیده‌اند که دیاکو در همین مکان به خاک سپرده شد. درون اتاق اصلی گوردخمه سه قبر قرار دارد که یکی از آن‌ها را قبر دیاکو می‌دانند.

_{منبع عکس: نامشخص}

دیاکو در شاهنامه

برخی پژوهشگران بر این عقیده هستند که آنچه در منابع تاریخی در مورد دیاکو گفته شده است با داده‌هایی که فردوسی از هوشنگ پیشدادی به دست می‌دهد یکی هستند. ازاین‌رو، دیاکو را با هوشنگ پیشدادی که عنوان اولین قانون‌گذار را دارد، یکی دانسته‌اند.

دیاکو اولین شاه ایران بود که بعد از ورود آریاها به ایران، قوم ماد را متحد کرد و حکومت تشکیل داد. او در ابتدا در بین مادها قضاوت را بر عهده داشت و مادها او را به‌عنوان بزرگ قوم خود، پذیرفته بودند. سپس با قدرت بیشتری که به دست آورد دولت ماد را بنا گذاشت. او هگمتانه را پایتخت خود قرار داد و بعد از خود، فرورتیش فرزندش بر مادها، حکم‌رانی کرد. شما نیز نظر خود را درباره دیاکو با کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.