درمان دیابت نوع دوم با دارو‌های غیرانسولینی

برترین‌ها: برخی از افرادی که دچار دیابت نوع دوم هستند نیاز دارند به طور منظم به خودشان انسولین تزریق کنند تا سطح قند خون‌شان کنترل شود. خیلی دیگر از مبتلایان به دیابت نوع دوم نیز می‌توانند با تغییراتی در سبک زندگی خود و شیوه‌های تغذیه‌ای به تنهایی یا در کنار دارو‌های خوراکی یا تزریقی، بیماری خود را کنترل کنند.

افرادی که دیابت نوع دوم دارند نسبت به انسولین مقاوم‌اند. انسولین هورمونی است که باعث می‌شود قند از جریان خون به سمت سلول‌های بدن برود. مقاومت به انسولین سبب می‌شود سطح قند خون فرد بسیار بالا برود. در این مطلب به این موضوع می‌پردازیم که یک فرد مبتلا به دیابت نوع دوم چه زمانی به انسولین نیاز دارد و چه دارو‌های دیگری غیر از انسولین می‌توانند این عارضه را کنترل کنند.

چه زمانی فرد بیمار به انسولین نیاز دارد؟

در بدن کسی که دچار دیابت نوع اول است، تولید انسولین متوقف می‌شود و این فرد نیاز دارد یا از یک پمپ انسولین استفاده کند یا چند بار در روز به خودش هورمون انسولین تزریق کند. برای بیماران دیابت نوع دوم، پزشکان به طور کلی، ابتدا دارو‌های دیگری را تجویز می‌کنند. آن‌ها در تعیین روند درمان، چند فاکتور را بررسی می‌کنند:

• سطح قند خون بیمار
• سابقه‌ی درمان قبلی
• وزن بیمار
• سن بیمار
• سابقه‌ی پزشکی بیمار
• سایر عوارض و بیماری‌های موجود

بیشتر افرادی که دچار دیابت نوع دوم در حد خفیف تا متوسط هستند می‌توانند با دارو‌های خوراکی یا دارو‌های تزریقی غیر انسولینی در کنار تغییرات در سبک زندگی، تغذیه، کنترل وزن و ورزش منظم، بیماری خود را تحت کنترل بگیرند. اما پزشک ممکن است برای یک بیمار که علائم شدید دیابت نوع دوم را دارد یا دچار عوارض دیگری نیز هست، انسولین تجویز کند.
همچنین زمانی که ترکیبی از دارو‌های غیرانسولینی دیگر برای کنترل قند خون بیمار جوابگو و کافی نیستند، انسولین تجویز می‌شود.

دارو‌های خوراکی

برای افراد مبتلا به دیابت نوع دوم، طیف وسیعی از دارو‌های غیرانسولینی وجود دارد و هر ساله، دارو‌های جدیدی نیز وارد بازار می‌شوند. برخی از متداول‌ترین دارو‌های خوراکی شامل موارد زیر می‌شوند:

متفورمین

پزشکان معمولا برای بیماران دیابت نوع دوم، ابتدا متفورمین (گلوکوفاژ) تجویز می‌کنند. متفورمین با کاهش مقدار قندی که کبد تولید می‌کند و بهبود نحوه‌ی استفاده‌ی بدن از قند، به کنترل قند خون کمک می‌کند. متفورمین به سه صورت موجود است:

قرص: بیمار معمولا دو تا سه عدد قرص در روز همراه با غذا مصرف می‌کند.

قرص پیوسته رهش: این قرص‌ها عوارض گوارشی کمتری دارند و بیمار معمولا یک عدد قرص در روز همراه با شام مصرف می‌کند.

مایع و محلول: بیمار معمولا این نوع متفورمین را روزی یک تا دوبار همراه با غذا مصرف می‌کند.

معمولا در ابتدا پزشک، دوز پایینی از متفورمین را تجویز می‌کند. بسته به میزان واکنش سطح قند خون بیمار به دارو، پزشک ممکن است به طور تدریجی، دوز دارو را افزایش بدهد. در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است ترکیبی از متفورمین و سایر دارو‌های دیابت را تجویز نماید که می‌تواند شامل انسولین نیز بشود. اگر متفورمین یا هر داروی دیگری مصرف می‌کنید، به دقت طبق دستور پزشک عمل کنید.

مصرف الکل در بیماری که متفورمین مصرف می‌کند می‌تواند عوارض جانبی جدی مانند هیپوگلیسمی و اسیدوز لاکتیک به جا بگذارد که عوارضی بسیار خطرناک هستند. هیپوگلیسمی زمانی است که سطح قند خون فرد بسیار پایین می‌آید و می‌تواند علائمی مانند سرگیجه، اختلال حواس، خستگی، گرسنگی و اضطراب ایجاد کند.

هیپوگلیسمی شدید، خطرناک بوده و نیاز به اقدام فوری پزشکی دارد. عوارض جانبی متفورمین شامل حالت تهوع، استفراغ، اسهال، معده درد، کاهش اشتها، بثورات پوستی، نفخ، مزه فلز مانند در دهان، سر درد، آبریزش بینی و درد عضلانی می‌شود. اگر عوارض جانبی متفورمین در بیمار بسیار شدید باشند، احتمالا مصرف این دارو به طور موقت، قطع خواهد شد.

مهار کننده سدیم گلوکز کوترانسپورتر ۲ (SGLT۲)

مهارکننده‌های SGLT۲ گروهی نسبتا جدید از دارو‌های خوراکی برای دیابت نوع دوم هستند. این دارو‌ها با افزایش مقدار قندی که کلیه‌ها از خون جذب کرده و با ادرار دفع می‌کنند، اثر خود را می‌گذارند. این روند باعث می‌شود سطح قند خون بیمار پایین بیاید. زمانی که متفورمین به تنهایی نمی‌تواند سطح قند خون را پایین بیاورد، پزشکان معمولا مهار کننده‌های SGLT۲ را در ترکیب با متفورمین تجویز می‌کنند. اما یک پزشک ممکن است مهارکننده‌ی SGLT۲ را به تنهایی نیز تجویز کند، خصوصا اگر بیمار نتواند متفورمین مصرف کند.

مهارکننده‌ی SGLT۲ معمولا یک بار در روز مصرف می‌شود. دارو‌هایی از این گروه که در دسترس‌اند شامل موارد زیر می‌شوند:

• کاناگلیفلوزین (Invokana)
• داپاگلیفلوزین (Forxiga)
• امپاگلیفلوزین (Jardiance)

مهارکننده‌های SGLT۲ به دلیل اثری که بر کلیه‌ها می‌گذارند، احتمال ابتلا به عفونت‌های مجاری ادراری و تناسلی را افزایش می‌دهند. پزشکان برای افرادی که بیماری کلیوی دارند، این دسته از دارو‌ها را تجویز نمی‌کنند.

مهارکننده‌های دی‌پپتیدیل پپتیداز-۴ (DPP)

مهار کننده‌های DPP-۴، طبقه‌ای جدید از دارو‌ها برای دیابت نوع دوم هستند. این داروها، تولید انسولین در بدن را افزایش داده و از مقدار قندی که کبد وارد جریان خون می‌کند می‌کاهند. این تاثیرات دارویی کمک می‌کنند، سطح قند خون فرد پایین بیاید. پزشکان معمولا مهارکننده‌های DPP-۴ را زمانی که متفورمین به تنهایی نمی‌تواند قند خون را به میزان لازم پایین بیاورد، در ترکیب با متفورمین تجویز می‌کنند. تحت شرایطی خاص، پزشک ممکن است مهار کننده‌ی DPP-۴ را به تنهایی به عنوان خط اول درمان برای دیابت نوع دوم تجویز نماید.

پزشکان این دسته از دارو‌ها را معمولا برای افرادی که دچار بیماری مزمن کلیوی هستند، سن بالایی دارند و از نژاد آفریقایی – آمریکایی هستند تجویز می‌کنند. مهار کننده‌ی DPP-۴ معمولا یک بار در روز مصرف می‌شود. دارو‌های در دسترس از این طبقه‌ی دارویی شامل موارد زیر می‌شوند:

• آلوگلیپین (Nesina)
• لیناگلیپین (Tradjenta)
• ساکساگلیپین (Onglyza)
• سیتاگلیپین (Januvia)

مهار کننده‌های آلفا گلوکوزیداز (AGIs)

AGI‌ها با کُند کردن گوارش و کاهش جذب قند در جریان خون، اثر خود را می‌گذارند. بیمار معمولا داروی AGI را سه بار در روز بعد از شروع غذا مصرف می‌کند. AGI‌های موجود در بازار شامل آکاربوز (Glucobay, Precose) و میگلیتول (Glyset) می‌شوند. پزشکان معمولا این دارو‌ها را در ترکیب با سایر دارو‌های دیابت مانند متفورمین تجویز می‌کنند. عوارض جانبی AGI‌ها می‌تواند شامل اسهال، ناراحتی معده و گاستریت بشود.

دارو‌های تحریک کننده‌ی ترشح انسولین

این دارو‌های خوراکی سبب می‌شوند لوزالمعده، انسولین بیشتری تولید کند و در نتیجه به تنظیم قند خون کمک شود. دارو‌های تحریک کننده‌ی ترشح انسولین، دو نوع اصلی دارند:

• دارو‌هایی که در دسته‌ی سولفونیل اوره قرار می‌گیرند، مانند گلی مپراید، گلی پیزاید، گلی بوراید، کلرپروپامید، تولبوتامید و تولازامید.
• دارو‌هایی که در دسته‌ی مگلی تیناید قرار می‌گیرند، مانند رپاگلیناید و ناتگلیناید.

سولفونیل اوره‌ها معمولا یک یا دو بار در روز و مگلی تیناید‌ها دو تا چهار بار در روز همراه غذا مصرف می‌شوند. پزشکان معمولا داور‌های تحریک کننده‌ی ترشح انسولین را در ترکیب با سایر دارو‌های دیابت مانند متفورمین تجویز می‌کنند. این دارو‌ها ممکن است خطر هیپوگلیسمی را در بیمار افزایش داده و سبب افزایش وزن شوند.

تیازولیدین دیون‌ها (TZDs)

TZD‌ها گاهی دارو‌های گلیتازون نیز نامیده می‌شوند. این داروها، حساسیت بدن به انسولین را افزایش می‌دهند و در نتیجه این هورمون می‌تواند سطح قند خون را به طور موثرتری تنظیم کند. پزشکان معمولا زمانی TZD‌ها را تجویز می‌کنند که سایر درمان‌های خط اول، مانند متفورمین، تاثیر لازم را نگذارد. TZD ها، قرص‌های خوراکی هستند و بیمار معمولا یک یا دو بار در روز آن‌ها را به تنهایی یا همراه با غذا مصرف می‌کند. مصرف این دارو‌ها هر روز سر ساعت مشخص، اهمیت زیادی دارد.

TZD‌های موجود شامل روزیگلیتازون (Avandia) و پیوگلیتازون (Actos) می‌شوند. برخی از دارو‌ها شامل ترکیبی از TZD و یک داروی دیگر از دیابت می‌شوند، مانند یکی از دارو‌های دسته‌ی سولفونیل اوره یا متفورمین. عوارض جانبی TZD‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

• احتباس آب در بدن که منجر به تورم می‌شود.
• افزایش وزن
• مشکلات بینایی
• واکنش‌های پوستی
• عفونت‌های سینه

در سال‌های اخیر، به دلیل نگرانی‌هایی که بابت افزایش ریسک نارسایی قلبی و سرطان مثانه با مصرف دارو‌های TZD وجود دارد، پزشکان تمایل کمتری به تجویز این دارو‌ها دارند.

دارو‌های تزریقی

به غیر از انسلوین، خیلی دیگر از دارو‌های مربوط به دیابت نوع دوم نیز به صورت تزریقی موجودند، از جمله آگونیست‌های GLP-۱.

آگونیست‌های پپتید شبیه به گلوکاگون-۱ (GLP-۱)

آگونیست‌های GLP-۱ با افزایش تولید انسولین در بدن و کاهش مقدار قند تولید شده توسط کبد در جریان خون، اثر خود را می‌گذارند. این اثرات دارویی به کاهش سطح قند خون و کاهش اشتها کمک کرده و اگر همراه با تغییرات غذایی و ورزش باشند، برای کاهش وزن نیز مفید خواهند بود.

پزشکان معمولا آگونیست‌های GLP-۱ را زمانی که متفورمین به تنهایی نمی‌تواند سطح قند خون را به خوبی کنترل کند، همراه با متفورمین تجویز می‌کنند. اگر بیماری نتواند متفورمین مصرف کند، یک آگونیست GLP-۱ معمولا انتخاب بعدی خواهد بود. این دارو‌ها می‌توانند توسط خود بیمار تزریق شده و انواع مختلفی از آن در دسترس‌اند. تعداد دفعات تزریق، بستگی به دارو دارد. مثلا:

• لیراگلوتاید (Victoza) روزی یک بار تزریق
• اگزناتاید (Byetta) دو بار تزریق در روز
• اگزناتاید پیوسته رهش (Bydureon) یک بار تزریق در هفته (به شکل قلم)
• البی گلوتاید (Tanzum) یک بار تزریق در هفته
• دولاگلوتاید (Trulicity) یک بار تزریق در هفته

فرد با شروع استفاده از یک آگونیست GLP- ۱ ممکن است دچار حالت تهوع و ناراحتی معده شود، اما این عوارض معمولا گذرا هستند. احتمال اینکه این دسته از دارو‌ها سبب هیپوگلیسمی شوند بسیار پایین است. عوارض جانبی آگونیست‌های GLP-۱ شامل موارد زیر می‌شوند:

• حالت تهوع
• اسهال
• استفراغ
• سر درد
• ناراحتی معده
• از دست دادن اشتها

آنالوگ‌های آمیلین

آنالوگ‌های آمیلین با کُند کردن گوارش و کاهش مقدار قند تولید شده توسط کبد در جریان خون، اثر خود را می‌گذارند. این روند تاثیر کمک می‌کند سطح قند خون بعد از خورن غذا، خیلی بالا نرود. آنالوگ‌های آمیلین باعث احساس سیری برای مدت طولانی‌تری هم می‌شوند که می‌تواند کمکی به کاهش وزن باشد.

بیمار باید آنالوگ آمیلین را پیش از غذا تزریق کند. یکی از انواع این داروها، پراملین تاید (Symlin) است. پزشکان معمولا این دارو را همراه با درمان با انسولین تجویز می‌کنند. برخی از افراد با شروع استفاده از آنالوگ‌های آمیلین، دچار حالت تهوع و استفراغ می‌شوند، اما این عوارض جانبی عموما به مرور زمان برطرف می‌شوند.

چه زمانی انسولین، تنها گزینه‌ی درمانی برای دیابت است؟

انسولین، گزینه‌ی درمانی توصیه شده برای دیابت نوع اول است، اما برای دیابت نوع دوم، آخرین خط درمان محسوب می‌شود. افرادی که دچار دیابت نوع دوم هستند، زمانی از انسولین استفاده می‌کنند که سایر راهکار‌های درمانی برای کنترل قند خون جواب نداده‌اند. افراد دچار دیابت نوع دوم معمولا چند داروی غیر انسولینی را امتحان می‌کنند و اگر این دارو‌ها تاثیرگذار نبودند، پزشک انسولین را تجویز خواهد کرد، اما به طور کلی انتخاب درمان بستگی به شدت بیماری دیابت دارد.

درمان‌های طبیعی برای دیابت نوع دوم

دیابت نوع دوم نتیجه‌ی تحرک نداشتن، زیاد غذای ناسالم خوردن، استرس، کمبود خواب، سموم و ژنتیک است. خیلی وقت‌ها بیماران دچار دیابت نوع دوم، علاوه بر درمان‌های رایج دارویی، به دنبال راهکار‌های طبیعی برای کمک به کنترل بیماری خود می‌روند. درمان‌های طبیعی و استفاده از غذا به عنوان دارو، راهی بسیار عالی برای تکمیل درمان دارویی دیابت است. اما اگر بدون آگاهی و راهنمایی مناسب از گیاهان و مکمل‌های دارویی استفاده کنید، ممکن است دچار افت قند خون یا هیپوگلیسمی شوید. توصیه می‌کنیم هیچ درمان و داروی جدیدی را بدون مشورت با پزشک‌تان استفاده نکنید.

سرکه سیب

اصلی‌ترین ترکیب موجود در سرکه سیب، اسید استیک است که گفته می‌شود عامل بسیاری از فواید آن می‌باشد. شواهد علمی زیادی وجود دارند که نشان می‌دهند مصرف دو قاشق غذاخوری سرکه سیب پیش از خواب می‌تواند قند خون ناشتا را پایین بیاورد. ضمنا اگر یک تا دو قاشق غذاخوری سرکه سیب همراه غذای‌تان مصرف کنید، از حجم گلیسمیک غذای پُرکربوهیدراتی که می‌خورید کم می‌شود.

فیبر

خوردن فیبر، از غلظت قند خون و انسولین کم می‌کند. مقدار فیبر توصیه شده چیزی حدود ۳۰ گرم در روز است، اما بیشتر افراد خیلی کمتر از این اندازه فیبر مصرف می‌کنند. هر چند شما می‌توانید از مکمل فیبر استفاده کنید، اما بهترین راه مصرف فیبر به میزان کافی این است که سبزیجات بخورید. جو، یک غله‌ی پُرفیبر و پُرپروتئین است که تحقیقات زیادی، نقش آن را در کمک به بهبود قند خون ثابت کرده‌اند.

کروم

کمبود کروم باعث اختلال در متابولیسم گلوکز می‌شود. شواهد نشان می‌دهند کروم برای کاهش قند خون و سطح A۱c مفید است. اگر بیماری کلیوی دارید در مصرف مکمل کروم احتیاط کنید.

زینک

افرادی که دیابت دارند معمولا دچار کمبود زینک هستند. مطالعات نشان می‌دهند مصرف مکمل زینک می‌تواند قند خون و A۱c را کاهش بدهد، مانند آنتی اکسیدان عمل بکند، قند خون را پایین بیاورد و حتی برخی از عوارض مرتبط با دیابت را رفع کند. دوز بالای زینک می‌تواند جذب سایر املاح مانند مس را کاهش بدهد، بنابراین در مورد میزان دوز مناسب باید با پزشک‌تان مشورت کنید.

دارچین

دارچین می‌تواند قند خون و کلسترول را پایین بیاورد.

شنبلیله

تخم شنبلیله قرنهاست که به عنوان ادویه‌ای برای غذا استفاده می‌شود و بابت خواصی که دارد معروف است از جمله کاهش کلسترول و hba۱c (هموگلوبین‌ای وان سی).

جینسنگ

آزمایشات نشان داده‌اند گیاه جینسنگ می‌تواند با افزایش حساسیت به انسولین در بدن، قند خون و گلوکز ناشتا را به میزان قابل توجهی کنترل کند.