خشونت در محیط کار؛ انواع، نشانه‌ها، مقابله و پیشگیری

خشونت در محیط کار از آن مشکلاتی است که هیچ‌کس دوست ندارد دچارشان شود. تأثیر این شکل از خشونت به قدری زیاد است که امکان دارد زندگی افراد را تغییر بدهد یا حتی باعث شود به زندگی خود خاتمه دهند. بنابراین آموزش روش صحیح برخورد با چنین معضلی بسیار ضروری است. در این مقاله، شما را با انواع خشونت در محیط کار و نشانه‌های آن آشنا می‌کنیم. همچنین راه‌هایی برای مقابله با این شکل از خشونت و پیشگیری از آن پیشنهاد خواهیم داد. با ما همراه باشید.

خشونت در محل کار یعنی چه؟

خشونت در محل کار یکی از رایج‌ترین اَشکال خشونت است. شاید بسیاری از ما حداقل یک بار آن را تجربه کرده باشیم. قبل از آنکه بخواهیم راجع به این شکل از خشونت چیزی بگوییم، باید با مفهوم آن آشنا شویم. خشونت در محل کار عبارت است از عمل خشونت‌آمیز یا تهدید به انجام آن. تهدید به خشونت شامل هر نوع آزار کلامی، آزار جنسی یا تجاوز فیزیکی به افراد در زمان انجام وظیفه هم می‌شود.

خشونت در محیط کار ممکن است منجر به ایجاد آسیب‌های جسمی و روانی و حتی مرگ کارکنان شود. این شکل از خشونت ممکن است در هر مؤسسه و شرکتی اتفاق بیفتد، اما شدت خشونت در بعضی از جاها بیشتر از بقیه است. کسانی که بیش از همه در معرض خشونت قرار دارند، عبارت‌اند از:

• فروشندگان؛
• مأموران حراست؛
• کارکنان بخش حمل‌ونقل؛
• امدادگران؛
• کارکنان بخش سلامت و بهداشت.

در کل، زنان بیشتر در معرض خشونت در محل کار هستند. امدادگران و کارکنان بخش سلامت و بهداشت هم بیشتر از سایرین در محل کار خود با خشونت مواجه می‌شوند.

انواع خشونت در محیط کار و نشانه‌های آن

همان‌طور که قبلا گفتیم، خشونت در محل کار انواع مختلفی دارد. به‌طور کلی خشونت در محیط کار، چه کلامی و چه فیزیکی، به ۴ دسته اصلی تقسیم می‌شود که در ادامه هر یک را توضیح داده‌ایم.

۱. برخورد با مجرمان

در این نوع از خشونت، طرف مقابل هیچ‌گونه رابطه مشروع و قانونی با شرکت یا مؤسسه و کارکنان آن ندارد. عمل خشونت‌آمیز نیز با سوءنیت انجام می‌شود و راهی برای رسیدن مجرم به هدفش است. مجرم برای انجام جرایمی مثل سرقت، دست به کارهای خشونت‌آمیز می‌زند. ممکن است رفتار خشونت‌آمیز اتفاقی به کسی صدمه بزند، مثلا ممکن است در سرقتی مسلحانه به‌اشتباه تیری به یکی از کارکنان شلیک شود.

۲. درگیری با مشتری یا ارباب رجوع

خشونت در محیط کار همیشه به‌خاطر ارتکاب جرم رخ نمی‌دهد. بعضی مواقع هم شخصی برای دریافت خدمات یا خرید کالا به مؤسسه یا شرکت مراجعه می‌کند، اما اوضاع طوری پیش می‌رود که وی مرتکب رفتار خشونت‌آمیز می‌شود. افرادی که ممکن است باعث بروز خشونت در محل کار شوند عبارت‌اند از:

• مشتری یک مغازه یا فروشگاه؛
• ارباب رجوعی که برای کار اداری به یک شرکت پا می‌گذارد؛
• بیماری که برای مداوا به مراکز درمانی مراجعه می‌کند.

پیشگیری از این نوع خشونت معمولا راحت است، چراکه در این حالت هیچ‌کس از ابتدا نیت بدی نداشته است.

۳. درگیرشدن کارکنان با یکدیگر

بعضی مواقع هم ممکن است کارکنان یک مؤسسه یا شرکت با یکدیگر درگیر شوند. مثلا ممکن است یکی از کارکنان دیگری را تهدید به ضرب و شتم کند یا واقعا این کار را انجام دهد. این نوع از خشونت هم با مدیریت صحیح شرایط حل‌شدنی است.

۴. درگیری به‌دلیل روابط شخصی کارکنان

افرادی که مرتکب خشونت نوع چهارم می‌شوند معمولا ارتباطی با مؤسسه یا شرکت ندارند، بلکه با شخصی رابطه دارند که قربانی خشونت است. نمونه بارز این دسته، افرادی هستند که مرتکب خشونت خانگی می‌شوند و برای همان هدف به خشونت در محل کار هم روی می‌آورند. این افراد علاوه بر اینکه قربانی خود را در خانه آزار و اذیت می‌کنند، به محل کار او هم مراجعه کرده و در آنجا هم او را رها نمی‌کنند.

هر ۴ نوع خشونت در محیط کار روزبه‌روز در حال افزایش است. روزانه در گوشه و کنار جهان کارگران و کارمندان قربانی این شکل از خشونت می‌شوند. هر سال نیمی از کارشناسان منابع انسانی گزارش می‌دهند که کارکنان شرکتشان با خشونت در محل کار دست‌وپنجه نرم می‌کنند. مثلا بر اساس گزارش انجمن مدیریت منابع انسانی ایالات متحده آمریکا، از هر ۷ کارمند آمریکایی ۱ نفر قربانی خشونت در محیط کار می‌شود.

معمولا کارکنان بخش سلامت بهداشت و پرستاران بیش از سایرین در معرض خشونت در محل کار قرار دارند. این افراد اغلب با بیمارانی سروکار دارند که از بیماری به ستوه آمده‌اند و مستعد انجام اعمال و رفتار خشونت‌آمیز هستند. البته فروشندگان نیز خشونت در محیط کار را بیشتر از بقیه تجربه می‌کنند. فروشندگان در معرض هر ۴ نوع خشونت هستند.

راه‌های مقابله با خشونت در محل کار و پیشگیری از آن چیست؟

خشونت در محیط کار هم به صورت فیزیکی مثل ضرب‌وشتم رخ می‌دهد و هم به صورت روانی مثل آزار کلامی. خب برای مقابله با آن چه باید کرد؟ بهترین کار برای جلوگیری از خشونت در محل کار این است که به وقایع کوچک حساس باشیم. از وقایع کوچک نباید گذشت، چون همین موقعیت‌های به‌ظاهر ساده و بی‌اهمیت در نهایت به مشکلات بزرگ‌تر تبدیل می‌شوند. برای پیشگیری از خشونت در محیط کار یا مقابله با آن می‌توانید از چند راهکار ساده کمک بگیرید. در ادامه این راهکارها را با هم مرور می‌کنیم.

۱. تعیین دستورالعمل سفت و سخت برای مقابله با خشونت

اولین کار برای مقابله با خشونت در محیط کار این است که دستورالعملی سفت و سخت تعیین کنید. موضوع بندهای این دستورالعمل به کسب‌وکارتان بستگی دارد. هر صنعت و کسب‌وکاری خطرات خاص خودش را دارد که باید به آنها توجه شود.

در دستورالعمل، موقعیت‌هایی را فهرست کنید که ممکن است به خشونت منجر شوند. همچنین اقداماتی را فهرست کنید که کارکنان باید برای حفظ امنیت خود انجام بدهند. بعضی مواقع، شخصی که دست به خشونت می‌زند سرپرست بخش است. بنابراین حتما سازوکاری هم برای شکایت کارکنان به بخش منابع انسانی بدون نیاز به مراجعه به سرپرست بخش در نظر بگیرید.

۲. عوامل ایجاد خشونت را شناسایی کنید

برای آنکه بخواهید از خشونت در محل کار پیشگیری کنید، لازم است که عوامل ایجاد خشونت را شناسایی کنید. مهم‌ترین عواملی که باعث خشونت در محل کار می‌شوند عبارت‌اند از:

• مبادله پول؛
• رساندن مسافران؛
• کار با افراد نامتعادل؛
• شیفت‌ شب یا صبح خیلی زود؛
• تنهایی کارکردن؛
• حضور بیش از اندازه ارباب رجوع در محل کار.

۳. تدابیر امنیتی لازم برای مبادله وجه نقد

در محیط‌های کاری مثل مغازه و فروشگاه بیشتر از بقیه جاها مبادله وجه نقد صورت می‌گیرد. در نتیجه چنین جاهایی بیشتر در معرض جرایمی مثل سرقت هستند. اگر صاحب یک مغازه یا فروشگاه هستید، حتما به تدابیر امنیتی برای مبادله وجه نقد فکر کنید. استفاده از دوربین‌های مداربسته بهترین کار است. این دوربین‌ها از هر سرقتی جلوگیری می‌کنند، چراکه با استفاده از آنها به‌راحتی می‌توانید حرکات مشکوک را شناسایی کنید.

۴. استفاده از تعداد کافی نیروی انسانی

یکی از شایع‌ترین موارد خشونت در جاهایی مثل فروشگاه، درگیری مشتریان و فروشندگان است. این مسئله هم اصلا غیرعادی نیست. انتظار در صف‌های طولانی ممکن است هر کسی را عصبی کند. فرد عصبی هم در بیشتر مواقع به اعمال خشونت‌آمیز دست می‌زند. بنابراین مطمئن شوید در فروشگاهتان به‌اندازه کافی نیروی انسانی باشد و مشتریان معطل نمانند.

۵. بررسی سابقه کیفری کارکنان

برای آنکه از خشونت در محیط کار جلوگیری کنید باید افراد مستعد خشونت را از شرکت خود دور نگه‌ دارید. معمولا افرادی که سابقه کیفری دارند بیشتر از بقیه مستعد ارتکاب خشونت هستند. برای پیشگیری می‌توانید هنگام استخدام کارکنان از آنها گواهی عدم سوءپیشینه بگیرید و سابقه کیفری آنها را بررسی کنید. علاوه بر این، حتما سابقه معرف‌های فرد را هم پیش از استخدامش بررسی کنید.

۶. فرهنگ‌سازی

خشونت در محل کار همیشه فیزیکی یا به‌راحتی قابل‌مشاهده نیست. خیلی از مواقع قربانی نمی‌تواند راحت مشکل خود را بیان کند، از جمله مشکلاتی مثل تعرض‌های جنسی یا آزارهای کلامی. بنابراین بهتر است در مؤسسه یا شرکت خود فرهنگ‌سازی کنید. به کارکنان خود اطمینان دهید که همیشه می‌توانند مشکلشان را به شما بگویند. طوری فرهنگ‌سازی کنید که کارکنان نگران عواقب گزارش رفتار خشونت‌آمیز نباشند.

۷. جدی‌گرفتن گزارش همه کارکنان

هر گزارشی را جدی بگیرید. هر زمان کارمندی گزارش داد تحت‌تعقیب است یا کسی تهدیدش کرده، حتما موضوع را بررسی کنید. مطمئن شوید تمام اقدامات لازم برای حفظ امنیت جسمی و روانی کارکنان انجام می‌شود.

۸. ایجاد روابط دوستانه بین کارکنان

یکی از بهترین روش‌ها برای حفظ امنیت کارمندان شیفت شب، ایجاد روابط دوستانه بین آنهاست. با این روش کارکنان بیشتر با هم هماهنگ می‌شوند و اگر یکی از آنها در معرض خشونت قرار بگیرد، دیگری بلافاصله وارد عمل می‌شود و او را از مهلکه نجات می‌دهد. همچنین افراد کم‌تجربه خیلی راحت‌تر از تجربه دوستان همکار خود برای مقابله با خشونت در محل کار استفاده می‌کنند.

۹. شناسایی قلدرها

همیشه افرادی در محیط کار هستند که به دیگران زور می‌گویند یا قلدری می‌کنند. بسیاری از مواقع قربانیان این قلدری سازمانی شکایتی نمی‌کنند، اما در روند کاری آنها اختلال ایجاد می‌شود. بنابراین سعی کنید قلدرها را شناسایی و با آنها برخوردی جدی کنید.

۱۰. بیمه‌کردن کارکنان

حادثه خبر نمی‌کند، خشونت در محل کار هم همین‌طور. حتما کارکنان شرکت را بیمه کنید تا در صورت وقایعی مثل سرقت، خسارت‌های واردشده به آنها جبران شود.

۱۱. آموزش

یکی از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از خشونت در محیط کار آموزش کارمندان و کارکنان است. حتما به آنها آموزش بدهید که در صورت مشاهده رفتارهای بالقوه خشونت‌آمیز شما را در جریان بگذارند. حل مشکلات کوچکی مثل غیبت‌های غیرموجه و بیش از حد کارمندان یا بروز رفتارهای عصبی در آنها می‌تواند از وقوع مشکلات بزرگ‌تر پیشگیری کند.

سخن پایانی

ایمنی محل کار یکی از موضوعات مهمی است که تمام صاحبان کسب‌وکار باید به آن توجه داشته باشند. این خشونت همیشه هم آشکار یا فیزیکی رخ نمی‌دهد. کم نیستند آزارهای کلامی یا تعرض‌های جنسی که قربانیانشان سکوت می‌کنند تا کار خود را از دست ندهند. برای مقابله با خشونت در محیط کار راه‌های فراوانی وجود دارد که در این مقاله تلاش کردیم مهم‌ترین آنها را با هم مرور کنیم. شما چه راه‌های دیگری برای پیشگیری از این شکل رایج خشونت سراغ دارید؟

منابع دیگر: cdc

نکاتی که کارمندان معمولی از آن بی‌خبرند.
آداب معاشرت صحیح در محیط کار چگونه است؟
چطور از آسیب‌های پشت‌میزنشینی نجات پیدا کنیم؟