خبرنگار نباید اسیر جوسازی‌های بعد از هر رویداد شود/ نباید خبرنگار را به خاطر کسب اطلاعات تنبیه کرد

مجید رضاییان استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه ژورنالیسم می‌گوید: از مسائل مهم در اصول اخلاق حرفه‌ای روزنامه‌نگاری این است که خبرنگار نباید اسیر جوسازی‌های بعد از هر رویداد شود و باید متوجه این امر مهم باشد که fact با information متفاوت است. اینکه رویدادی به‌صورت کلی منتشر شود و خبرنگار هم به همان کلیات بسنده کند، خلاف اصول اخلاق حرفه‌ای است. خبرنگار موظف است در عناصر شش‌گانه fact را به information برساند و این جز وظایف خبرنگار است و نمی‌تواند بگوید بر سر راه من‌ موانعی بود و این مساله بیشتر به مهارت روزنامه‌نگار برمی‌گردد و خبرنگاران نباید در رویدادهای مختلف در حد همان fact قانع شوند.

رضاییان قبل از تشریح اصول اخلاقی حرفه‌ای روزنامه‌نگاران، به سه وجه مهم در این اصول اشاره می‌کند و می‌گوید: اصول حرفه‌ای روزنامه‌نگاری در هنگام انتشار خبر دارای سه وجه است. اول اینکه یا خبر بر اساس یک «رویداد موردی» است، یا «خبر پوششی» است و یا اینکه «خبر کمپینی» است-در این وجه خبرنگار پیگیر مساله ای است که مردم روزانه با آن مواجه‌اند و خبرنگار در تلاش است که به یک نتیجه برسد و آن مسأله اصلاح شود.

حال طبق این توضیح، وظیفه خبرنگار در مواجه با این سه وجه چیست؟ این استاد دانشگاه پاسخ می‌دهد: اولین وظیفه خبرنگار در این باره به «اصل منبع» برمی‌گردد بدین معنا که منبع خبر باید صحت‌وسقم داشته باشد. اگر مشاهده رویداد توسط خود خبرنگار بوده، «منبع میدانی» است. اگر در منبع دیگری خبرنگار حضور میدانی نداشته باشد، باید منبع دقیق باشد. از طرفی دیگر، منبع‌های خبری هم باید بدانند در ارائه اطلاعات به خبرنگاران و رسانه‌ها، اطلاعات خود را مسدود نکنند و اطلاعات خود را منتشر کنند چرا که باعث شفاف‌سازی می‌شود.

این پژوهشگر با تأکید بر وظیفه و مسئولیت اجتماعی خبرنگاران برای بدست آوردن اخبار می‌گوید: اگر دستگاهی اطلاعات خود را در اختیار خبرنگاران قرار نداد و در مقابل خود روزنامه‌نگار به آن اطلاعات دست پیدا کرد، نباید که خبرنگار را به خاطر چنین عملی تنبیه کرد و این خلاف اصول اولیه اخلاق حرفه‌ای در روزنامه‌نگاری است و خبرنگار باید پیگیر باشد. روزنامه‌نگاران در برابر «اطلاعات آشکار و کتمان» مسئول هستند.

او با توضیح درباره تأثیر مهارت خبرنگاران برای رسیدن به اطلاعات ادامه می‌دهد: از دیگر مسائل مهم در اصول اخلاق حرفه‌ای روزنامه‌نگاری این است که خبرنگار نباید اسیر جوسازی‌های بعد از هر رویداد شود و باید متوجه این امر مهم باشد که fact با information متفاوت است. اینکه رویدادی به‌صورت کلی منتشر شود و خبرنگار هم به همان کلیات بسنده کند، خلاف اصول اخلاق حرفه‌ای است. خبرنگار موظف است در عناصر شش‌گانه fact را به information برساند و این جز وظایف خبرنگار است و نمی‌تواند بگوید بر سر راه من‌ موانعی بود و این مساله بیشتر به مهارت روزنامه‌نگار برمی‌گردد و خبرنگاران نباید در رویدادهای مختلف در حد همان fact قانع شوند.

بیشتر بخوانید:

رضاییان: چرا نخبگان‌مان را از دست می‌دهیم؟

«اصول هفت‌گانه حرفه‌ای» در انتخاب سردبیران از زبان مجید رضاییان

انتشار کتاب «شیوه‌نامه روزنامه‌نگاری» به قلم مجید رضاییان

این نویسنده کتاب «شیوه روزنامه‌نگاری» با تأکید بر وجود دو عنصر مهم خبررسانی و غفلت اهالی رسانه از آن‌ها بیان می‌کند: یکی از مسائل مهم در نظام رسانه‌ای کشور ما این است که خبرنگاران و اهالی رسانه بیشتر به دنبال چهار عنصر خبر یعنی «چه، کی، کجا و چه کسی» هستند تا اینکه پیگیر عناصر «چرا و چگونه» باشند. همیشه «چرایی و چگونگی» در اطلاع‌رسانی کشور مغفول می‌ماند که من نام آن را «اطلاع‌رسانی ابتر» می‌نامم. چرا که وقتی یک خبر به‌جای شش عنصر با چهار عنصر منتشر می‌شود، باید منتظر شایعات و اخبار جعلی و خارج شدن رسانه‌ها از «مرجعیت رسانه‌ای» باشیم. اکنون می‌توان همین شش عنصر را در سه وجه روزنامه‌نگاری تحلیلی پیگیری کرد اگر هر کدام از طرفین_یعنی دستگاه‌های خبر دهنده به‌عنوان یکی از منابع خبری و خبرنگاران به‌عنوان گیرنده_ از این چارچوب خارج شوند، طبیعتاً از وظایف خود دوری کرده‌اند.

رضاییان با اشاره به تجربه کاری و رسانه‌ای خود در حوزه مطبوعات بر اهمیت آداب خبررسانی تأکید می‌کند و معتقد است؛ خبرنگاران را باید از روی خروجی خبر و محلی که کسب اطلاعات کرده، قضاوت کرد و نمی‌توان قبل از چنین مساله ای او را مورد توهین و تحقیر قرار داد.

عملکرد مسئولان تا چه حد می‌تواند رفتار حرفه‌ای روزنامه‌نگاران را تحت تأثیر خود قرار دهد؟ رضاییان می‌گوید: رفتار باید در چارچوب این اصول حرفه‌ای و اخلاقی باشد اکنون اگر چنین نبود، خبرنگاران باید وظایف حرفه‌ای خود را انجام دهند. حتی خبرنگار وقتی در برابر مقاومت مسئولان، یا موانع یا تهدید و تحقیر و یا اخراج از جلسه‌ای روبرو می‌شود، باید کار خودش را ادامه دهد. ما به‌عنوان روزنامه‌نگار باید بیاموزیم به دنبال خبر تولید شده، باید به یک نتیجه‌ای برسیم و این مساله را هم فراموش نکنیم که اخبار و گزارش‌های ما متکی به «وی گفت» و «وی افزود» نباشد که اگر آن‌ها پاسخگو نبودند دست ما خالی باشد.

۵۷۵۷