جایگاه زنان در دوره‌ هخامنشیان

مهرناز بردبار مسئول کتابخانه تخصصی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید، به مناسبت روز زن، یادداشتی را با عنوان “زنان در دوره هخامنشیان” در اختیار ایسنا قرار داد و در آن به یافته‌های علمی و باستانشناسی پیرامون نقش و جایگاه زنان در دوره تاریخی حاکمیت هخامنشیان پرداخته است.

نویسنده یادآور شده است که در نگارش این یادداشت، از مشاوره آقای دکتر سهیل دلشاد، دکتری زبانشناسی و مشاور علمی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید، بهره برده است.

“تا پیش از یافت شدن الواح بارو و خزانۀ تخت جمشید در خلال کاوش‌های مؤسسۀ شرقی شیکاگو تحت سرپرستی ارنست هرتسفلد و بعدتر اریک اشمیت، اطلاعات پژوهشگران از جامعۀ ایرانی در عصر هخامنشی بویژه نقش زنان در این جامعه محدود به منابعی چون متون کلاسیک یونانی در رابطه با هخامنشیان و کتیبه‌های شاهی هخامنشی بود. با استفاده از این منابع در حقیقت کمترین اطلاعات ممکن از جامعه و زنان در دست پژوهشگران بود. 

بایگانی باروی تخت‌جمشید علاوه‌ براینکه اطلاعاتی مفصل در زمینه تاریخ اجتماعی ـ اقتصادی در اختیار پژوهشگران و عموم علاقمندان به تاریخ دورۀ هخامنشی قرار می‌دهد، در ارتباط با زندگی شخصیت‌های تاریخی منعکس شده در سایر منابع مانند تواریخ هرودوت اطلاعات ذی قیمتی را ارائه می‌کند.

اهمیت این اسناد بر این اساس است که اطلاعات منعکس شده در الواح اداری، از قلب سرزمین پارس نشأت می‌گیرد و هدف از ثبت این اطلاعات نه رویکردی جانبدارانه به اشخاص و اتفاقات بوده (آنچنان که در کتیبه‌های سلطنتی یا منابع دیگر می‌بینیم)، بلکه هدف اصلی ثبت اطلاعات اقتصادی و اداری جهت بایگانی در ادارۀ تخت جمشید بوده و بنابراین الواح بایگانی تخت جمشید بهترین و دست اول‌ترین اطلاعات را از وضعیت جامعۀ هخامنشی در سرزمین پارس و بخش‌های مهمی از قلمرو هخامنشیان را برایمان فراهم کرده‌اند.

در کنار گزارش‌هایی که این الواح از کالاهای اساسی زندگی (یعنی غذا و نوشیدنی)، نحوه انتقال، ذخیره و توزیع نمودن جو و گندم، میوه، پرندگان و حیوانات اهلی برای کارگران، مسافران، پادشاه و دربار و غیره ثبت کرده‌اند، نام تعدادی از بانوان برجسته در دوران داریوش اول مانند ایرتَشدونَه، اودوسَه، و ایردَبَمَه و دربارهای جداگانه متعلق به آن‌ها نیز در این الواح نیز منعکس شده است.

بر اساس اطلاعات استخراج شده از این متون مقادیر فراوانی از غلات و حیوانات اهلی و سایر مایحتاج به دربار و تمامی املاک و خدم و حشم زیر مجموعۀ این بانوان قدرتمند اختصاص داده می‌شد.

یکی دیگر از اطلاعات ارزشمند ثبت شده در بایگانی باروی تخت‌جمشید، اطلاعات مرتبط با بانوان فعال در برنامه‌های ساخت و ساز در مناطق زیر مجموعۀ ادارۀ تخت جمشید است. بر اساس اطلاعات استخراج شده از متون بایگانی تخت جمشید، می‌دانیم که بین کارگران مرد، زن، پسر و دختر تمایز وجود داشته است. جایگاه زنان در این میان دارای اهمیت بسیاری است.

بر طبق این اسناد زنان از این ظرفیت و توانایی برخوردار بودند که  رهبر یک گروه کاری باشند یا در گروه‌های کاری مرکب از زنان و مردان، زنان می‌توانستند سهمیه‌ای بیش از مردان دریافت کنند.

این نکتۀ جالب توجه در الواح احتمالاً از این مسئله حکایت می‌نماید که برخی از وظایف افراد فعال در برنامه‌های عمرانی در مناطق زیرمجموعۀ ادارۀ تخت جمشید حیطه تخصصی زنان بوده است.

در واقع زنان در برخی از امور تخصصی می‌توانستند استقلال عمل داشته باشند و حتی به جایگاه مشخصی دست یابند. براساس اطلاعات استخراج شده از متون اداری تخت جمشید، به مادران در دورۀ هخامنشی به‌ازای هر فرزندی که به دنیا می‌آوردند، جیرۀ مازاد  اختصاص می‌یافت.”

انتهای پیام