تهران و واشنگتن به یک توافق راهگشا نزدیک شده‌اند؟

مهسا مژدهی: مذاکره کنندگان از وین به کشورهایشان برگشته اند تا برای دور دیگری از گفتگوها، دوباره راهی این شهر شوند. روند مذاکرات هر چد امیدوار کننده اما همچنان کند است و از خلال گفته های پراکنده حاضران در جلسات، مشخص است که هنوز برخی گیر و گرفت ها به قوت خود باقی هستند.

روز چهارشنبه نشست کمیسیون مشترک برجام درحالی برگزار شد که اتحادیه اروپا طی بیانیه‌ای، بازگشت احتمالی آمریکا به توافق و بررسی چگونگی تضمین اجرای کامل و مؤثر آن را محور اصلی گفتگوها عنوان کرد. ریاست نشست را «انریکه مورا» معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا برعهده داشت و ریاست هیأت مذاکره کننده ایران نیز بر عهده «سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزارت خارجه ایران بود. هر چند که پیش از این نشست اما و اگر های زیادی وجود داشت و یک گفتگوی منتشر شده از اولیانوف(که البته تکذیب شد) نشان می داد که خبرهای مهمی ممکن است در راه باشد، اما در نهایت بیانیه ای که منتشر شد، چندان چیز تازه ای برای ارائه نداشت.

درحالی که بحث و جدل ها برسر این است که ایا امریکا باید برای بازگشت به برجام در فرصت باقی مانده از دولت روحانی به خود بجنبد یا فرصت کافی دارد تا مسائل را به دقت بررسی کند، شواهد نشان می دهد که اتفاقات مهمی در وین رخ داده اما همچنان اختلافات پا بر جا هستند. برخی از کارشناسان معتقدند که دولت بایدن می تواند تا زمان انتخابات ایران بالاخره به نتیجه ای برسد اما برخی دیگر از تحلیل گران معتقدند که رسیدن به نقطه ای که مورد نظر تهران و واشنگتن است، زمان بیشتری خواهد برد.

اختلافات بر سر چیست؟

هرچند عراقچی به عنوان نماینده ایران در مذاکرات، از پیشرفت‌هایی در گفتگوها سخن گفته، اما به “چند موضوع کلیدی” اشاره می کند که هنوز لاینحل باقی مانده‌اند. جزییات اینکه این موضوعات مرتبط با چه مواردی هستند گفته نمی شود. اما طبق گمانه زنی های رسانه ای،‌ آنها اغلب مربوط به لغو تحریم های ایران به ویژه در زمینه تحریم اشخاص حقیقی و برخی شرکت های حقوقی هستند که ایالات متحده مایل به این کار نیست. مذاکره کنندگان حالا به کشورهایشان برگشته اند تا این موضوعات را با رهبران کشورها در میان بگذارند تا دور بعدی گفتگوها، بیش از این راهگشا باشد.

سرگئی ریابکوف، معاون وزارت امور خارجه روسیه از اقدامات گام‌به‌گام ایران و آمریکا بر سر احیای توافق هسته‌ای سخن گفته. ریابکوف تاکید کرده است: «از نقطه نظر ما، بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای موضوعی کلیدی است که باید حل شود. از سوی دیگر، گفت‌وگوهای وین همه آن مسائلی را شامل می‌شود که ناظر بر بازگشت ایران به تعهدات پیش‌بینی شده در توافق هسته‌ای است. ما بر همزمانی و تطابق این گام‌ها اصرار داریم، گرچه می‌دانیم که ایران معتقد است، آمریکا باید بی‌درنگ همه تحریم‌ها را لغو کند.»

اولیانف نماینده روسیه در وین از “پیشرفت خوبی” در این دور از مذاکرات خبر داده و گفته است که کسب توافق با ایران “در دسترس” است. نماینده سیاسی روسیه در یک پست توییتری ابراز امیدواری کرده است که توافق با ایران بر سر احیای برجام در دور پنجم گفت‌وگوها حاصل می‌شود. وی همچنین اظهار داشت که قسمت سخت و پر زحمت مسیر مذاکرات برجامی در نشست های وین طی شده است.

عراقچی در پاسخ به این پرسش که آیا امکان کسب توافق در هفته آینده با طرفین ذیربط در برجام وجود دارد، گفت: «چنین امیدی وجود دارد، بسیاری از هیات‌ها امروز در نشست کمیسیون مشترک ابراز کردند که از نظر آنها دور آینده می‌تواند دور پایانی باشد.»

انریکه مورا، معاون جوزپ بورل در این نشست‌ها اتحادیه اروپا را نمایندگی می‌کند. مورا روز چهارشنبه ۱۹ ماه مه درباره احتمال کسب توافق با ایران بر سر مناقشه هسته‌ای این کشور گفت: «کاملا مطمئنم!» او گفت: «من کاملا یقین دارم که توافق نهایی قابل کسب است…به باور من ما برای کسب این توافق در مسیر درستی حرکت می‌کنیم.» 

مورا در پاسخ به پرسش خبرنگاری که پرسیده بود آیا هفته آینده توافق حاصل می‌شود یا نه، گفته است: «من نمی‌توانم چنین پیشگویی بکنم. اما آنچه می‌توانم بگویم این است که در کسب توافق تردیدی ندارم.» در مقابل دیپلمات‌های سه‌کشور اروپایی حاضر در برجام، بریتانیا، آلمان و فرانسه در بیانیه‌ای درباره مذاکره در وین اعلام کردند٬ درمذاکره درباره برجام به پیشرفت‌های محسوسی وجود داشته است اما برای رسیدن به موفقیت، تضمینی وجود ندارد.

نگرانی های آژانس برای یک توافق

همزمان با آنچه که در وین بین ایران و ۴+۱ و آمریکا به طور جداگانه می افتد،‌آژانس بین المللی انرژی اتمی هم نگرانی های خود را دارد. این آژانس به دنبال آن است تا توافقی که با ایران سه ماه قبل انجام داده را دوباره تمدید کند. چرا که در غیر این صورت دیگر نمی تواند به بازرسی های خود از کشورمان ادامه دهد. گفته می شود که آلمان، فرانسه و بریتانیا به عنوان سه کشور اروپایی حاضر در برجامِ‌،‌ از ایران درخواست کرده‌اند مهلت مربوط به همکاری با بازرسان آژانس را بار دیگر تمدید کند.

عباس عراقچی در پاسخ به این پرسش که آیا درباره تمدید مهلت تصمیم گرفته شده و آیا قرار است که رافائل گروسی بار دیگر به تهران سفر کند، گفته است: «برنامه‌ای برای آقای گروسی برای سفر به تهران برای ایشان تنظیم نشده و قراری هم نبوده است. ولی درباره تفاهم ایران و آژانس و تمدید احتمالی آن تصمیمی است که در تهران گرفته می‌شود و در حد مذاکرات در وین نیست. در تهران تصمیمات مقتضی در این خصوص حتما گرفته خواهد شد و به ما ابلاغ می‌شود.»

به نظر می رسد که دو هفته گفتگوی بی وقفه مذاکره کنندگان در وین، در دور چهارم از گفتگوها که به تازگی به پایان رسیده است، کشورها را کمی بیش از گذشته به یکدیگر نزدیک کرده است. اما همچنان طرفین نتوانسته اند مشکلات اساسی خود را رفع کنند. بخشی از این موضوع می تواند به علت آن باشد که مذاکره کنندگان باید برای هماهنگی های بیشتر با رهبران کشورهایشان، برای رسیدن به نتیجه نهایی بازگردند تا اخرین دستورالعمل ها را دریافت کنند. اگر این گفتگوها در پایتخت های این کشورها مثمرثمر باشد،‌ می تواند قطار مذاکرات را روی ریل بیندازد. تیم مذاکره کننده ایرانی مواضعی روشن و شفاف دارد و از همان ابتدا خواسته هایش را بیان کرده که مهم ترین آن برداشته شدن کامل تحریم های ضد ایرانی است. با این حال واشنگتن برای اینکه به خواسته های تهران جواب مثبت بدهد،‌ نیاز دارد تا هم در داخل ایالات متحده با مخالفان رو در رو شود و هم در در خارج از آن با متحدان منطقه ای خود از جمله اسراییل و عربستان، کنار بیایند.

>>> این مطالب را هم بخوانید:

سرنوشت گفتگوهای آژانس و ایران چه خواهد شد؟

شمارش معکوس تا ۳۱ اردیبهشت؛زمان در حال از دست رفتن است

ایران و آمریکا به یک دیدگاه مشترک رسیده‌اند

۳۱۲ ۳۱۰