تخریب بخش‌هایی از تپه 9هزار ساله کرمانشاه

رئیس گروه باستان‌شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه از تخریب بخش‌هایی از محوطه باستانی “تپه سراب” کرمانشاه به‌دلیل اجرای پروژه راه آهن و نیز تلنبار شدن نخاله‌های ساختمانی در این منطقه به‌دلیل گسترش شهرسازی خبر داد.

دکتر حجت دارابی، با اشاره به اهمیت بالای محوطه باستانی تپه سراب کرمانشاه، اظهار کرد:

سال ۱۹۶۰ برای اولین بار یک هیئت باستان‌شناسی به سرپرستی “رابرت بریدوود” از موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو آمریکا تپه سراب کرمانشاه را مورد شناسایی و کاوش قرار داد.

وی ادامه داد:

بریدوود تا پیش از انجام کاوش باستان‌شناسی در این محوطه، کاوش هایی را در کردستان عراق داشت و به دعوت مرحوم عزت‌الله نگهبان، پدر باستان‌شناسی ایران به کرمانشاه آمد و کاوش هایش را در محوطه های مختلفی و از جمله تپه سراب انجام داد. این باستان‌شناس آمریکایی به‌همراه تیم خود حدود ۵۰۰ متر مربع از این محوطه را مورد کاوش باستان‌شناسی قرار داد.

این باستان‌شناس با بیان اینکه بریدوود طی ۹ ماه به انجام بررسی های باستان‌شناسی در دشت های ماهیدشت، کرمانشاه و اسلام آبادغرب پرداخت، گفت:

او در این بررسی موفق به شناسایی ۱۷۰ محوطه باستان‌شناسی شد، اما متاسفانه از نتایج این بررسی چیزی منتشر نشده است.

دارابی افزود:

سال ۱۹۷۸ یعنی حدود یک سال قبل از انقلاب هم تیمی از باستان‌شناسان موزه سلطنتی کانادا روی این محوطه کاوش باستان‌شناسی انجام دادند، اما مسئله مورد توجه این است که نه از نتایج کار گسترده آمریکایی ها و نه از نتایج کار کانادایی های در این محوطه اطلاعاتی چاپ نشده و کل اطلاعاتی که از نتایج کار آن‌ها منتشر شده تنها در حد چند صفحه بیشتر نیست.

وی تاکید کرد:

با این وجود، برخی یافته‌های آن‌ها همچون پیکرک‌های گلی به‌ویژه پیکرک الهه زن(ونوس) که در موزه ملی نگهداری می‌شود یا پیکرک برخی حیوانات مانند گراز که بسیار طبیعی و شبیه واقعیت ساخته شده‌اند، مورد توجه هستند.

وی با بیان اینکه این محوطه باستانی امروزه در میان زمین های کشاورزی قرار گرفته، تصریح کرد:

در ۵۰۰ متری غربی این محوطه ایستگاه راه آهن کرمانشاه قرار گرفته و نهری که در تصاویر ماهواره ای ۲۰ سال پیش، آثار آن دیده می‌شود نیز به‌دلیل حفر چاه های عمیق اطراف آن کاملا خشک شده است.

دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه تاکید کرد:

طی بررسی هایی که روی تصاویر ماهواره های از این محوطه باستانی داشتیم، از سال ۱۳۸۸ عبور ریل قطار باعث خاک‌برداری های گسترده‌ای در جنوب روستای ده پهن و بخش‌هایی از غرب این محوطه باستانی شده است.

وی اضافه کرد:

با انجام پروژه راه آهن کرمانشاه خاک‌هایی که حین خاک‌برداری برای اجرای این پروژه جمع‌آوری شده بود را در کنار محوطه باستانی تپه سراب روی هم تلنبار می‌کنند و کشاورزان نیز از این خاک ها برای پر کردن چاله های زمین خود استفاده کرده‌اند و همچنین در نتیجه این امر بستر نهر خشک شده نیز با خاک کاملا پر شده و محو گشته است.

دارابی در خصوص اهمیت این نهر باستانی هم گفت:

اهمیت این نهر از آنجایی است که عامل شکل‌گیری محوطه ۹ هزار ساله تپه سراب بوده و پیشینیان در کنار این نهر و چشمه آب شیرین آن استقرار پیدا کرده‌اند.

وی با بیان اینکه پروژه ریل قطار نیز بخش های از نهر را از بین برده و حتی احتمالا باعث آسیب به بخش غربی محوطه نیز شده، افزود:

از طرفی کشاورزان با انتقال خاک هایی که حاصل خاک‌برداری پروژه قطار کرمانشاه بوده، بخشی از این محوطه باستانی را زیر چند متر خاک مدفون کرده‌اند و این کار را برای انجام کاوش های باستان‌شناسی در آینده دشوار می‌کند.

این باستان‌شناس متذکر شد:

معضل نگران کننده دیگر که در ارتباط با موجودیت تپه سراب به وجود آمده، مسئله تلنبارسازی نخاله های ساختمانی روی بخش هایی از آن است. با توجه به اینکه این محوطه باستانی در مجاورت روستای ده پهن قرار گرفته و این روستا هم مدام در حال توسعه و گسترش است، بنابراین نخاله های ساختمان هایی که ساخته می‌شود را در مجاورت و حتی گاه روی این محوطه باستانی تلنبار می‌کنند و ارتفاع این نخاله های ساختمانی گاها تا پنج متر هم می‌رسد.

وی تاکید کرد:

با توجه به وضعیت بحرانی که این محوطه باستانی داشت، سال گذشته مسئله را به اداره‌کل میراث فرهنگی استان اطلاع دادیم و آن‌ها نیز خوشبختانه با حسن نیت بودجه محدودی را در نظر گرفتند که نهایتأ پس از کش و قوس‌های فراوان اداری، گمانه زنی به‌منظور تعیین عرصه و حریم این محوطه باستانی انجام شد تا امکان تعرض به آن حتی الامکان کاهش پیدا کند.

دارابی با بیان اینکه برای تعیین عرصه و حریم این محوطه ۱۶ گمانه در اطراف آن ایجاد شد، اضافه کرد:

اگر سابقا این محوطه باستانی ارزشمند تعیین عرصه و حریم می شد، دیگر این مشکلات برای آن پیش نمی‌آمد و بخش هایی از عرصه تخریب نمی‌شد.

وی خاطرنشان کرد:

امیدواریم زمینه و شرایطی فراهم شود که کاوش علمی باستان‌شناسی در آن انجام گیرد، چراکه این محوطه بسیار ارزشمند و مهم است، اما اطلاعات ما از آن بسیار محدود است و باید کامل شود.

این باستان‌شناس در ادامه با بیان اینکه در کرمانشاه بیش از چهار هزار محوطه و اثر باستانی شناسایی شده که حدود نیمی از آن ثبت ملی شده، گفت:

شاید تاکنون تنها حدود دو درصد از این محوطه‌ها و آثار فرهنگی مورد مطالعه قرار گرفته که رقم بسیار ناچیزی است و باید افزایش یابد، چراکه بخش زیادی از این آثار به‌دلیل کشاورزی، پروژه‌های عمرانی، سد سازی و… از بین رفته یا تخریب می‌شوند و از ‌بین خواهند رفت.

وی بهترین راه حفظ محوطه های باستانی را انجام کاوش های علمی باستان‌شناسی در آن‌ها عنوان کرد و یادآورشد:

با انجام کاوش‌های باستان‌شناسی اطلاعات این محوطه‌ها برای همیشه ثبت می‌شود و در صورت هرگونه صدمه حسرت آن‌ها به مراتب کمتر به دل دوستداران میراث فرهنگی خواهد ماند.