تحلیل – آمریکا درها را برای دیپلماسی هسته ای ایران باز گذاشته است

دلایل آنها منعکس کننده خطر رویکردهای جایگزین، پیامدهای غیرقابل پیش بینی حمله نظامی به ایران، و این باور است که هنوز زمان برای تغییر مسیر تهران وجود دارد: حتی اگر به سمت تولید مواد شکافت پذیر باشد، هنوز آنجا نبوده است. به گفته مقامات، بر فناوری ساخت بمب مسلط است.

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، هفته گذشته پس از نشست مقامات اتحادیه اروپا در بروکسل گفت: «من فکر می‌کنم ما گزینه بهتری از برجام برای اطمینان از عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای نداریم». بر اساس برنامه جامع اقدام مشترک 2015 که بر اساس آن تهران در ازای رهایی از تحریم های اقتصادی، برنامه هسته ای خود را مهار کرد.

ما باید تا حد امکان به تعامل در تلاش برای احیای این توافق ادامه دهیم.»

صعود سربالایی برای احیای پیمان امسال تندتر شده است. ایران به طرز وحشیانه ای اعتراضات مردمی را سرکوب کرده است، هواپیماهای بدون سرنشین ایرانی ظاهراً راه خود را برای کمک به جنگ روسیه در اوکراین باز کرده اند و تهران برنامه هسته ای خود را تسریع کرده است که همه اینها قیمت سیاسی کاهش تحریم های ایران را افزایش می دهد.

رابرت آینهورن، کارشناس منع اشاعه در اندیشکده موسسه بروکینگز، می‌گوید: «هر روز کارشناسان بیشتری را می‌بینید که می‌گویند این بدترین زمان برای احیای توافق است و ما فقط باید بر رژیم بدبخت آنجا فشار بیاوریم».

«یک نوع استعفا، حتی در میان طرفداران قوی احیای مجدد وجود دارد. قلب آنها برای پرداخت هزینه سیاسی برای احیای مجدد است، اما سرشان به آنها می گوید که واقعاً سخت خواهد بود.»

90 درصد غنی سازی یک خط قرمز؟

در سال 2018، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده، توافق 2015 را که در یک ماده کلیدی، غنی‌سازی اورانیوم تهران را به خلوص 3.67 درصد محدود می‌کرد، بسیار کمتر از 90 درصد درجه بمب در نظر گرفته شده، زیر پا گذاشت.

ترامپ تحریم‌های ایالات متحده را مجدداً علیه ایران اعمال کرد و باعث شد تهران فعالیت‌های هسته‌ای که قبلاً ممنوع شده بود را از سر بگیرد و نگرانی‌های آمریکا، اروپا و اسرائیل مبنی بر اینکه ایران ممکن است به دنبال بمب اتمی باشد را احیا کرد. ایران هر گونه جاه طلبی را رد می کند.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا 60 درصد است، از جمله در فردو، سایتی که در زیر کوه مدفون است، که تخریب آن را از طریق بمباران سخت‌تر می‌کند.

به دست آوردن مواد شکافت پذیر بزرگترین مانع برای ساخت سلاح هسته ای در نظر گرفته می شود، اما موانع دیگری نیز وجود دارد، به ویژه چالش فنی طراحی بمب.

برآورد اطلاعاتی ایالات متحده که در اواخر سال 2007 فاش شد، با اطمینان بالا ارزیابی کرد که ایران تا پاییز سال 2003 برای ساخت سلاح هسته‌ای تلاش می‌کرد، زمانی که کار تسلیحات را متوقف کرد.

دیپلمات‌ها گفتند که معتقدند ایران غنی‌سازی تا 90 درصد را آغاز نکرده است.

یک دیپلمات غربی گفت: “اگر ایران برنامه نظامی خود را به وضوح از سر بگیرد و 90 درصد غنی سازی کند، کل بحث در ایالات متحده، اروپا و اسرائیل تغییر می کند.” به دلیل سرکوب بی‌رحمانه اعتراضات ایران که پس از مرگ مهسا امینی، زن 22 ساله کرد ایرانی، در ماه سپتامبر در بازداشت پلیس اخلاق ایران درگذشت، خصومت بیشتری نسبت به قطع یک توافق داشت.

دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در ماه‌های اخیر تحریم‌ها علیه ایران را تشدید کرده است و نهادهای چینی را که فروش نفت خام ایران را تسهیل می‌کنند و مقامات ایرانی را به دلیل نقض حقوق بشر مجازات می‌کنند، هدف قرار داده است.

یک مقام ارشد دولت بایدن که خواست نامش فاش نشود، گفت: با این حال، اگرچه مذاکرات متوقف شده است، انریکه مورا، دیپلمات اروپایی که مذاکرات هسته‌ای را هماهنگ می‌کند، «به گفتگو با همه طرف‌ها ادامه می‌دهد».

رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران ماه گذشته در پاریس به خبرنگاران گفت: «ما به فشار ادامه خواهیم داد و درها را برای بازگشت به دیپلماسی باز نگه می‌داریم. متفاوت خواهد بود.» او توضیح بیشتری نداد.

ایران احیای این توافق را با بسته شدن تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) در مورد آثار اورانیوم در سه سایت مرتبط دانسته است. ایالات متحده و متحدانش با این شرط موافقت نکرده اند.

دیپلماسی ممکن است زنده بماند حتی اگر jcpoa بمیرد

چندین دیپلمات غربی گفتند که آنها معتقد نیستند که هیچ گونه بررسی قریب الوقوع برای اقدام نظامی علیه ایران وجود داشته باشد و پیشنهاد کردند که حمله می تواند به سادگی هر گونه تمایل ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای را تقویت کند و خطر تلافی جویانه ایران را به خطر بیندازد.

این دیپلمات غربی گفت: «فکر نمی‌کنم… کسی گزینه نظامی را در کوتاه‌مدت متصور باشد». “راه حل نظامی نخواهد بود و من نمی شنوم که بسیاری از مردم برای آن درخواست کنند.”

دیپلمات سوم گفت که او فکر می کند عملاً غیرممکن است که اسرائیل بدون حمایت غرب ایران را بمباران کند.

حتی اگر توافق هسته ای 2015 نتواند احیا شود، این مقام ارشد دولت بایدن گفت راه حل های دیپلماتیک دیگری ممکن است امکان پذیر باشد.

او گفت: «اینکه، چه زمانی و چگونه می‌توان برجام را احیا کرد، یک سوال دشوار است. اما حتی اگر در مقطعی، برجام از بین برود، این بدان معنا نیست که دیپلماسی در همان زمان دفن خواهد شد.

(گزارش توسط ارشد محمد در واشنگتن و جان آیریش در پاریس؛ ویرایش توسط دان دورفی و دانیل والیس)