بعد از ۸۰ سال در تهران توپ دَر کردند

به گزارش ایسنا، تحویل سال با شلیک توپ به دوره قاجارها به‌ویژه عهد ناصری برمی‌گردد. یک توپ مفرغی جنگی که در سال ۱۲۳۳ قمری به سفارش فتحعلی شاه قاجار ساخته شد و ریخته‌گری آن را استاد اسماعیل اصفهانی انجام داده بود و احتمالا به خاطر تزئیناتی که داشت به آن «توپ مروارید» می‌گفتند، در آن دوره نوید فرارسیدن سال نو را به اهالی تهران می‌داد.

این توپ نظامی در میدان ارگ تهران قدیم، روبه‌روی نقاره‌خانه قدیم جای گرفته بود که در عیدهای مختلف، مثل نوروز آن را شلیک می‌کردند. در برخی منابع تاریخی آمده که امیرکبیر مأموریت تحویل سال را به توپ مروارید داده بود.

 این توپ نظامی در باقی اوقات سال مثل چهارشنبه‌سوری، کاربردهای دیگری داشت. جعفر شهری در کتاب «طهران قدیم» نوشته که «دخترها و بیوه زن‌ها به طرف توپ مروارید که توپی مفرغیِ بزرگ روی دو چرخ و بر بالای سکویی بود و در جای پیکره فعلی میدان ارک، مقابل وزارت اطلاعات، قرار داشت، رو می‌آوردند و جهت بخت‌گشایی از زیر آن رد شده، بر لوله سوار می‌شدند و سر می‌خوردند و این کار را مجرب‌ترین عملی می‌دانستند که با آن تا سال دیگر به خانه شوهر می‌روند…»

بست‌نشینی در کنار توپ مروارید نیز در دوران قاجار رایج بوده است، مثلا مجرمان و محکومان در کنار آن می‌نشستند تا از گناه‌شان درگذرند. این مطلب در خاطرات گردشگران اروپایی هم آمده که توپ مروارید مکانی مقدس برای تهرانی‌ها و پناهگاهی برای مجرمان بوده است.

فریدون مجلسی،دیپلمات سابق و نویسنده نقل کرده توپ مروارید که نویددهنده نوروز بود، در دوران بازسازی شهر تهران زینت ورودیِ حیاط ساختمان باشگاه افسران شد. این باشگاه در دوره رضاشاه پهلوی در خیابان قوام‌السلطنه ساخته شد و بعدها (به تاریخ حدودی ۱۳۱۶) توپ مروارید که دیگر خاموش شده بود، به آن‌جا منتقل شد، جایی که اکنون ساختمان شماره ۷ وزارت امور خارجه نامیده می‌شود و از سال ۱۳۸۲ تا حالا قرار است به موزه تبدیل شود که البته نشده است. آن سال هیأت وزیران تصویب کرد برای حفظ و احیای بناهای تاریخی و موزه‌ها، سامان‌دهی میدان مشق و تبدیل آن به قطب فرهنگی ـ تاریخی شهر تهران، باشگاه سابق افسران یا ساختمان شماره ۷ وزارت امور خارجه به موزه تبدیل شود.

حالا بیشتر از ۸۰ سال از آن روزها و شلیک شدن توپ تحویل سال در تهران می‌گذرد که شهرداری تهران تصمیم می‌گیرد سال ۱۴۰۰ را با توپ‌های جنگی آن هم در پای برج تاریخی آزادی جشن بگیرد و به عبارتی رسم دیرینه «طهران قدیم» را زنده کند.

این مراسم به شکلی نمادین انجام شد و مسؤولان شهرداری درباره آن گفته‌اند: در این مراسم فقط صدای شلیک توپ پخش شد و اصلا شلیکی نبود.

اما همان صدایی که از توپ‌های جنگی بلند شد و ارتعاشات آن به گفته اهالی غرب تهران تا شعاع چند کیلومتری برج آزادی احساس شد، نگرانی‌هایی را از بابت صدمه احتمالی به این اثر تاریخی ایجاد کرده و این پرسش‌ها مطرح شده که چرا این مراسم نمادین حتی با توپ‌های دارای گلوله مشقی باید در حریم و عرصه یک اثر ملی اجرا شود؟ چرا حالا که خواسته‌اند یک رسم تاریخی را حفظ کنند، به حفظ یک اثر تاریخی توجهی نداشته‌اند و تا این حد در جانمایی مکانِ شلیک توپ تحویل سال نو بی‌توجه بوده‌اند؟ اصلا نقش کارشناسان میراث فرهنگی و اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تهران در این جانمایی و اجرای این رسم تاریخی چه بوده، آن هم در شرایطی که اوایل سال ۹۹ پیشنهاد ثبت جهانی آن در قالب پرونده «میراث معماری معاصر کشور» مطرح شده است.

برخی دوستداران میراث فرهنگی تهران نیز به آسیب‌هایی که تا به حال به برج آزادی وارد شده و بنای آن را سست و ضعیف کرده، از جمله افتادن گاه و بیگاه مرمرهای آن، تخریب ناشی از آلودگیِ هوا و ترافیک، باد و باران و مرمت‌ها و نگهداری غیراصولی و فرونشست اشاره کرده‌اند و از بابت این‌که ارتعاشات چند شلیک پی‌درپی توپ هم مزید بر آن آسیب‌ها شود، نسبت به اجرای این مراسم نمادین در حریم برج تاریخی آزادی که در سال ۱۳۵۳ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است، واکنش نشان نشان داده و انتقاد کرده‌اند.

انتهای پیام